تنبلی تخمدان یا سندرم پلی کیستیک

تنبلی تخمدان وضعیتی است که باعث بی‌نظمی دوران عادت ماهانه، جوش‌های چرکی (آکنه)، پوست چرب، رشد موهای زائد صورت و بدن، یا ریزش موهای سر میگردد.

در این بیماران، کارکرد تخمدانها طبیعی نیست و هورمون تستوسترون بیش از حد تولید می‌کنند. تستوسترون هورمون مردانه است ولی در زنان نیز وجود دارد. بصورت طبیعی، تخمدان زنان مقادیر اندکی از آنرا ترشح می‌کنند ولی در سندرم تخمدان پلی کیستیک تولید آن افزایش می یابد.
حدود یکبار در ماه، تخمدان زنان ساختمانی را می‌سازد که تخمک نارس یا فولیکول نام دارد همچنان که فولیکول رشد میکند، هورمون آزاد میکند، سپس تخمک رسیده را آزاد می‌کند، به این روند تخمک‌گذاری می‌گویند. ولی در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، تخمدان‌ها به جای تولید یک تخمک رسیده، تعداد زیادی فولیکول ریز می‌سازند، تعادل هورمون‌ها بهم می‌خورد، تخمک‌گذاری ماهانه آنطور که انتطار می‌رود اتفاق نمی افتد.
در چنین وضعیتی حاملگی میتواند به سختی انجام شود. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک گاهی اوقات به نام (PCOS) یا خوانده میشود.

شیوع سندرم تخمدان پلی کیستیک بالا است، در مطالعه قند و چربی که بر روی تعدادی از زنان ساکن تهران در سن باروری انجام شد، شیوع سندرم تخمدان پلی کیستیک ۵/۸ % میباشد.

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) عارضه‌ای است که در آن، تخمدان از اندازه طبیعی بزرگتر می‌شود. پلی‌کیستیک به معنای تعداد زیاد کیست و فولیکول در تخمدان‌ها است. این تخمدان‌ها اغلب رشد نکرده و تخمک‌های نابارور تولید می‌کنند. در بررسی‌های سونوگرافی مشخص شده است که بیش از یک سوم خانم‌ها، تخمدان پلی‌کیستیک دارند اما به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) مبتلا نیستند.

از علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، دوره‌های قاعدگی نامنظم و نشانه‌هایی از وجود آندروژن اضافی در بدن (مانند ایجاد آکنه و رشد موهای زائد) می‌باشد.
این سندرم به خصوص در خانم‌های نابارور شایع است. حدود ۱۸-۱۲ درصد از خانم‌هایی که در سنین تولید مثل (اواخر دوره نوجوانی تا زمان یائسگی) قرار دارند، به این بیماری مبتلا هستند. در ۷۰ از موارد، بیماران مبتلا به این سندرم تشخیص داده نمی‌شوند.

دلایل ایجاد سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

دلیل مشخصی برای ایجاد این سندرم وجود ندارد. با این حال، بیشتر محققین بر این باورند که تغییرات سطوح هورمونی می‌تواند عامل ایجاد سندرم‌ تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) باشد. این تغییرات هورمونی شامل موارد زیر می‌باشد:

۱. مقاومت به انسولین

مقاومت به انسولین باعث افزایش سطح هورمون انسولین می‌شود. افزایش انسولین باعث تولید تستوسترون (آندروژن) از تخمدان‌ها خواهد شد.

۲. عدم تعادل هورمونی

عدم تعادل هورمونی در خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) شایع است. برخی از این موارد عبارتند از:

• افزایش سطح تستوسترون: این هورمون یک هورمون مردانه است.
• افزایش هورمون لوتئیلی: هورمونی است که باعث تحریک تخمک‌گذاری می‌شود اما میزان بیشتر آن ممکن است اثرات نامطلوبی داشته باشد.
• کاهش پروژسترون

۳. ژنتیک

اگر در یک خانواده سابقه ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) وجود داشته باشد، امکان ابتلای فرد به این عارضه افزایش خواهد یافت. تحقیقات جدید، نقش ژن‌های جهش یافته را در بروز این سندرم نشان داده‌اند.

علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

علائم این بیماری بین خانم‌ها متفاوت است. مهمترین علائم آن عبارتند از:

• نامنظمی در قاعدگی
• هیرسوتیسم: موهای ضخیم و تیره در محل‌هائی که فقط در مردان چنین موهایی رشد میکنند، مثل لب فوقانی، چانه، دو طرف صورت، قفسه سینه و شکم رشد میکنند. 
• افزایش وزن و چاق شدن
• آکنه دارند (پوست چرب و جوش چرکی روی صورت) 
• ریزش موهای سر با الگوی مردانه
• ممکن است برای باردارشدن با مشکل مواجه شوند و نیاز به استفاده از دارو داشته باشند.
• درد در ناحیه لگن
• تیرگی پوست و گوشت اضافه در گردن و زیر بغل
•  اضطراب و افسردگی
• سردرد
• اختلال خواب و احساس خستگی دائمی

تشخیص سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

تست خاصی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. برخی بررسی‌های تشخیصی که توسط پزشک انجام می‌شود، عبارتند از:

•     دریافت سوابق پزشکی. در صورتی که مادر یا خواهر شما دچار این بیماری باشند شما با احتمال بالاتری به این بیماری مبتلا می شوید.
•     معاینه فیزیکی.اندازه گیری شاخص توده بدنی و دور کمر، معاینه از نظر موی زائد و تغییر رنگ پوست و آکنه
•     معاینه لگن. بررسی واژن، دهانه رحم، رحم لوله‌های رحمی و .. از نظر هر نوع وضعیت غیرعادی
•     تست خون. اندازه گیری هورمون‌ها و قند و چربی خون
•     سونوگرافی ترانس واژینال. ممکن است تخمدان ها ۱/۵ تا ۳ برابر بزرگتر از حالت نرمال باشد. 

آیا قرص های جلوگیری باعث ناباروری میشوند؟

پیشگیری از تنبلی تخمدان

سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) قابل پیشگیری نیست اما می‌توان با تشخیص و درمان این عارضه در مراحل اولیه، از بروز عوارض این بیماری مانند ناباروری، سندرم متابولیک، چاقی و دیابت جلوگیری کرد. همچنین تغییر در نحوه زندگی مانند رژیم غذایی مناسب، ورزش کردن و عدم استعمال سیگار می‌تواند عوارض ناشی از این سندرم را کاهش دهد.

درمان تنبلی تخمدان یا سندرم پلی کیستیک

۱- کاهش وزن

خانم‌های مبتلا که دارای اضافه وزن هستند می‌توانند با ورزش کردن و کاهش وزن، عوارض این بیماری را کاهش دهند.

۲-  قرص‌های ضد بارداری

قرصهای جلوگیری از بارداری شایعترین درمان آن است. اما داروهای دیگری نیز برای کنترل علائم بیماری استفاده میشوند. این درمان برای خانم‌هایی که نمی‌خواهند باردار شوند و قاعدگی‌های نامنظمی دارند، استفاده می‌شود.
قرصهای جلوگیری از بارداری –درمان اصلی سندرم تخمدان تخمدان پلی کیستیک است. قرص‌ها باعث درمان بیماری نمیشوند. اما آنها می‌توانند باعث بهبود بسیاری از علائم بیماری مثل بی نظمی عادت ماهانه، آکنه و موهای صورت شوند. قرص‌های جلوگیری از بارداری همچنین میتوانند باعث محافظت زنان از سرطان رحم شوند.
پروژسترون  – این هورمون میتواند عادت ماهانه شما را منظم کند، اما باید هر ماه آنرا مصرف کنید. همچنین این دارو خطر ابتلاء به سرطان رحم را کاهش میدهد. اکثر پزشکان از مدروکسی پروژسترون (با نام تجاری پروورا یا مدروفم یا مپرات) یا پروژسترون‌های طبیعی (با نام تجاری پرومتریوم)
 مت فورمین - این دارو میتواند به منظم شدن عادت ماهانه بانوان کمک کند. اما فقط در نیمی از بانوان استفاده کننده از آن موثر است و  در درمان مقاومت به انسولین، تنظیم تخمک‌گذاری و کاهش وزن  کمک کند.

۳- محلول طبى مخصوص شستشو يا ضد عفونى کردن صورت (لوسیون) یا آنتی بیوتیک‌ها برای درمان آکنه

۴- هورمون‌های ضد آندروژن

برای برطرف کردن رشد موهای زائد در صورت، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر بعد از ۶ ماه از مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی تغییری در رشد موهای زائد ایجاد نشد می توان از داروهای ضد اآندروژن استفاده کرد. 
داروهای ضد هورمون مردانه – این داروها با مسدود کردن هورمونهائی که باعث علائمی مثل آکنه و موهای زائد صورت میشوند برخی علائم بیماری را کنترل میکنند. اسپیرونولاکتون (با نام تجاری آلداکتون) داروی ضد هورمون مردانه است که بسیاری از پزشکان ممکن است از آن استفاده کنند.

۵- جراحی

در صورتی که درمان‌های دارویی مؤثر واقع نشوند از درمان‌های جراحی استفاده می‌شود. یکی از روش‌های جراحی، لاپاراسکوپی می‌باشد.
   لاپاراسکوپی :در این روش، جراح برش کوچکی بر روی شکم ایجاد کرده و از این طریق تیوب کوچکی که در انتهای آن دوربینی قرار دارد را وارد بدن می‌کند. دوربین به جراح کمک می‌کند تا دید بهتری از تخمدان‌ها و ارگان‌های مجاور آن داشته باشد. سپس ابزارهای جراحی دیگر از طریق چند برش کوچک وارد بدن می‌شوند که فولیکول‌ها را به صورت الکتریکی و یا با استفاده از لیزر سوراخ می‌کنند. این عمل منجر به تخمک‌گذاری می‌شود.