آیا مغز انسان پر می شود؟

مغز واقعاً شگفت آور است. کتابخانه ای به ظاهر بی پایان، که قفسه های آن گرانترین خاطرات ما و همچنین دانش عمر ما را شامل می شود. اما آیا نقطه ای وجود دارد که به انتهای ظرفیت خود برسد؟ به عبارت دیگر، آیا مغز می تواند "پر" شود؟

جواب بسیار خیره‌کننده خیر است، زیرا، خوب، مغز بسیار پیچیده تر از آن هست. مطالعه ای که در اوایل سال جاری در Nature Neuroscience منتشر شده است، نشان می دهد که به جای اینکه مغز اطلاعات رو با فشار داخل خود بگنجاند، گاهی اوقات برای وارد کردن اطلاعات جدید و سامان دهی اطلاعات، اطلاعات قدیمی را بیرون میریزد.

مطالعات رفتاری قبلی نشان داده اند که یادگیری اطلاعات جدید می تواند به فراموشی منجر شود. اما در این مطالعه، محققان از تکنیک های جدید تصویربرداری عصبی استفاده کردند تا برای اولین بار چگونگی بروز این اثر در مغز را نشان دهند.

آزمایش دادن دسترسی به خاطرات مورد نظر با تداخل خاطره ی دیگر

محققان، در آزمایشی سعی کردند بررسی کنند که در مغز چه اتفاقی می‌افتد، زمانی که می خواهیم اطلاعاتی را که بسیار شبیه به آنچه می دانیم، را به خاطر بیاوریم. این آزمایش از آنجا که به احتمال زیاد اطلاعات مشابه  با دانش قبلی تداخل می‌کنند، بسیار مهم است.

برای این کار، آنها بررسی کردند که وقتی می خواهیم یک خاطره "خاص و مورد نیازمان" را به خاطر بیاوریم، یعنی وقتی سعی می کنیم چیز ویژه ای را یادآوری کنیم، همزمان تلاش می‌کنیم مورد مشابه آن را نیز به یاد بیاوریم. (خاطره "رقابتی") چه اتفاقی در مغز میافتد؟

در این آزمایش از شرکت کنندگان خواسته شد تا یک کلمه (مثلاً کلمه شن) را با دو تصویر متفاوت - برای مثال یکی از عکس ها ماریلین مونرو و دیگری کلاه، مرتبط کنند.

آنها دریافتند که هرچند که بیشتر برای به یاد آوردن خاطره اصلی تلاش می‌کند، فعالیت مغز برای آن افزایش می یابد. در همین حال، فعالیت مغز برای ارتباط دادن تصویر دیگر(خاطره رقیب) به طور همزمان تضعیف شد. این تغییر در ناحیه جلوی مغز اتفاق می افتد. قشر جلوی مغز جایی است که حافظه ی شکل گرفته شده توسط هیپوکمپوس را سازماندهی میکند. هیپوکامپ یک قسمت کوچک و منحنی شکل در مغز است که نقش مهمی در سیستم لیمبیک بازی می کند. هیپوکامپ در شکل گیری خاطرات جدید نقش دارد و همچنین به یادگیری و احساسات ما مرتبط است.

مرکز ذخیره و پردازش خاطرات در مغز

قشر جلوی مغز در طیف وسیعی از فرآیندهای شناختی پیچیده، مانند برنامه ریزی، تصمیم گیری و بازیابی انتخابی حافظه نقش دارد. تحقیقات گسترده نشان می دهد که این بخش از مغز در ترکیب با هیپوکامپ برای بازیابی خاطرات خاص کار می کند.

اگر هیپوکامپ موتور جستجو باشد، قشر پره فرونتال فیلتر حافظه است و مشخص می‌کند کدام خاطره مرتبط‌تر است. این نشان می دهد که ذخیره اطلاعات به تنهایی نشانه داشتن حافظه خوب نیست. مغز  باید بتواند به اطلاعات مرتبط و مورد نیاز هر لحظه ی ما دسترسی پیدا کند بدون اینکه توسط اطلاعاتی از خاطرات مشابه رقابتی منحرف شود.

مزایا و فواید فراموشی خاطرات

در زندگی روزمره، فراموش کردن مزایای زیادی دارد. به عنوان مثال تصور کنید که کارت بانکی خود را گم کرده اید. کارت جدیدی دریافت می کنید که شماره رمز  (PIN) متفاوتی دارد. تحقیقات در این زمینه نشان می دهد که هر بار که رمز جدید را به خاطر آورید، به تدریج رمز قدیمی را فراموش خواهید کرد. این فرآیند دسترسی، به اطلاعات مرتبط را بدون دخالت دادن خاطرات قدیمی بهبود می بخشد.

و بسیاری از ما قادر خواهیم بود خاطرات قدیمی پر از ناامیدی را با خاطرات جدید جایگزین کنیم. برای مثال شما سعی میکنید مکان جدید پارک اتومبیلتان که هفته قبل نیز آنجا پارک کرده بودید را به یاد بیاورید. این نوع حافظه (جایی که می خواهید اطلاعات جدید اما مشابه آن را به خاطر بسپارید) به ویژه مستعد تداخلات است.

هنگامی که اطلاعات جدیدی را به دست می آوریم، مغز بطور خودکار سعی می کند تا با تشکیل گروه هایی، آن را در اطلاعات موجود گنجاند. و هنگامی که ما اطلاعات را بازیابی می کنیم، اطلاعات مورد نظر و مرتبط اما نامربوط به یاد می آورند.

بیشتر تحقیقات قبلی بر نحوه یادگیری و یادآوری اطلاعات جدید متمرکز شده است. اما مطالعات کنونی تأکید بیشتر بر شرایطی می کند که تحت آن فراموش می کنیم، زیرا اهمیت آن بیشتر می شود و در حال یافتن درک صحیح تری از آن هست.

معایب پاک نشدن خاطرات قدیمی

تعداد بسیار کمی از مردم قادرند تقریباً همه جزئیات زندگی خود را با جزئیات کامل به یاد بیاورند. آنها دارای سندرم پرکاری حافظه هستند. در صورت ارائه تاریخ، آنها می توانند به شما بگویند در آن روز خاص کجا و چه کارهایی انجام داده اند. در حالی که ممکن است برای بسیاری از افراد مطلوب به نظر برسد، افراد مبتلا به این شرایط نادر اغلب توانایی غیرمعمول آنها را اذیت میکند و احساس خستگی وسنگینی دارند.

برخی افراد از عدم توانایی در فکر کردن در مورد حال و آینده، به دلیل احساس زندگی مداوم در گذشته و گرفتار در خاطراتشان خبر می دهند. و این چیزی است که اگر مغز ما مکانیزمی برای جایگزینی اطلاعاتی که دیگر نیازی نداریم نداشته باشد، یا در واقع پر شده باشد، می توانیم تجربه کنیم.

در یک سمت دیگر پدیده ای به نام "فراموشی طولانی مدت سریع" است که در بیماران صرع و سکته مغزی مشاهده شده است. همانطور که از نام ان پیداست، این افراد اطلاعات تازه آموخته شده را با سرعتی بسیار سریعتر، گاه در عرض چند ساعت، در مقایسه با افراد عادی، فراموش می کنند.

اعتقاد بر این است که این نشان دهنده عدم موفقیت در ادغام یا انتقال خاطرات جدید به حافظه بلند مدت است. اما روندها و تأثیر این شکل از فراموشی هنوز تا حد زیادی ناشناخته است.

آنچه مطالعات در این زمینه نشان می دهد این است که به یاد آوردن و فراموش کردن دو طرف یک سکه هستند. به معنی دیگر، فراموشی روشی است که مغز ما برای مرتب کردن خاطرات دارد، بنابراین مناسب ترین خاطرات برای یادآوری قابل دسترسی اند. گر چه ممکن است فراموش کردن عادی یک مکانیسم ایمن و بی ضرر است برای اطمینان از پر نشدن مغز ما باشد.