فیشر آنال یا شقاق مقعد چیست؟
فیشر یا زخم مقعدی پارگی در قسمت داخلی روده راست روده (کانال مقعد) است که باعث ایجاد درد در حین حرکات روده می شود.و با نام های متفاوتی همچون شقاق، فیشر آنال، فیسور آنال و یا فیشر گفته می شوند.
عوامل مختلفی ممکن است سبب بروز زخم و شقاق در ناحیه مقعد می‌شود. شقاق مقعدی معمولاً یک بیماری جدی نیست. این مشکل می تواند افراد در هر سنی را تحت تأثیر قرار دهد و اغلب در نوزادان و کودکان کم سن و سال مشاهده می شود. در بیشتر موارد، این زخم در طی چهار تا شش هفته یا حتی زودتر به خودی خود بهبود می یابد. در مواردی که بیش از هشت هفته ادامه داشته باشد، مزمن محسوب می شود.
درمان هایی برای بهبودی و تسکین درد از جمله ملین های گوارشی و تسکین های موضعی وجود دارند. اگر با این روش‌های درمانی، زخم مقعدی بهبود نیافت، ممکن است نیاز به درمان های دیگر باشد. یا باید به دنبال سایر اختلالات زمینه ای که می تواند باعث بروز زخم فیشر در مقعد شود، بود. شقاق مقعد می تواند در داخل و درون بدن، از جمله در امتداد روده بزرگ و راست روده و در مقعد ایجاد گردد. این زخم‌ها اغلب با بیماری‌های التهابی روده مانند کرون مرتبط هستند، اما زخم مقعدی می تواند به دلایل دیگر نیز ایجاد شوند.
علائم شقاق مقعد
زخم مقعدی یا فیشر ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیر را ایجاد کند:
- پارگی قابل مشاهده در پوست اطراف مقعد
- یک منگوله پوستی، یا یک توده کوچک پوست، در کنار مقعد
- درد شدید در ناحیه مقعد در حین حرکات روده و اجابت مزاج ( به صورت خرده شیشه شکسته، پارگی و سوزش )
- مشاهده لخته خون روی مدفوع یا روی دستمال توالت پس از پاک کردن
- سوزش یا خارش در ناحیه مقعد
علل ایجاد شقاق مقعد
فراوانی هر شرایط با منطقه جغرافیایی و جمعیت متفاوت است. بیش از یک عامل اتیولوژیک (به عنوان مثال، تبخال و سفلیس) می‌تواند در ایجاد زخم مقعدی یا اطراف مقعد نقش داشته باشد. مشکلات عفونی ناشایع زخم های دستگاه تناسلی، مقعدی یا پری انال عبارتند از: شانکروئید(آتشک) و دونووانوز. مقعد اغلب زمانی دچار زخم می شود که دفع مدفوع سفت یا بزرگتر از حد معمول باشد. یبوست مزمن یا اسهال مکرر نیز می تواند پوست اطراف مقعد فرد را پاره کند. سایر علل شایع عبارتند از:
- اسهال مداوم
- فشار آوردن در هنگام زایمان یا دفع مدفوع
- عفونت مقاربتی؛ مانند سفلیس یا تبخال، که می تواند کانال مقعدی را آلوده و به آن آسیب برساند.
- بیماری التهابی روده (IBD)، مانند بیماری کرون
- کاهش جریان خون در ناحیه آنورکتال
- عضلات اسفنکتر مقعدی بیش از حد تنگ یا اسپاستیک شوند.
در موارد نادر، ممکن است فیشر و زخم مقعدی در اثر موارد زیر ایجاد شود:
- سرطان مقعد
- ویروس HIV یا ایدز
- بیماری سل
- سیفلیس
- تبخال
چه کسانی بیشتر در معرض فیشر هستند؟
زخم های مقعد در این افراد بیشتر شایع است:
- شقاق مقعدی در دوران نوزادی شایع است.
- افراد مسن نیز به دلیل کاهش جریان خون در ناحیه آنورکتال آنها
- زنان به دلیل فشار در هنگام زایمان و پس از آن
- افراد مبتلا به IBD زیرا التهابی که در پوشش روده ایجاد می شود، بافت اطراف مقعد را مستعد پارگی می کند.
- افرادی که به طور مکرر دچار یبوست می شوند نیز در معرض خطر افزایش زخم های مقعدی هستند. خستگی و دفع مدفوع بزرگ و سفت از شایع ترین دلایل ایجاد شکاف و زخم مقعدی است.
- اگر به دلیل یبوست درمان صورت نگیرد، می توانند به راحتی فیشر برگردد و دوباره عود کند.
- مقاربت مقعدی و اکثر جوانانی که فعالیت جنسی دارند، و دارای زخم های دستگاه تناسلی، مقعدی یا اطراف مقعد هستند یا به تبخال دستگاه تناسلی و سیفلیس دچار می شوند.
شقاق مقعدی معمولاً ظرف چند هفته بهبود می یابد بدون اینکه نیازی به درمان باشد. اما در بعضی از افراد، علائم ناشی از شقاق مقعدی ممکن است ۶ هفته یا بیشتر طول می کشد که به آن شقاق مزمن مقعدی می گویند.
تشخیص فیشر
از آنجا که علائم زخم مقعدی می تواند با چندین مشکل دیگر روده بزرگ نیز مرتبط باشد، تشخیص صحیح آن مهم است. بیمارانی که علائم زخم مقعدی را دارند معمولاً به دلیل خجالت یا ترس، مراجعه به مراکز درمان را به تأخیر می اندازند که منجر به رنج بیشتر و بدتر شدن وضعیتشان می شود
پزشک معمولاً با معاینه اطراف مقعد به راحتی می تواند فیشر را تشخیص دهد. در طول این معاینه، پزشک ممکن است یک آنوسکوپ را در راست روده فرد قرار دهد تا دیدن پارگی آن راحت تر شود. این ابزار پزشکی یک لوله نازک است که به پزشکان امکان بازرسی کانال مقعدی را می دهد.
استفاده از آنوسکوپ همچنین ممکن است به پزشک کمک کند تا دلایل دیگر درد مقعدی مانند بواسیر را پیدا کند. در برخی موارد، ممکن است برای ارزیابی بهتر علائم، به گولونوسکوپی یا آندوسکوپی نیاز باشد.
درمان های فیشر یا شقاق مقعد
اکثر زخم‌های مقعدی نیاز به درمان گسترده ای ندارند. با این حال، برخی از درمان‌های خانگی می توانند به بهبودی علائم آن کمک کرده و علائم ناراحت کننده‌اش را تسکین دهند. شما می توانید زخم مقعدی را در خانه با این موارد درمان کنید:
- با استفاده از ملین‌های مدفوع بدون نسخه
- نوشیدن مایعات بیشتر
- مصرف مکمل‌های فیبر و خوردن غذاهای حاوی فیبری بیشتر، مانند میوه‌ها و سبزیجات خام
- حمام کردن برای شل شدن عضلات مقعد، تسکین تحریک و افزایش جریان خون در ناحیه آنورکتال بسیار موثر خواهد بود.
- استفاده از پماد نیتروگلیسیرین برای تقویت جریان خون در منطقه مقعدی یا کرم هیدروکورتیزون، برای کمک به التهاب آن ناحیه
- استفاده از مسکن های موضعی، مانند لیدوکائین، در مقعد برای کاهش ناراحتی
- یک پماد مسدود کننده کانال کلسیم می تواند عضلات اسفنکتر را شل کند و به بهبودی شکاف مقعدی کمک کند.
- درمان احتمالی دیگر تزریق بوتاکس در اسفنکتر مقعدی است. این تزریق ها با فلج نمودن موقت عضله، از اسپاسم در مقعد جلوگیری می کند. این کار اجازه می دهد تا زخم مقعدی بهبود یابد و از تشکیل زخم ها و ترک های جدید جلوگیری می کند.
- اگر طی دو هفته بعد از این درمان‌ها علائم شما برطرف نشد، برای ارزیابی بیشتر به پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند سایر روش های درمانی را مثل اسفنکتروتومی مقعدی را به شما پیشنهاد دهد. این روش یک جراحی شامل ایجاد برش کوچک در اسفنکتر مقعدی برای شل شدن عضله است. شل شدن عضله باعث می شود که زخم مقعدی بهبود یابد. جراحی اغلب در درمان شقاق مقعدی بسیار موثر است، اما می تواند عوارضی هم داشته باشد مانند از دست دادن موقتی یا دائمی کنترل روده (بی اختیاری روده) .
همه زخم های مقعدی نشانه رژیم های کم فیبر و یبوست نیستند. زخم های نازک یا آنهایی که در موقعیت دیگری غیر از قسمت خلفی و میانی مقعد قرار دارند، ممکن است نشان دهنده یک بیماری زمینه ای در فرد باشد.
پیشگیری از فیشر
همیشه نمی توان از زخم و شکاف های مقعدی جلوگیری کرد، اما با اقدامات پیشگیرانه زیر می توانید خطر ابتلا به آن را کاهش دهید:
- خشک نگه داشتن ناحیه مقعدی
- ناحیه مقعدی را به آرامی با صابون ملایم و آب گرم تمیز کنید
- نوشیدن مایعات فراوان، خوردن غذاهای فیبری و ورزش منظم برای جلوگیری از یبوست
- درمان سریعتر اسهال
- تعویض مداوم پوشک نوزادان
