ناسازگاری خون مادر و جنین
یکی از اولین آزمایشاتی که یک خانم باردار باید حتما انجام بدهد، آزمایش تشخیصی گروه خون است. این آزمایش، گروه خونی وعامل Rh وی را بررسی می کند. عامل Rh مادر باردار می تواند در سلامت جنین او نقش داشته باشد، بنابراین کسب کردن این اطلاعات در اوایل بارداری بسیار مهم است.
عامل Rh چیست؟
فاکتور Rh پروتئینی است که در برخی از گلبول های قرمز (RBCs) یافت می شود. هرچند همه ی مردم دنیا واجد این پروتئین بر روی گلبول های قرمز خود نیستند، اما اکثر آن ها این پروتئین را دارند. این افراد Rh مثبت هستند. افرادی که این پروتئین را از طریق گلبول قرمزشان حمل نمی کنند، Rh منفی هستند.
حال سوال کلیدی ممکن است به وجود بیاید! اگر والدین عامل Rh یکسانی نداشته باشند چه می شود؟
وقتی مادر و پدر آینده هر دو از نظرعامل Rh مشابه نباشند، ناسازگاری Rh به وجود می آید.
مثلا:
اگر زنی که Rh منفی است با مردی ازدواج کند که Rh مثبت باشد و این دو فرد بچه دار شوند، ممکن است جنین دارای خون Rh مثبت شود به این معنا که از پدر خود آن را به ارث گرفته است. (حدود نیمی از کودکانی که از مادر Rh منفی و پدر Rh مثبت به دنیا می آیند، Rh مثبت هستند.)
ناسازگاری Rh معمولاً اگر در اولین بارداری مادر باشد مشکل خاصی را ایجاد نمی کند. دلیل آن این است که خون کودک در دوران بارداری به طور معمول وارد سیستم گردش خون مادر نمی شود، اگرچه در هنگام تولد امکان دارد که خون مادر و نوزاد با هم مخلوط شود. اگر این اتفاق بیفتد، بدن مادر (که Rh منفی است)، پروتئین Rh را به عنوان یک ماده خارجی تشخیص می دهد. سپس ممکن است بر علیه آن شروع به ساخت آنتی بادی (پروتئین هایی که در صورت ورود سلول های خارجی به بدن، برای محافظت تولید می شوند) نماید.
زنان باردار Rh منفی می توانند از راه های دیگر نیز در معرض پروتئین Rh قرار بگیرند که ممکن است باعث تولید آنتی بادی در بدن آن ها گردد. این موارد ممکن است شامل:
- دریافت خون از فرد دارای خون Rh مثبت
- سقط جنین
- حاملگی خارج رحمی
می باشد.
در صورتی که مادری گروه خونی منفی دارد و جنین داخل شکم او احتمال مثبت شدن گروه خونی او وجود دارد باید در اولین بارداری در دو نوبت آمپول ایمنو گلوبولین Rh به او تزریق شود تا در بارداری های بعدی دچار مشکل نشود.
چه زمانی جنین بخاطر ناسازگاری خون مادر در معرض خطر است؟
آنتی بادی های Rh تا حاملگی دوم یا بعدی مادر بی ضرر هستند. اگر مادر، فرزند Rh مثبت دیگری را باردار شود، آنتی بادی های Rh بدنش، پروتئین های Rh موجود در سطح سلول های خونی جنین را خارجی یا بیگانه تلقی می کنند، در نتیجه این آنتی بادی ها از طریق جفت به جریان خون جنین منتقل می شوند و به سلول های او حمله می کنند. این هجوم می تواند گلبول های قرمز جنین را متورم و دچار پارگی کند. این بیماری به عنوان بیماری همولیتیک یا Rh نوزاد شناخته می شود و می تواند شمار و تعداد گلبول قرمز خون نوزاد را بسیار کم کند.
ناسازگاری Rh چگونه درمان می شود؟
اگر یک زن باردار احتمال ابتلا به ناسازگاری Rh را داشته باشد (مثلا همسرش Rh مثبت باشد یا سابقه بارداری جنین Rh مثبت داشته باشد)، پزشکان در اولین بارداری در دو نوبت آمپول ایمنو گلوبولین Rh را به او تزریق می کنند. زمان هایی که خانم باردار باید این آمپول ها را دریافت نماید به قرار زیر است:
- اولین تزریق در هفته بیست و هشتم بارداری
- تزریق دوم در ۷۲ ساعت پس از زایمان خواهد بود.
آمپول Rh گلوبولین مانند یک واکسن عمل می کند و از ایجاد آنتی بادی Rh در بدن مادر جلوگیری می نماید. اگر این کار انجام نگیرد، می تواند باعث ایجاد مشکلات جدی در سلامتی نوزاد شود یا بارداری های آینده را تحت تأثیر قرار دهد.
یک خانم باردار همچنین ممکن است در اثر سقط جنین، آمنیوسنتز یا هرگونه خونریزی در طول بارداری اش، دوز مشخصی از Rh ایمنی-گلوبولین را طبق صلاحدید پزشکش دریافت کند.
اگر پزشک متوجه شود که یک خانم قبلاً آنتی بادی Rh را تولید کرده است، بارداری وی از نزدیک تحت نظارت قرار می گیرد تا اطمینان حاصل شود که سطح تولید این آنتی بادی خیلی زیاد نباشد.
در موارد نادر نیز، اگر ناسازگاری شدید باشد و جنین در معرض خطر باشد، جنین می تواند انتقال خون ویژه ای را به نام انتقال خون قبل از تولد (تزریق داخل رحمی به جنین) یا پس از زایمان انجام دهد. طی این انتقال، سلول های خونی Rh منفی، جایگزین خون جنین یا نوزاد می شود. این میزان خون انتقال داده شده، گلبول های قرمز خون جنین را تثبیت کرده و آسیب های ناشی از آنتی بادی های Rh موجود در جریان خون او را به حداقل می رساند.
چه نکات دیگری را بهتر است که بدانید؟
اگر از نوع فاکتور Rh خود مطمئن نیستید و احتمال می دهید که باردار هستید، تاکید می کنیم که مراقبت های منظم قبل از تولد را در اسرع وقت شروع کنید. یکی از این کارها آزمایش تعیین گروه خونی است. با تشخیص زودهنگام و درمان ناسازگاری Rh، می توانید بر روی موارد مهم تر، مانند تدارکات و تمرینات لازم برای آماده شدن جهت استقبال از یک نوزاد جدید و سالم تمرکز کنید
