اضطراب کودکان؛ علل و درمان

بسیاری از کودکان دچار ترس و نگرانی های مختلفی می شوند. اضطراب و ترس های شدید در آن ها ممکن است در دوره‌ای مختلف زندگی و رشدشان بروز یابد. به عنوان مثال، کودکان نوپا غالباً با دوری از والدین خود مضطرب می شوند، حتی اگر جایشان امن و افراد آشنایی مراقب آنها باشند. اگرچه ترس و نگرانی در کودکان طبیعی است، اما اگر شدید و مداوم باشد  می تواند موجب اضطراب یا افسردگی در آنها شود. 

اضطراب در کودکان

اگر کودک ترس و نگرانی های مقتضی سنش بعد از مدتی از بین نرود و یا ترس و اضطراب او به قدری زیاد باشد که باعث اختلال در فعالیت های مدرسه، خانه یا بازی های او شود، کودک دارای یک اختلال اضطرابی درونی است. نمونه‌هایی از انواع مختلف اختلالات اضطرابی را باهم در زیر می خوانیم:

1. ترس بسیار زیاد هنگام دوری از والدین (اضطراب جدایی)
2. داشتن ترس شدید در مورد یک چیز یا یک موقعیت خاص، مانند ترس خیلی زیاد از سگ، حشرات، یا رفتن به دکتر (فوبیا)
3. ترسیدن خیلی زیاد از مدرسه و مکان‌هایی که مردم دیگر وغریبه‌ها در آن هستند (اضطراب اجتماعی)
4. خیلی نگران آینده و اتفاقات بد باشد (اضطراب عمومی)
5. داشتن دوره‌های تکرار شونده ی ترس‌های ناگهانی، غیر منتظره و شدید که با علائمی مانند افزایش ضربان قلب، مشکل در انجام تنفس، احساس گیجی، لرزش و تعریق همراه است (اختلال وحشت)

اضطراب ممکن است به عنوان ترس یا نگرانی بروز کند، اما در برخی موارد می تواند کودکان را تحریک پذیر، بد خلق و عصبانی کند. علائم اضطراب همچنین می تواند شامل مشکلات در خواب، و گاها علائم جسمی مانند خستگی، سردرد یا معده درد باشد.

برخی از کودکان مضطرب نگرانی‌های خود را کنترل می کنند، بنابراین می توانند علائم خود را کاهش بدهند، اما برخی کودکان نمی توانندانها را مدیریت کنند. گاهی اوقات این اضطراب‌ها ناشی از اختلالات وسواس-اجباری و اختلالات استرسی پس از یک تصادف یا اتفاقات خاص دیگر است.

علائم افسردگی در کودکان

گاهی اوقات غمگین بودن یا احساس نا امیدی کردن جزئی از زندگی هر کودک می شود. با این حال، برخی از کودکان نسبت به چیزهایی که قبلاً از آنها لذت می بردند، احساس غم و اندوه یا بی علاقگی می کنند. گاهی نیز در موقعیت هایی که قادر به تغییر آنها هستند احساس درماندگی یا ناامیدی می کنند. وقتی کودکان این حالات را دائما تجربه می کنند، ممکن است دچار افسردگی شده باشند.

نمونه هایی از رفتارهایی که اغلب در کودکان مبتلا به افسردگی دیده می شود:

• در بیشتر مواقع غمگین، نا امید یا حساس و عصبی اند
• عدم تمایل به انجام ذت بردن ازظ کارهای سرگرم کننده
• تغییر در غذا خوردن کودک، مثل: بیش از حد غذا خوردن یا خیلی کمتر از حد معمول غذا خوردن
• تغییرات در الگوی خواب مثل: خوابیدن خیلی بیشتر یا خیلی کمتر از حد طبیعی سن خود.
• تغییرات در انرژی جسمانی مثل: خستگی و تنبلی، تنش و بی قراری و در بسیاری از اوقات
• عدم توجه و تمرکز کافی
• احساس بی ارزشی، بی فایده بودن، یا احساس گناه داشتن
•  آسیب رساندن به خود و رفتارهای خود تخریبی

افسردگی شدید می تواند کودک را به فکر خودکشی یا برنامه ریزی برای خودکشی سوق دهد. برای جوانان در سنین ۲۲-۲۴ سال، خودکشی از مهم ترین و بیشترین دلایل مرگ و میر است.

افسردگی در برخی از کودکان ممکن است مشخص نباشد یا  ممکن است باعث دیگران تصور کنند کودک بدون انگیزه است یا تنبل و پرد دردسر است، در حالیکه دچار افسردگی می باشد.

درمان اضطراب و افسردگی کودکان

اولین قدم برای درمان صحبت با یک روانپزشک، روانشناس کودک است.

برخی از علائم و نشانه‌های اضطراب یا افسردگی در کودکان می تواند ناشی از شرایط دیگری باشد. علائم خاصی مانند عدم تمرکز بر روی مشکلات و کارها می تواند نشانه ای از اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی (ADHD) باشد. برای تشخیص و درمان باید ابتدا ارزیابی کودک انجام شود تا مشخص شود کودک به دارو نیاز دارد یا خیر. همچنین رفتار درمانی شامل کودک درمانی، خانواده درمانی یا ترکیبی آنها می تواند موثر باشد.همچنین می تواند در برنامه های مدرسه  او نیز  این درمان گنجانده شود.

برای كودكان کوچک تر یا شیرخواران، درگیر كردن والدین در درمان كلیدی است. درمان شناختی - رفتاری یکی از روش های درمانی است که برای درمان اضطراب یا افسردگی بخصوص در کودکان بزرگتر استفاده می گردد. این روش درمانی به کودک کمک می کند تا افکار منفی را با شیوه های استاندارد به افکار مثبت تر و موثرتر تبدیل کند که نهایتا منجر به رفتارهای طبیعی و سالم می شود.

رفتار درمانی

رفتار درمانی برای اضطراب می تواند شامل کمک به کودک برای کنار آمدن و کنترل علائم اضطراب باشد، با این شیوه  آنها  به تدریج در معرض ترس‌های خود قرار گرفته و یاد می گیرند که ترس هایشان افراطی است و در بیشتر موارد هیچ آسیبی به آنها نخواهد رسید.

درمان ها همچنین می توانند شامل روش‌های مختلفی برای کمک به کودک در کاهش استرس و سلامتی مانند مصرف غذای مقوی، انجام فعالیت‌های بدنی، داشتن خواب کافی، روال های قابل پیش‌بینی و حمایت اجتماعی باشند.

مدیریت علائم اضطراب کودکان

علاوه بر دریافت درمان مناسب، داشتن یک سبک زندگی سالم می تواند در مدیریت علائم افسردگی یا اضطراب نقش داشته باشد. در اینجا به برخی از رفتارهای سالمی اشاره شده است که می تواند به شما و کودکتان کمک شایانی کند:

• داشتن یک برنامه غذایی سالم و سرشار از میوه‌ها، سبزیجات تازه، غلات سبوس دار، حبوبات (به عنوان مثال، لوبیا، نخود و عدس)، منابع پروتئین بدون چربی و آجیل و دانه‌ها (مثل بذر کتان و ...)
• حداقل ۶۰ دقیقه در روز در فعالیت های بدنی شرکت نماید.
• داشتن مقدار خواب توصیه شده در شب بر اساس سن کودک
• تمرینات ذهن آگاهی یا تکنیک های آرام سازی مانند مدیتیشن و یوگا

پیشگیری از اضطراب و افسردگی

دقیقاً مشخص نیست که چرا بعضی از کودکان دچار اضطراب یا افسردگی می شوند. بسیاری از عوامل زیادی از جمله محیط زندگی، ژنتیک و مزاج می تواند نقش داشته باشد. همچنین کودکانی در معرض تروما یا استرس، بدرفتاری های دیگران، اذیت و آزار و یا طرد شدن توسط کودکان دیگر یا والدین خود هستند، بیشتر دچار اضطراب یا افسردگی می شوند. برای جلوگیری از این خطرات می توانید نکات زیر را در خاطر نگهدارید:

1. محافظت کردن از کودک در برابر قلدری کردن های اطرافیان بویژه هم مدرسه ای هایش
2. پیشگیری از رفتارهای خشونت آمیز جنسی، احساس، جسمی و کم توجهی در مورد کودک
3. پیشگیری از عواملی که باعث خشونت در جوانان می شود، مانند بازی‌ها یا کتاب‌های نامناسب و خشن
4. مراقبت از کودکان در حین یک فاجعه مثل تصادف یا دعواهای شدید و طلاق