انواع شیرخشک مزایا و معایب آن

شيرخشک ها انواع مختلفی دارند و معمولاً از شير گاو يا از منبع گياهی سويا تهيه می‌شوند. برای تهيه آن تغييرات زيادی روی پروتئين‌های شير، كربوهيدرات، چربی و املاح و مواد معدنی منابع ذكر شده انجام می‌شود، و به آن ويتامين‌های ضروري و املاح اضافی افزوده می‌شود.

مواد معدنی و ويتامين‌ها را نيز با توجه به نياز شير خوار و تركيب شير مادر اضافه می‌كنند. ويتامين‌ها در شير مادر بيشتر از شير گاو است به همين جهت به شير گاو ويتامين‌ها نيز به مقدار نياز روزانه شيرخوار اضافه می‌كنند. نسبت كلسيم و فسفر را تغيير می‌دهند تا نزديک شير مادر شود.

در این مقاله هلیکس به شما در مورد انواع شیر خشک، کولیک بر اثر شیرخشک و اینکه چه شیرخشکی برای کودکتان در سنین مختلف، می گوید.

انواع شیرخشک

برای اینکه بهترین شیرخشک را برای کودکتان بیابید ابتدا باید انواع فرمولاسيون پايه برای تهيه شيرخشك را بشناسید و مواد تکشیل دهنده هر شیرخشک را بررسی کنید. 

1. شيرخشك بر پايه شير گاو
2. شيرخشك بر پايه پروتئين سويا
3. شيرخشك بر پايه آمينواسيد
4. شيرخشك بر پايه پروتئين وی (Whey) هيدروليز شده
5. شيرخشك بر پايه پروتئين وی  (Whey) يا كازئين هيدروليز شده

تفاوت‌های شير گاو با شير مادر

لاكتوز در شير مادر بيشتر از شير گاو است، چربی شير مادر نيز بيشتر از شير گاو است ولی پروتئين داخل شير مادر، يک سوم پروتئين داخل شير گاو است، استفاده از شير طبيعي گاو خطراتی برای طفل ايجاد می‌كند از جمله می‌توان به موارد زير اشاره كرد:

1. سيستم گوارش طفل انسان آنزيم‌های كافی برای هضم مقدار زيادی پروتئين كازئين شير گاو را ندارد.
2. از نظر املاح، شير مادر نسبت به شير گاو حاوی آهن كمتری است.
3. نسبت كلسيم به فسفر شير گاو ۱ به ۲ است اين در حالي است كه در شير مادر اين نسبت ۲ به ۱ است.
4. وجود ايمنوگلوبولين‌هايی كه در شير مادر نسبت به عوامل ميكروبي وجود دارد ولی شیر گاو ندارد.

اولین شیر خشک نوزاد

شیر گاو دو نوع پروتئین وی و کازیین دارد. اولین شیر خشک نوزاد حاوی پروتئین وی می باشد که هضم راحت تری دارد.

نوعی شیر خشک وجود دارد که حاوی کازئین بیشتری است و در کودکانی که همیشه گرسنه هستند از آن‌ها استفاده می‌شود، زیرا دیر جذب می باشد و البته ثابت نشده که باعث آرامش شیرخوار می شود.

شیرخشک گرسنه (hungry milk)

این نوع شیرخشک دارای کازئین بیشتری نسبت به پروتئین وی است و هضم کازئین برای نوزادان سخت تر است. هیچ مدرکی مبنی بر اینکه تغذیه نوزادان با این شیرخشک باعث خواب بهتر و طولانی تر آنها می شود، وجود ندارد.

شیرخشک بز

شیر خشک بز کمتر از شیر خشک گاو باعث آلرژی در نوزادان نمی شود. بنابراین برای کودکان دارای حساسیت به شیر گاو مناسب نیست زیرا پروتئین های موجود در آن بسیار مشابه شیر خشک گاو است. این شیر انواع مختلفی دارد.

شیرخشک ضد یبوست

این نوع شیرخشک حاوی پروتئین های شیر گاو است که تا حدودی هیدرولیز شده است. این کار برای هضم آسانتر و جلوگیری از مشکلات گوارشی مانند کولیک و یبوست کودک است. با این حال هیچ مدرکی برای درمان و کاهش آن وجود ندارد. این شیرخشک برای نوزادانی که حساسیت به شیر گاو دارند، مناسب نیست.

شیر خشک آنتی رفلاکس

این نوع شیرخشک ها با هدف جلوگیری از ریفلاکس در نوزادان (وقتی بچه ها در حین یا بعد از شیر خوردن استفراغ می کنند) تهیه می شوند.

شيرخشک‌های ضد آلرژی

 شیرخشک های ضد حساسیت با نظارت پزشک از بدو تولد قابل مصرف هستند. اگر پزشک تشخیص دهد که  کودک شما به شیر گاو حساسیت دارد، یک شیر خشک مناسب با پروتئین های کاملاً هیدرولیز شده (تجزیه شده) تجویز می کند.

شايع ترين نوع آلرژی خوراكی در اطفال آلرژي به شير گاو (Cow Milk Allergy) است، سابقه فاميلی، ژنتيک يكي از مهمترين فاكتورهای مستعد كننده ابتلا به حساسيت به شير گاو است.

علائم ناشي از آلرژی غذايی در كودكان:

• نفخ
• درد شكمي
• رگه‌هاي خون در مدفوع
• بيقراري
• اسهال
• يبوست
• تشديد دردهاي كوليكي 
• عدم وزن گرفتن كافي کودک 

علائم ایجاد کولیک به دلیل شیرخشک

علائم كوليك نوزادان  ۱ تا ۴ ماهه می تواند در اثر آلرژي به مواد غذايي تشديد می‌شود. از جمله علائم کولیک ناشی از شیر:

• علائم شبیه به حسساسیت
• گرفتگي بيني
• خس خس
• سرفه
• تنگی نفس 

در مواردی كه كودک آلرژی به شیرگاو توصيه مي‌شود شيرخشک با پايه پروتئين سويا به وي داده شود، البته در حدود ۵۰ % موارد كودك ممكن است به پروتئين سويا هم حساسيت داشته باشد كه در صورت بروز آن بايد از شيرهای هايپو آلرژيک استفاده كرد.این شيرخشك ها حاوي پروتئين‌های هيدروليزه شده هستند. به عبارت ديگر پروتئين‌هاي موجود در اين شيرخشك ها براي هضم بهتر قبلاً شكسته شده‌اند و در موارد پيشگيری از بروز آلرژي استفاده می‌شوند.

شیرخشک فاقد لاکتوز

این فرمول برای نوزادانی که عدم تحمل لاکتوز دارند مناسب است. این بدان معنی است که آنها نمی توانند لاکتوز را که قندی است که به طور طبیعی در شیر و محصولات لبنی وجود دارد، جذب کنند.

علائم عدم تحمل لاکتوز در کودکان

 عدم تحمل لاکتوز در نوزادان نادر است. علائم شامل :

• اسهال
• درد شکم 
• باد و نفخ

شيرخشكهاي فاقد فنيل آلانين

فنيل كتونوری PKU نوعي اختلال متابوليك ارثي است كه در آن، به علت كمبود آنزيم (فنيل آلانين كربوكسيلاز)، اسيد آمينه فنيل آلانين به تيروزين تبديل نمی‌شود و بنابراين غلظت آن در سرم افزايش مي‌يابد. تجمع فنيل آلانين و متابوليت‌های آن در خون، موجب اختلال در رشد و عقب ماندگي ذهني كودكان مبتلا خواهد شد.

مقدار مصرف فنيل آلانين همواره بايد تا حدی باشد كه ميزان آن در خون از ۲ تا ۶ ميلي‌گرم در دسي‌ليتر تجاوز نكند. شيرخشك‌هاي فاقد فنيل آلانين يا با فنيل آلانين كم در بازار وجود دارد.

شیرخشک مخصوص شب (good night)

مخصوص شیرخواران بالای ۶ ماه می باشد و نباید به هیچ عنوان در زیر ۶ ماه استفاده شود. در این نوع شیرخشک به آن غلات افزوده می شود و هنگام خواب به کودک داده می شود که باعث می شود با سیر شدن کامل، کودک خواب کامل تری داشته باشد. اما مطالعات نشان داده اند که تغییرشیرخشک به نوع مخصوص شب آن برتری خاصی ندارد. مانند شیرخشک مخصوص شب Humana

شیرخشک follow- on (پیگیری)

مخصوص شیرخواران بالای ۶ ماه می باشد و نباید به هیچ عنوان در زیر ۶ ماه استفاده شود. در این نوع شیرخشک غلات  و دیگر مواد به آن افزوده می شود باعث رشد بهتر کودک می شود اما تحقیقات هیچ برتری را نسبت به شیرخشک های دیگر در آن پیدا نکرده اند. مانند: شیرخشک ببلاک follow on

شیرخشک برپایه سویا

برای کودکان بالای ۶ ماهه مناسب است.

شیرخشک برپایه سویا از لوبیای سویا  تهیه می شود، نه از شیر گاو. گاهی اوقات از آن برای جایگزینی شیر خشک گاو برای نوزادانی که به آلرژی شیر گاو دارند، استفاده می شود.

برخی نگرانی ها در مورد این واقعیت وجود دارد که سویا حاوی فیتواستروژن است. این موارد به طور طبیعی در بعضی از گیاهان یافت می شوند. ساختار شیمیایی فیتواستروژن ها مشابه هورمون استروژن است. به همین دلیل، نگرانی‌هایی وجود دارد که می تواند بر روی تکامل باروری کودک تأثیر بگذارد، به ویژه در نوزادانی که فقط شیر خشک مخصوص شیر سویا می نوشند.

همچنین، از آنجا که فرمول سویا حاوی گلوکز است، بنابراین احتمال آسیب رساندن به دندان های کودک بیشتر است.

شیرخشک مخصوص کودکان نوپا

این شیرخشک برای بعد از ۱ سالگی کودک مناسب است. این شیرخشک به عنوان جایگزینی برای شیر کامل گاو برای کودکان نوپا و کودکان بالای ۱ سال به بازار عرضه می شوند. هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این محصولات مزایای اضافی تغذیه ای برای کودکان خردسال فراهم می کنند. شیر کامل گاو از سن ۱ سالگی به عنوان یک نوشیدنی اصلی برای کودک شما انتخاب مناسبی است. شیر گاو بدون چربی یک نوشیدنی اصلی مناسب برای کودکان بالای ۲ سال است که رژیم غذایی متعادلی دارند.

غني سازي شيرخشک 

1. اضافه كردن اسيدهاي چرب ضروري مانند EPA ،DHA و ARA جهت تكامل سيستم بينايي وعصبي
2. اضافه كردن لاكتوز به منظور اصلاح مقدار آن و رسيدن به مقدار آن در شير مادر
3. اضافه كردن ويتامينهاي E ،C ،A و سلنيوم جهت تقويت سيستم ايمني
4. اضافه كردن پروبيوتيك جهت افزايش كارايي سيستم گوارشي طفل و كاهش كوليك و آلرژي
5. افزودن اهن

نكته مهم: در صورت تغذيه کودک با شيرخشكهای تقويت شده با آهن نيازي به دريافت مكمل آهن برای پيشگيری (و نه درمان) كم خوني فقر آهن نيست، البته به شرطي كه كودک به اندازه كافی بتواند از شيرخشک استفاده كند (محتوای آهن شيرخشک های تقويت شده ۱۰-۱۲ mg/Litاست) ولي در مواردی كه کودک با شير مادر تغذيه ميشود از ۶-۴ ماهگي بايد دريافت مكمل آهن براي کودک آغاز گردد.

 طرز صحیح استفاده از شيرخشک

1. آبي كه براي تهيه شير استفاده مي‌شود، بايد جوشيده و ولرم باشد تا ويتامين‌هاي موجود در شير از بين نرود.
2. براي تغذيه با شيرخشك بهتر است از سر شيشه‌هايي از جنس سيليكون و لاتكــس كه استاندارد و شكل طبيعي دارد، استفاده شود. توصيه مي‌شود كه سر شيشه تهيه شده، شبيه نوک سيـنه مادر باشد تا در جريان شير به كودک كمك كند.
3. مادر بايد به اطلاعات روي بر چسب قوطي از جمله فرمولاسيون يا طرز تهيه آن، مقدار مصرف و غيره توجه نمايد.