مثانه پرکار (مثانه بیش فعال)؛ از علائم تا درمان آن

مثانه بیش فعال یا (OAB) به یک باره باعث احساس ادرار شدید در فرد می شود. گاهی این مشکل می تواند باعث غیرارادی شدن کنترل ادرار شود که به بی اختیاری معروف است.

اما اینکه گاه ‌‌به ‌‌گاه دچار دفع ادرار غیرارادی شوید به این معنا نیست که مثانه بیش‌فعال دارید در واقع به مشکل دوم، ریزش ادراری می گویند که می ‌تواند دلایل دیگری داشته باشد. برای مثال خندیدن بیش از حد یا نگه ‌داشتن ادرار بعضی اوقات منجر به این اتفاق می‌ شود. کلیه های افراد مبتلا به این مشکل، ادرار تولید می کنند و به مثانه منتقل می شوند. سپس، مغز سیگنال هایی را ارسال می کند که به بدن می گوید: زمان دفع ادرار است به دنبال آن عضلات کف لگن فرد شل می شوند و اجازه می دهند ادرار از بدن خارج گردد.

مثانه بیش فعال در زنان و مردان

علت مثانه پرکار در مردان

معمولا علت ایجاد این مشکل در آقایان :

• به خاطر بزرگ و ملتهب شدن غده ی پروستات آنها است که در سنین میانسالی رخ می دهد و منجر به انسداد جریان ادرار می گردد.
• و با درمان مشکلات پروستات، علائم مثانه بیش فعال نیز کاهش می یابد.

 علت مثانه پرکار در زنان

مثانه بیش  فعال در خانم ها :

• رایج تر است و علائمی مشابه با علائم آقایان دارد.
• همانند آقایان، در سنین میانسالی رواج بیشتری دارد و غالبا بعد از یائسگی بروز می کند.
• دقیقاً مشخص نشده که چه عواملی منجر به ظهور علائم بیش ‌فعالی مثانه در خانم ها می ‌شود. پزشکان احتمال می دهند که کاهش هورمون استروژن یکی از دلایل بروز این عارضه باشد.

علائم بیش فعال مثانه

علائم مثانه پرکار می تواند تغییر کند. همچنین ممکن است در فردی نسبت به فرد دیگر متفاوت باشد، که بدون کمک پزشک تشخیص آن دشوار است. مثانه بیش فعال باعث می شود عضلات مثانه شما به طور غیر ارادی منقبض شوند. این حالت باعث ایجاد احساس نیاز به ادرار کردن مکرر می شود، حتی اگر مثانه شما پر نشده باشد.علائم آن همچنین شامل موارد زیر است:

• نیاز به دفع ادرار بیشتر از ۸ بار در روز
• نیاز سریع به دفع ادرار
• شدت‌ گرفتن ادرار به یک دفعه و عدم توانایی کنترل آن
• ریزش ادرار
• بیدار شدن از خواب بیش از یک بار در شب جهت دفع ادرار

درمان های مثانه پر کار

چندین روش درمانی برای مدیریت علائم OAB در دسترس است که می تواند شامل موارد زیر باشد:

1. وزن متناسب: اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن می تواند علائم مثانه بیش فعال و حتی بی اختیاری ادرارتان را کاهش دهد.
2. برنامه ریزی برای توالت رفتن: لازم نیست منظر بمانید تا احساس دفع ادرار به شما دست دهد، بهتر است خودتان هر ۱ الی ۲ ساعت یکبار به دستشویی بروید تا مثانه تان تخلیه شود.
3. استفاده از سوند: با صلاحدید پزشکتان، اگر احساس می کنید که در هر بار دفع، مثانه تان به طور کامل تخلیه نمی شود، از سوندهای متناسب استفاده نمایید.
4. فیزیوتراپی عضلات کف لگن: فیزیوتراپیست هایی هستند که در عضلات لگن تخصص دارند و از طریق ارائه تمرینات هدفمند عضلانی و تقویت آن ها می توانند انواع مشکلات ادراری از جمله احساس دفع سریع و ناگهانی، تکرر و علائم شب بیداری را حل کنند.
5. دارودرمانی: پزشکان داروهایی نظیر تولترودین، را جهت کاهش علائم تکرر ادرار تجویز می کنند که می تواند در کنترل آن و رفع نشانه های آزار دهنده بسیار مفید باشد. داروهای OAB ممکن است دارای عوارض جانبی از جمله خشکی چشم، خشکی دهان و یبوست ایجاد کنند.
6. انجام تمرینات مخصوص در خانه: ورزش های کِگِل، عضلات کف لگن و اسفنکتر ادراری شما را تقویت می کنند. تقویت این عضلات می توانند به شما کمک کنند تا انقباضات غیر ارادی مثانه را متوقف نمایید.
7. تزریق بوتاکس: با تزریق سم باکتری بوتولینوم معروف به بوتاکس، به طور موقت عضلات مثانه را فلج یا ضعیف می کنند که باعث می شود خیلی زود منقبض نشوند و علائم مثانه بیش فعال را کاهش دهند. اثرات تزریق بوتاکس معمولاً شش تا هشت ماه دوام دارد، بنابراین ممکن است مکررا به این روش درمانی نیاز داشته باشید.
8. تحریک عصب ساکروم: مثانه بیش فعال اغلب در نتیجه تکانه های عصبی اشتباه است. این اصرارها به مثانه شما می گوید که حتی در صورت عدم نیاز به دفع ادرار نیز لازم است. با این روش پالس های الکتریکی را از طریق الکترود هایی به اعصاب مثانه می رسانند و الگوی انقباضات آن را تغییر می دهند. این روش را با وارد کردن یک الکترود کوچک در زیر پوست باسن یا پایین شکم انجام می دهند. برخی از منابع معتبر پژوهشی نشان داده اند که این روش می تواند تکرر و فوریت مثانه بیش فعال را برطرف کند.
9. عمل جراحی: اگر علائم شما با دارو، تحریک عصب یا سایر روش های درمانی بهبود نیابد، ممکن است پزشک برای افزایش ظرفیت مثانه شما جراحی را پیشنهاد دهد. در بیشتر موارد، تا زمانی که سایر گزینه های درمانی را امتحان نکرده باشید، جراحی توصیه نمی شود.

شرایط و عوامل مختلفی می توانند علائم OAB را ایجاد کنند:

1. نوشیدن زیاد از حد مایعات
2. مصرف داروهای ادرار آور
3. عفونت مجاری ادراری
4. مصرف کافئین، الکل یا سایر مواد تحریک کننده مثانه
5. عدم تخلیه کامل مثانه
6. ناهنجاری های مثانه، مانند سنگ مثانه

خطر ابتلا به این بیماری با افزایش سن افزایش می یابد. اما باید بدانید که مثانه پرکار جزئی از مشکلات طبیعی در پیری نیست، بنابراین نباید علائم آن را نادیده بگیرید و بهتر است زودتر به پزشک مراجعه کنید. عملکرد مثانه به سلامت دستگاه ادراری متکی است. دلایل پرکاری مثانه اغلب نتیجه مشکلات دستگاه و مجاری ادراری است.

تشخیص مثانه پرکار

پزشک یا متخصص اورولوژی ممکن است برای تشخیص علت مثانه بیش فعال چندین آزمایش را درخواست کند. آزمایشاتی که برای تشخیص مثانه بیش فعال انجام می شود شامل موارد زیر است:

1. نمونه ادرار (تجزیه و تحلیل ادرار): تجزیه و تحلیل ادرار می تواند به شناسایی عفونت دستگاه ادراری یا سایر مشکلات دستگاه ادراری کمک کند.
2. معاینه ی جسمی: پزشک با معاینه ناحیه شکم، کلیه ها یا بزرگ شدن پروستات را بررسی می کند.
3. اسکن مثانه با سونوگرافی: از سونوگرافی برای اندازه گیری میزان ادرار باقی مانده در مثانه پس از ادرار کردن استفاده می شود.
4. آزمایش اورودینامیک یا نوار مثانه: این مجموعه آزمایشات می تواند توانایی مثانه در نگه داشتن و ذخیره ادرار را ارزیابی کند.
5. سیستوسکوپی: سیستوسکوپی به پزشک کمک می کند تا تشخیص دهد که علائم شما ناشی از ناهنجاری های در مثانه شما مانند سنگ مثانه یا تومور است یا خیر. او ممکن است نمونه برداری نیز انجام دهد.

روش های کاهش علائم مثانه بیش فعال یا پرکار

1. منحرف کردن مسیر ادرار: تغییر مسیر حالب (لوله هایی که ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل می کنند) می تواند باعث کاهش دفعات ادرار و حجم آن شود. در طی این روش، پزشک مثانه را دور زده و با ایجاد یک مسیر جدید و ایجاد شکاف یا سوراخ در دیواره شکم ادرار را در کیسه کلستومی تخلیه می کند.
2. سیستوپلاستی: اگر پزشک شما تشخیص دهد که علائم OAB شما در نتیجه مثانه ای است که خیلی کوچک شده، ممکن است قصد کند که با این روش حجم مثانه را افزایش دهد و به اندازه ی طبیعی برساند. با این حال، سیستوپلاستی معمولاً مختص افرادی است که هیچ پیشرفتی در سایر گزینه های درمانی مشاهده نکرده اند.
3. برداشتن مثانه: به ندرت، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که مثانه شما را به طور کامل بردارد تا علائم و عوارض OAB را از بین ببرد. آن ها بعد از برداشتن مثانه، مسیر ادرار را از کلیه ها به یک کیسه استومی جدید در خارج از بدن شما تغییر می دهند. معمولا نتیجه ی این جراحی مطلوب است، هرچند عوارض های مختص به خود را نیز به همراه دارد که گاها مادام العمر هستند.
4. تصحیح رژیم غذایی: آن چه می خورید ممکن است تأثیر مستقیم بر ادرار شما داشته باشد. غذا و نوشیدنی ها می توانند مثانه شما را تحت فشار قرار دهد و خطر تحریک و علائم OAB را افزایش دهد.

 مواد غذایی موثر بر مثانه پرکار

خوراکی های زیر را به عنوان عوامل موثر در ایجاد مثانه پر کار در نظر بگیرید:

1. نوشیدنی های گازدار: می توانند علائم OAB را تشدید کرده و عضلات مثانه شما را تحریک کنند.
2. مصرف مایعات: نوشیدن آب کافی برای سلامت کلی شما مهم است، اما نوشیدن زیاد آن می تواند دفعات ادرار کردن را افزایش دهد.
3. نوشیدن مایعات قبل از خواب: اگر ظرف دو تا سه ساعت قبل از خواب مایعات بنوشید، ممکن است که در طول شب برای دفع ادرار بیدار شوید.
4. حساسیت به گلوتن: افرادی که به گلوتن حساسیت دارند (پروتئینی که در غذاهای حاوی گندم مانند نان، ماکارونی و کراکر وجود دارد) ممکن است علائم مثانه بیش فعال را تجربه کنند.
5. کافئین: کافئین نیز به عنوان محرک ممکن است علائم مثانه بیش فعال را افزایش دهد. کافئین در نوشابه، قهوه، شکلات، بستنی و برخی از دارو های بدون نسخه وجود دارد.
6. غذاهای تحریک کننده: برخی از افراد ممکن است با مصرف خوراکی هایی مانند مرکبات، محصولات گوجه فرنگی، غذاهای پرادویه، شیرین کننده های مصنوعی، نوشیدنی های الکلی، طعم دهنده های مصنوعی یا مواد نگهدارنده علائم مثانه بیش فعال را در خود ظاهر یا تشدید دهند.

درمان های طبیعی مثانه بیش فعال

درمان های خانگی و طبیعی ممکن است علائم مثانه پرکار را کاهش داده و به شما در کنترل راحت تر شدن ادرار کمک کنند. درمان های طبیعی می توانند شامل تمرینات، رفتار درمانی و فیزیوتراپی، مصرف گیاهان دارویی و مکمل ها باشد.

۱. طب سنتی و ویتامین ها و مکمل ها

برخی از گیاهان، مکمل ها و ویتامین ها به عنوان یک روش درمانی جایگزین برای مثانه پرکار استفاده می شوند. مکمل هایی، مانند هیدروکسید منیزیم و ال آرژنین، در افرادی که مثانه بیش از حد فعال یا بی اختیاری دارند، راهی برای تسکین علائم این مشکل است.

قبل از مصرف هر یک از این مکمل ها یا ویتامین ها، با پزشک مشورت کنید. برخی مکمل ها می توانند با داروهای تجویز شده تداخل داشته باشند.

۲. طب سوزنی

در طب سوزنی سوزن‌های نازکی را وارد قسمت‌های از بدن می‌کنند. افرادی که طب سوزنی انجام می ‌دهند بر این باورند که فعال کردن این نقاط باعث بازیابی انرژی و درنتیجه از بین رفتن علائم بیش‌فعالی مثانه می‌شود. بعضی از تحقیقات  ثابت کرده احتمال درمان اختلال مثانه با این روش وجود دارد اما در حال حاضر شواهد کمی برای اثبات آن وجود دارد.

روغن های موثری که معمولاً برای درمان OAB استفاده می شوند عبارتند از:

• روغن یلانگ- یلانگ
• روغن اسطوخدوس
• روغن مریم گلی
• روغن دانه کدو تنبل
• داروهای هومئوپاتی

درمان های معمول هومیوپاتی شامل قطع غذاهایی است که تحریک کننده این مشکل هستند و باعث احساس ناگهانی و شدید ادرار می شوند.