آنژیوگرافی قلب؛ مراحل و اقدامات قبل و بعد از آن

در طی آنژیوگرافی کرونر قلب، نوعی رنگ حاجب که توسط دستگاه اشعه ایکس قابل مشاهده است، به رگ های قلبی فرد تزریق می شود. دستگاه اشعه ایکس به سرعت یک سری عکس (آنژیوگرام) را از آن ها می گیرد. در صورت لزوم، پزشک می تواند در طی آنژیوگرافی عروق کرونری قلب، گرفتگی عروق قلب (آنژیوپلاستی) را باز کند که این مزیت، یک روش مطمئن و کم خطر برای افرادی است که دچار گرفتگی عروق شده اند و از نیازی به عمل قلب باز ندارند. 

آنژیوگرافی قلب چگونه انجام می شود؟

آنژیوگرافی یک روش تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس می‌باشد. در این روش یک ماده حاجب وارد قلب یا رگ‌های خونی می‌شود. به منظور انجام یک آنژیوگرافی، پزشک یک کاتتر قلبی را وارد بدن شما خواهد کرد. نوک این کاتتر به سمت بطن چپ و یا به سمت مدخل سرخرگ کرونری هدایت خواهد شد. سپس یک ماده حاجب یددار به بدن تزریق می‌شود تا پزشک بتواند جریان خون را در درون این ساختارها مشاهده نماید. برخی افراد نسبت به رنگ حاوی یُد حساسیت دارند. وقتیکه این رنگ وارد بطن چپ می شود، ممکن است شما احساس گرما بکنید.

آنژیوگرافی نحوه پمپاژکردن قلب، شکل قلب و قسمت‌های داخلی قلب را نشان می‌دهد و همچنین نشان می‌دهد که آیا عدم کارکرد صحیح دریچه‌های قلبی منجر به تنگی یا نارسایی دریچه شده است یا خیر؟ 

اگر ماده حاجب وارد سرخرگ‌های کرونری قلب بشود، آنژیوگرفی نشان می‌دهد که آیا تنگ شدگی یا انسداد این سرخرگ‌ها باعث کاهش یا قطع جریان خون شده است یا خیر؟

انجام کاتترگذاری تشخیصی و تهیه آنژیوگرام در حدود ۱ ساعت وقت لازم دارد، ولی شما باید بیشتر یا تمام یک روز را صرف انجام این بررسی نمایید. بعد از انجام این بررسی باید استراحت کنید تا آثار ماده بی‌هوشی از بدن شما محو شود. باید مایعات زیادی بنوشید تا به دفع ماده حاجب از بدن کمک نمایید.

انواع آنژیوگرافی

آنژیوگرافی به دو طریق می تواند انجام شود: 

1. آنژیوگرافی از طریق پا و کشاله ران
2. آنژیوگرافی از طریق دست (مچ دست)

هر دو روش در اکثر شرایط برای اکثر بیماران ایمن است  با این حال، مانند هر روش پزشکی، بهترین روش بستگی آنژیوگرافی برای شما بستگی به شرایط پزشکی وفردی شما دارد.

آنژیوگرافی از طریق راه پا، بیمار باید برای قطع خونریزی  پس از انجام آنژیوگرافی، یک کیسه شنی و یا ... را  به مدت چندین ساعت روی کشاله ران خود قرار دهد تا خونریزی قطع شود، ولی در آنژیوگرافی از طریق  دست اینگونه نیست و آنژیوگرافی راحت تر است.

آنژیوگرافی برای چه کسانی مناسب است؟

افرادی که مشکلات زیر را داشته باشند، می توانند کاندیدای انجام آنژیوگرافی شوند:

• داشتن علائم بیماری عروق کرونر، مانند درد در قفسه سینه (آنژین)
• درد در قفسه سینه، فک، گردن یا بازو که با آزمایش های دیگر علت یابی نشده باشند.
• درد جدید و بی سابقه در قفسه سینه یا دردی که در حال افزایش باشد (آنژین ناپایدار)
• نقص قلبی که از ابتدای تولد وجود داشته است (بیماری های مادرزادی قلب)
• اعلام نتایج غیر عادی در آزمایش غیر تهاجمی استرس قلبی 
• مشکلات سایر عروق خونی یا آسیب به قفسه سینه
• وجود یک مشکل در دریچه قلب که نیاز به انجام جراحی و درمان داشته باشد.

از آنجا که خطر کمی برای ایجاد عوارض ناشی از این روش وجود دارد، آنژیوگرام معمولاً تا قبل از انجام آزمایش های غیرتهاجمی قلب مانند الکتروکاردیوگرام، اکوکاردیوگرام یا آزمایش استرس انجام نمی شود.

اقدامات قبل از آنژیوگرافی کرونر

آماده شدن برای آنژیوگرافی :

1. پزشکان معمولاً قبل از انجام آزمایش آنژیوگرافی کرونر، از MRI یا سی تی اسکن استفاده می کنند تا مشکلات احتمالی قلب فرد را بررسی و مشخص کنند.
2. ۸ ساعت قبل از انجام روش آنژیوگرافی نباید چیزی خورد یا نوشید. حتما باید از شخصی (اعضای خانواده، دوستان یا پرستار شخصی) برای بازگشت به منزل کمک خواست. همچنین باید شخصی، شب بعد از آزمایش در کنار فرد بماند زیرا ممکن است در ۲۴ ساعت اول پس از آنژیوگرافی قلب، احساس سرگیجه یا سبکی سر داشته باشد.
3. در بیمارستان از فرد خواسته می شود که لباس مخصوص بیمارستان را بپوشد و فرم رضایت نامه قبل از آنژیو را امضا نماید.
4. پرستاران فشار خون وی را می گیرند و اگر دیابت داشته باشد، سطح قند خون او را نیز بررسی می کنند. همچنین ممکن است آزمایش خون و الکتروکاردیوگرام نیز از سمت پزشک متخصص درخواست شود.

آنژیوگرافی برای چه کسانی خطرناکتر است؟

باید مراقب بود! اگر فردی که قرار است آنژیوگرافی شود:

•  به غذاهای دریایی حساسیت دارد،
• اگر در گذشته واکنش بدی نسبت به ماده حاجب نشان داده است.
• اگر سیلدنافیل (ویاگرا) مصرف می‌کرده است.
• یا باردار است

حتما قبل از انجام تست به پزشک خود اطلاع دهد.

مراحل انجام آنژیوگرافی عروق کرونری قلب

این روش به صورت سرپایی در بیمارستان‌ها انجام می شود و برای آغاز آن از رگ‌های کشاله ران و مچ دست کمک می گیرند. 

1. قبل از آزمایش، به فرد داروی آرام بخش ملایم می دهند تا استرسش از بین برود. لازم است بدانید که فرد در طول زمان آزمایش بیدار و هوشیار خواهد بود و بیهوشی انجام نمی شود.
2. الکترودهایی بر روی سینه برای ثبت نوار قلب نصب می شوند.
3. گاهی ممکن است پزشک صلاح بداند که به افراد خاصی، آمپول یا داروهای ضد انعقاد خون بدهد.
4. پزشک ناحیه ای از بدن فرد را در کشاله رانش یا بازو را با ماده بی حس کننده تمیز و بی حس می کند.
5. با وارد شدن لوله پلاستیکی به داخل رگ ممکن است فشار خفیف و ناراحت کننده ای احساس شود. یک لوله نازک به نام کاتتر به آرامی وارد رگ می گردد و تا شریان قلبی هدایت می شود و سپس تصویربرداری رادیوگرافیک انجام می‌شود.
6. پزشک در تمام طول مراحل آنژیو از طریق صفحه نمایشگر کامپیوتری بر روند درمان نظارت می کند. بنابراین اگر انسداد یا تنگی عروق وجود داشته باشد، پزشک آن را خواهد دید.

آیا آنژیوگرافی درد دارد؟

• بعید است که فرد حرکت این لوله را در رگ‌های خونی خویش احساس و درک کند.
• پس از تزریق ماده رنگی حاجب، احساس سوزش یا گرگرفتگی جزئی احساس می شود.
• معمولا فرد درد خاصی را تجربه نخواهد کرد.
• ممکن است خواسته شود که نفس عمیق بکشید، دست هایتان را تکان بدهید، یا نفس خود را برای چند ثانیه حبس کنید.

در محلی که کاتتر برداشته می شود فشار وارد می شود تا از خونریزی جلوگیری گردد. اگر کاتتر در کشاله ران قرار گرفته باشد، ممکن است از شخص خواسته شود برای جلوگیری از خونریزی بیشتر، چند ساعت به پشت دراز بکشد. انجام این کار می تواند باعث کاهش خونریزی و احتمالا ایجا درد خفیف در ناحیه کمر و پشت او شود که نگران کننده نیست.

آنژیوگرافی چقدر زمان می برد؟

انجام آزمایش حدودا ۱ ساعت به طول می انجامد. 

خطرات ناشی از آنژیوگرافی عروق قلب

کاتتریزاسیون قلب در صورتی که توسط یک تیم با تجربه انجام شود بسیار ایمن می باشد، اما خطراتی نیز برای آن گزارش شده است. در واقع همانند اکثر اقدامات انجام شده بر روی قلب و رگ های خونی، آنژیوگرافی کرونر، هرچند کم و نادر، اما دارای برخی از خطرات می باشد، خطراتی از جمله :

• قرار گرفتن در معرض تابش اشعه ایکس مورد استفاده
• خونریزی یا کبودی
• عفونت
• آسیب کلیه
• ریتم نامنظم قلب (آریتمی)
• لخته شدن خون
• واکنش های آلرژیک به رنگ ماده حاجب یا داروهایی که در طول عمل استفاده می شود.
• آسیب به شریان یا ورید
• خطر اندکی برای سکته مغزی
• احتمال بسیار کم برای حمله قلبی یا نیاز به جراحی بای پس
• پایین آمدن فشار خون.

این عوارض معمولا نادر می باشند.

مراقبت های بعد از انجام آنژیوگرافی قلب چیست؟

ریکاوری و باید ها و نباید های بعد از انجام آنژیوگرافی شامل موارد زیر است:

• بعد از آزمایش باید مقدار زیادی آب نوشید تا به کلیه ها کمک کند ماده رنگی حاجب را از بین ببرند.
• سیگار نکشید و الکل نخورید. 
• از آنجا که بیهوشی موضعی داشته اید، نباید بلافاصله رانندگی کنید و یا تصمیمات مهم بگیرید.
• بعد از ۲۴ ساعت باند های روی محل را بردارید. در صورت نیاز مجددا برای ۱۲ ساعت دیگر یک باند تازه جایگزین کنید.
• به مدت دو روز، رابطه جنسی نداشته باشید و هیچ ورزش سنگینی انجام ندهید.
• حداقل سه روز حمام نکنید، از وان آبگرم و از استخر استفاده ننمایید.
• به مدت سه روز هیچ لوسیونی را در محل ایجاد سوراخ وارد نکنید.
• یک هفته پس از آزمایش باید به پزشک قلب خود مراجعه کنید.
• پس از بازگشت به خانه در صورت وقوع خونریزی یا تورم در محل ورود کاتتر یا تب که ممکن است علامتی از وجود عفونت باشد، بلافاصله مراتب را به پزشک خود اطلاع دهید.
• در صورت جاگذاری استنت در بدن، باید از ورزش‌های شدید به مدت ۳۰ روز دوری کنید. با این‌حال در بسیاری از موارد افراد خیلی زودتر از این مدت به ورزش و کار خود برگشته‌اند. از پزشکتان بپرسید که بهترین زمان برگشت به کار و ورزش چه موقعی می‌باشد.

چرا آنژیوگرافی انجام می شود؟

سرخرگ های کرونری، اکسیژن و مواد مورد نیاز بافت ها، اندام ها و قلب را تامین می کنند. گاهی در اثر برخی عوامل (مانند لخته شدن خون، رسوب کلسیم و برخی سلول های بدن) این سرخرگ ها دچار تنگی و انسداد می شوند که باعث کاهش سرعت جریان خون به سمت قلب می گردد. در صورتی که این عوامل مسدود کننده به طور کامل عرض رگ را ببندند، خون به قلب نمی رسد و فرد دچار سکته قلبی می شود. و باید به موقع به مراکز درمانی انتقال یابند.

پزشکان متخصص قلب برای این افراد در وهله اول آنژیوگرافی کرونر قلبی را پیشنهاد می دهند. آنژیوگرافی عروق که رایج ترین نوع کاتتریزاسیون قلب می باشد روشی است که با استفاده از اشعه ایکس، از رگ های خونی قلب پرتونگاری انجام می دهد و وضعیت عروق را قبل از عمل در اختیار جراح قرار می‌ دهد. این تست به طور کلی برای بررسی این که آیا محدودیت و انسدادی در جریان خون حین بازگشت به قلب وجود دارد یا خیر انجام می شود. در واقع روش‌های کاتتریزاسیون قلب می توانند شرایط قلبی و عروقی فرد و بیماری های مرتبط با آن را تشخیص دهند.

تفسیر نتایج آنژیوگرافی

نتایج این روش مشخص می کنند که آیا خون رسانی به قلب به طور طبیعی انجام می گیرد یا خیر و یا هرکدام از عروق منتهی به قلب انسداد دارند یا خیر.

گزارش نتیجه غیرطبیعی آنژیوگرافی ممکن است به این معنی باشد که فرد یک یا چند شریان مسدود شده در بدن خود دارد. در صورت اتفاق این مورد، پزشک ممکن است در طی آنژیوگرافی، روش آنژیوپلاستی را نیز انجام دهد و احتمالاً یک استنت داخل عروق کرونر قرار دهد تا بلافاصله جریان خون را بهبود بخشد و راه مسدود شده را باز نماید. به این کار آنژیوپلاستی می گویند.

دانستن اطلاعات ذکر شده در بالا می تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد بهترین روش درمانی متناسب با وضعیت آن فرد چیست و بیماری قلب او چقدر سلامتی‌اش را تهدید می کند. براساس نتایج آنژیوگرافی، دکتر تصمیم می گیرد که آیا روش درمانی دیگری لازم هست یا خیر. گاهی مصرف دارو به طور موقت یا مادام العمر به افراد توصیه می شود.