آزمایش CBC و تفسیر نتایج آن

آزمایش CBC چیست؟

CBC يكي از آزمايش هايي است كه روي نمونه خون انجام مي شود و مخفف Complete Blood Count  که به معنی شمارش سلول های خونی است، می باشد. جهت ارزیابی کلی وضعیت سلامتی و کمک به تشخیص گستره‌ای از اختلالات و بیماری ها از جمله کم خونی ها و عفونت ها و حتی سرطانهای خون از آن استفاده می شود.
در این آزمایش اجزای مختلفی در خون شمرده می شود و ویژگی های مشخصی از سلول های خونی مورد ارزیابی قرار می گیرد.

•  شمارش سلول های قرمز خونی که عمدتا وظیفه حمل اکسیژن را در بدن دارند.
•  شمارش سلول های سفید خون که عمدتا وظیفه مبارزه با عفونت ها را در بدن دارند.
•  اندازه گیری میزان هموگلوبین که در ساختار سلول های قرمز خون قرار دارد و حاوی پروتئین هایی هستند که به وسیله آن ها اکسیژن توسط گلبول های قرمز حمل می شود.
•  اندازه گیری هماتوکریت که همان نسبت کل سلولهای خونی به حجم مایع خون است.
•  اندازه گیری سلول های پلاکت که وظیفه انعقادی در بدن را برعهده دارند.

کاهش یا افزایش هرکدام از سلول ها یا مقادیر ذکر شده نشان دهنده وجود یک اختلال پزشکی زمینه‌ای است که موارد فوق را تحت تاثیر قرار داده و نیاز به بررسی دارد.

۶ نکته درباره بهبود کم خونی

چرا آزمایش CBC  گرفته می شود؟

این آزمایش به علل متعددی می تواند مورد استفاده قرار گیرد که شامل موارد زیر می باشد:

 برای ارزیابی وضعیت کلی سلامت شما:

پزشک ممکن است جهت چک آپ دوره‌ای شما و رصد وضعیت سلامتی تان، درخواست این آزمایش را بدهد و به وسیله آن وضعیت کلی سلامتی شما و یکسری از اختلالات مثل کم خونی ها و سرطان های خون راه هم تحت غربالگری قرار دهد.

جهت تشخیص دادن وضعیت پزشکی شما:

در صورتی که شما یکسری از علائم مثل احساس ضعف و بی حالی، خستگی و تب یا ترشح چرکی در بدن تان داشته باشید، پزشک ممکن است از شما این آزمایش را درخواست کند تا وضعیت پزشکی شما  را تحت ارزیابی قرار دهد و به کمک آن تشخیص مشکل زمینه ای شما را مطرح کند.

رصد وضعیت سلامتی و پاسخ به درمان:

در صورتی که شما مشکلی مثل کم خونی داشته باشید و تحت درمان باشید، در جهت رصد بهبود یا بد تر شدن این وضعیت، نیاز هست که مکرراً این آزمایش از شما گرفته شود.

اقدامات قبل از آزمایش CBC

در صورتی که از شما خون گرفته می شود تا صرفاً آزمایش CBC بر روی آن انجام شود، نیازی نیست که محدودیتی در خوردن و نوشیدن خود قبل از گرفتن نمونه برای آزمایش داشته باشید.

ولی چنانچه از آن نمونه خون جهت آزمایش های دیگر مثل اندازه گیری قند خون ناشتا یا وضعیت چربی خون و... استفاده شود، باید یک سری محدودیت ها مثل ناشتا بودن برای ۱۲ ساعت را رعایت بفرمایید و براساس نیاز هر آزمایشی این محدودیت ها ممکن است متفاوت باشند که بهتر است این موارد را از پزشک خود سوال کنید.

تفسیر نتایج آزمایش CBC

خواندن نتایج آزمایش خون نیاز به تخصص خاصی ندارد و عموم مردم می توانند این کار را انجام دهند ولی تفسیر آزمایش خون نیاز به علم پزشکی دارد که حتما باید توسط یک پزشک انجام شود.

WBC در آزمایش CBC

در برگه ازمایش خون ابتدا کلمه WBC را مشاهده خواهید کرد که مخفف سلول‌های سفید خون یا  همان سلول‌های ایمنی بدن هستند، می باشد که باید تعداد شان بین ۹ تا ۳/۵ میلیون سلول در یک دسی لیتر خون باشد. بدیهی است که اگر از سه و نیم کمتر باشد به این معنا است که شما در وضعیت نقص و ضعف ایمنی قراردارد و اگر بیشتر از ۹ میلیون در دسی لیتر باشد نشان دهنده وجود یک التهاب یا یک پروسه واکنش ایمنی و عفونت در بدن تان می باشد.

RBC در آزمایش CBC

در برگه آزمایش  کلمه RBC را مشاهده می‌کنید که مخفف سلول‌های قرمز خون هستند که تعداد آنها را در واحد خون نشان می دهد. معمولاً این عدد بین ۵/۷ تا ۴/۳ میلیون سلول در یک دسی لیتر خون می باشد که کم بودن یا زیاد بودن آن با توجه به عدد HB یا همان هموگلوبین و سایر اندکس های موجود در این ازمایش تفسیر می‌شود و معمولاً مستقلاً مفهومی جز تعداد سلولهای خون را نمی توان از آن برداشت کرد.

HB در آزمایش CBC

 سپس با کلمه HB که مخفف هموگلوبین می باشد برمی‌خوریم که میزان نرمال آن در خانم‌ها و آقایان متفاوت است و میزان نرمال آن در آقایان معمولاً بین ۱۴ تا ۱۶ و در خانم ها بین ۱۳ تا ۱۵ گرم در دسی لیتر می باشد که بالاتر بودن از این میزان نشان دهنده غلظت خون و کمتر بودن آن نشان دهنده وجود کم خونی می باشد.
 کم خونی یک عبارت کلی است که به طیف بزرگی از بیماری ها و وضعیت ها گفته می شود که انواع مختلفی از جمله فیزیولوژیک، فقر آهن، تالاسمی، سلول داسی شکل و... تقسیم می شود.

HCT در آزمایش CBC

کلمه بعدیHCT  می‌باشد که مخفف واژه هماتوکریت است که میزان آن به صورت درصدی بیان می شود و رنج نرمال آن بین ۳۵ تا ۴۵ می باشد که البته این عدد اندکی در بین مردان و زنان متفاوت است.

PLT در آزمایش CBC

در نهایت با کلمه PLT یا تعداد پلاکت های خون مواجه میشوید معمولاً بین ۱۵۰ تا ۳۵۰ میلیون در میکرولیتر هستند که بیشتر از این مقدار نشانه ای از بالاتر بودن وضعیت انعقادی به کمبود آن نشان‌دهنده ضعف انعقادی می باشد.

رنج نرمال آزمایش CBC

نکته خیلی مهم در رابطه با این آزمایش این است که میزان های نرمال معمولاً با توجه به کیت های مصرفی هر آزمایشگاه ممکن است است متفاوت باشد و هم چنین رنج های نرمال ذکر شده در این مقاله می توانند بر اساس منابع مختلف پزشکی متغیر باشد و یک عدد ثابت نیست و همچنین این اعداد در یک فرد بالغ صحت دارد و و در کودکان اندکی متفاوت است.
بالا بودن و همچنین پایین بودن از این مقادیر تعریف شده برای هر کدام از سلولها نشان دهنده برهم خوردن حالت نرمال و فیزیولوژیک بدن است. برای مثال بالا بودن هموگلوبین خون نشان دهنده وضعیت سالم تر بدن شما نسبت به فردی که هموگلوبین آن در رنج نرمال است نمی باشد و اتفاقاً بلعکس می‌باشد.

پزشک با توجه به علایم بالینی و معاینات بدن شما را تفسیر می کند و به یک سری از تشخیص ها می رسد و باید بدانید که خواندن صرف این آزمایش ارزش چندانی نخواهد داشت و گاهاً نیاز به آزمایشات بیشتر در پی تفسیرCBC وجود خواهد داشت و حتی ممکن است نیاز باشد که شما و متخصص این حوزه یعنی یک هماتولوژیست ارجاع داده شوید.
علاوه بر موارد فوق یکسری اندکس های دیگر در آزمایش خون ممکن است مشاهده کنید مثل MCV, MCH , MCHC ,RDW  که این اندازه ها در رابطه با ویژگی های گلبول قرمز خون می باشد که کمک می کنند تا اندکس های اصلی که در بالا توضیح داده شد را بتوانیم تفسیر کنیم.

میزان هموگلوبین خون در آزمایش CBC

 علل میزان هموگلوبین خون کمتر از حد نرمال:

در صورتی که میزان هموگلوبین خون شما از میزان نرمال کمتر باشد یکی از مواردی که برای شما مطرح است، آنمی یا همان کم خونی می باشد که همانطور که گفته شد چندین نوع دارد که هر کدام از آنها با توجه به علل زمین های متفاوتی که دارند جداگانه نامگذاری می‌شوند که به یک سری از آنها اشاره می کنیم:
فقر آهن، فقر ویتامین ب ۱۲، فقر فولات، خونریزی، سرطان‌های تحت تاثیر قرار دهنده مغز استخوان، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های کبدی، کم کاری تیروئید، تالاسمی و اختلالات ژنتیکی درگیرکننده هموگلوبین، و....

علل میزان هموگلوبین خون بیشتر از حد نرمال:

مواردی که در آنها هموگلوبین بیش از مقدار طبیعی آن باشد شامل:

1. پلی سیتمی ( یک اختلال خونی است که در آن مغز استخوان، سلول های قرمز زیادی میسازد)
2. بیماری های ریوی
3. کم آبی
4. زندگی کردن در مناطق پر ارتفاع مثل بالای کوه ها
5. سیگار کشیدن زیاد
6. سوختگی،
7. استفراغ بیش از حد
8. فعالیت ورزشی زیاد و سنگین
9. و...