علت افزایش وزن ناگهانی
افزایش وزن ناگهانی و یا چاق شدن ناگهانی و یهویی می تواند شما را نگران کند و شما دنبال علت آن باشید اما باید یدانید افزایش وزن ناخواسته زمانی اتفاق می افتد که بدون زیاد کردن حجم و تعداد وعده های غذایی یا مایعات و بدون کاهش فعالیت های بدنی، وزن اضافه شود. گاهی نیز زمانی اتفاق می افتد که فرد سعی در افزایش وزن ندارد. این حالت که اغلب به دلیل احتباس مایعات در بدن، رشد غیرطبیعی بافت، یبوست یا بارداری است. گاهی افزایش وزن در پریود و قاعدگی اتفاق می افتد که به دلیل تغییر سطح هورمون هاست. همچنین افزایش وزن به دلیل تبلی تخمدان در خانم ها بسیار شایع است. همچنین داروهای جلوگیری یا ضد بارداری یا داروهای ضد افسردگی نیز در چاقی و افزایش وزن موثراند. افزایش وزن می تواند دوره ای باشد، یا افزایش وزن و چاقی به طور مداوم یا سریع باشد.
انواع افزایش وزن ناگهانی
افزایش ناخواسته وزن می تواند دوره ای، مداوم یا سریع باشد.
- افزایش وزن دوره ای: افزایش ناخواسته دوره ای وزن شامل نوسانات منظم وزن است. یک نمونه از افزایش وزن ناخواسته در چرخه قاعدگی زنان تجربه می شود. افزایش وزن دوره ای که طولانی مدت و ناخواسته است غالباً نتیجه حاملگی است که ۹ ماه به طول می انجامد.
- افزایش وزن مداوم یا سریع: افزایش سریع و ناخواسته وزن ممکن است به دلیل عوارض جانبی دارو باشد.
بسیاری از موارد این نوع افزایش وزن ناخواسته بی ضرر است، اما برخی از علائم همراه با آن ممکن است نشان دهنده یک مشکل یا بیماری جدی باشد.
۱۸ علت افزایش وزن ناگهانی
۱. تغییرات هورمونی
به طور معمول در سنین ۴۵ تا ۵۵ سالگی، زنان وارد مرحله ای به نام یائسگی می شوند. در طول سال های باروری یک زن، استروژن (یکی از هورمون های مسئول تنظیم قاعدگی و تخمک گذاری) شروع به کاهش می کند. کاهش استروژن باعث می شود زنان در یائسگی، افزایش وزن در ناحیه شکم و پهلوها را تجربه کنند. جدا از تغییرات هورمونی یائسگی، زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) نیز ممکن است افزایش وزن را تجربه نمایند. تغییرات هورمونی در سال های جوانی و میانسالی همچنین می تواند باعث کند شدن متابولیسم بدن شود که در نهایت منجر به افزایش وزن فرد می گردد. برخی بیماری های و مشکلات سلامتی، بر سطح هورمون تأثیر می گذارند، می توانند باعث افزایش وزن در زنان و مردان شوند. این شرایط شامل موارد زیر می شود:
- کم کاری تیروئید
- افزایش تولید کورتیزول (هورمون استرس)، مانند سندرم کوشینگ
- افزایش تولید آلدوسترون
۲. داروها
افزایش ناخواسته وزن می تواند به دلیل مصرف داروهای خاص باشد، از جمله:
- کورتیکواستروئیدها
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد روان پریشی
- قرص های جلوگیری از بارداری
۳ بیخوابی
تحقیقات نشان داده است که کمبود خواب می تواند منجر به افزایش وزن شود. تغییر در چرخه های خواب می تواند بر الگوی غذایی و خلق و خوی نیز تأثیر زیادی بگذارد و باعث پرخوری افراد شود.
۴. سندرم تخمدان پلی کیستیک
افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) ممکن است دریابند که به راحتی وزن اضافه می کنند. PCOS باعث می شود که تخمدان ها مقادیر غیر طبیعی و زیادی از هورمون های جنسی مردانه (مخصوصا تستسترون) تولید کنند. علائم دیگر PCOS عبارتند از:
- دوره های قاعدگی نامنظم
- موهای زائد کمر، قفسه سینه، پشت لب و روی شکم
- نازک شدن مو یا ریزش مو
- آکنه
- لکه های تیره پوست در اطراف زیر بغل، پستان ها یا گردن
اگرچه درمانی برای PCOS وجود ندارد، اما پزشک می تواند تغییراتی در سبک زندگی، مانند ورزش بیشتر و رژیم غذایی سالم، را که ممکن است علائم را کاهش دهد، توصیه نماید. مصرف داروهای هورمونی نیز می توانند به کنترل علائم کمک کنند.
۵. سرطان تخمدان
چندین عامل می تواند باعث افزایش وزن در زنان مبتلا به سرطان تخمدان شود. تومورها عامل اصلی آن هستند. تومورهای تخمدان در اعماق شکم قرار می گیرند. اغلب آن ها تا زمانی که بزرگ نباشند تشخیص داده نمی شوند. آنها می توانند در مراحل اولیه سرطان تخمدان برخی از ناراحتی های شکمی را ایجاد کنند، اما می توانند به عنوان درد معده یا یک بیماری غیر تهدید کننده دیگر اشتباه گرفته شوند.
۶. یبوست
یبوست یکی دیگر از دلایل افزایش وزن است. این حالت می تواند زمانی اتفاق بیفتد که رشد سرطانی تخمدان ها به قسمت های دیگر رحم و شکم گسترش یابد و به روده یا روده بزرگ فشار وارد شود. این امر در هضم طبیعی نیز اختلال ایجاد می کند. در واقع با رشد تومورها در تخمدان ها یا روی آنها و رسوب سلول های سرطانی به اندام های مجاور، مایعات می توانند در شکم جمع شوند.
۷. نارسایی قلبی
افزایش سریع وزن یا تورم در مناطق خاص بدن می تواند به دلیل تجمع و حبس مایعات باشد که ممکن است نشانه ای از نارسایی قلبی باشد. طبق گزارشات انجمن قلب آمریکا، افزایش وزن بیش از ۱.۵ کیلوگرم در طی ۲۴ ساعت یا ۳ کیلوگرم در هفته می تواند نشانه ای از نارسایی قلبی باشد. با این وجود، توجه به این نکته ضروری است که وزن فرد معمولاً در طی یک روز با مصرف وعده غذایی در نوسان خواهد بود. اگر وزن آن ها به حالت عادی برگردد و علائم دیگری نداشته باشند، افزایش موقتی وزنشان می تواند به دلیل نفخ طبیعی و احتباس مایعات باشد. اگر خون به آرامی به قلب جریان داشته باشد، بر عملکرد سایر ارگان های اصلی بدن تأثیر می گذارد. در نتیجه، مایعات در بافت ها جمع می شوند که باعث افزایش وزن و تورم می شود. افراد ممکن است با تورم در موارد زیر دچار افزایش وزن شوند: ناحیه معده، مچ پا، ران ها، ساق پا. علائم و نشانه های دیگر نارسایی قلبی عبارتند از:
- جمع شدن مایعات در داخل ریه ها (ادم ریوی)
- سرفه مکرر
- اگر هنگام استراحت احساس تنگی نفس ایجاد شود
- گیجی یا منگی
- از دست دادن اشتها
- مشکلاتی در خوابیدن
۸. قاعدگی
افزایش وزن دوره ای می تواند به دلیل چرخه قاعدگی باشد زنان. خانم ها ممکن است در مدت زمان پریودشان تجمع مایعات و نفخ شکم داشته باشند. همچنین تغییر سطح استروژن و پروژسترون ممکن است باعث افزایش وزن در آن ها گردد که معمولاً این یک افزایش وزن از چند گرم تا ۲ الی ۳ کیلوگرم است. این نوع افزایش وزن با پایان دوره قاعدگی در ماه فروکش می کند و اغلب در ماه بعد از شروع دوباره قاعدگی و گاهی اوقات در زمان تخمک گذاری دوباره ظاهر می شود.
۹. احتباس مایعات
افزایش سریع و غیر قابل توضیح وزن ممکن است نتیجه احتباس مایعات باشد. این احتباس منجر به تورم مایعات می شود که به آن اِدِم (ورم) نیز گفته می شود که می تواند باعث متورم شدن اندام، دست، پا، صورت یا شکم شود. افرادی که دچار نارسایی قلبی، بیماری کلیوی، بیماری کبدی هستند و داروهای خاصی را مصرف می کنند ممکن است این نوع افزایش وزن را تجربه کنند.
۱۰. بارداری
یکی از رایج ترین دلایل افزایش وزن ناخواسته در زنان بارداری است. زیرا بسیاری از زنان برای حمایت از رشد جنین معمولا بیشتر از قبل غذا می خورند. بنابراین در دوران بارداری، بیشتر خانم ها همگام با رشد جنین داخل شکم خود، وزن اضافه می کنند. این وزن اضافی شامل وزن جنین (حدود ۲ کیلو در انتهای بارداری)، جفت، مایع آمنیوتیک، افزایش خونرسانی و بزرگ شدن رحم است.
۱۱. مشکلات کلیوی
افزایش ناگهانی وزن یا تورم در بدن می تواند علامت بیماری کلیه مانند نارسایی کلیه یا سندرم نفروتیک باشد که به کلیه ها آسیب می رساند. اگر کلیه ها به درستی کار نکنند، بدن ممکن است مایعات را حفظ کند و در نتیجه باعث افزایش وزن شود. کلیه های آسیب دیده قادر به حذف صحیح مواد زائد و مایعات از بدن نیستند، بنابراین مایعات و سموم در بافت ها جمع می شوند. تورم به دلیل مشکلات کلیوی معمولاً روی پاها و مچ پا تأثیر می گذارد. علائم دیگری که ممکن است نشان دهنده مشکل در کلیه ها باشد عبارتند از:
- خستگی
- زیاد ادرار نکردن
- ادراری که کف آلود به نظر می رسد
- خارش
- از دست دادن اشتها
- گرفتگی عضلات
- درد مفصل
- سردرد
- مشکل در تمرکز یا بروز گیجی.
۱۲. ترک سیگار
وزن برخی از افراد با ترک سیگار افزایش پیدا می کند. کارشناسان معتقدند این اتفاق هم به دلیل سرکوب اشتها توسط نیکوتین و هم به دلیل علائم ترک ممکن است شامل استرس باشد که منجر به پرخوری می شود. تحقیقات نشان داده است که افزایش وزن متوسط ۱ کیلوگرم در ماه اول پس از ترک سیگار بسیار رایج است. به نظر می رسد بیشترین افزایش وزن در ۳ ماه اول پس از ترک سیگار اتفاق می افتد و سرعت افزایش وزن به مرور تا ۶ ماه بعد از ترک کاهش می یابد.
۱۳. اختلال تیروئید
یکی از اختلالات تیروئیدی به نام کم کاری تیروئید (هایپوتیروئیدیسم) می تواند باعث کاهش سرعت متابولیسم شود، که در نهایت منجر به افزایش وزن می گردد. علائم دیگر کم کاری تیروئید می تواند شامل مواردی مانند :
- خستگی مداوم
- داشتن احساس سرما
- خشکی پوست و مو
- ناخن های شکننده
- یبوست
- مفاصل سفت
- درد عضلانی
۱۴. سندرم کوشینگ
سندرم کوشینگ زمانی ایجاد می شود که بدن در مدت طولانی کورتیزول زیادی تولید کند. کورتیزول هورمونی است که بدن را قادر می سازد تا به استرس پاسخ دهد. به ندرت پیش می آید که فردی بدون محرک خارجی به سندرم کوشینگ مبتلا شود. سندرم کوشینگ معمولاً یک عارضه جانبی در مصرف گلوکوکورتیکوئیدها است که داروهایی هستند که می توانند بیماری هایی مانند آرتریت روماتوئید، آسم و لوپوس اریتماتوی سیستمیک را درمان کنند. سندرم کوشینگ اغلب باعث افزایش وزن می شود، به ویژه در مناطقی از بدن مانند شکم، گردن، صورت و بالای کمر. در مقابل، بازوها و پاها ممکن است لاغر باشند. همچنین ممکن است افراد متوجه مواردی مانند زیر شوید:
- خستگی
- ضعف عضلانی
- چرخه قاعدگی نامنظم در زنان
- اختلال نعوظ در مردان
- کبودی های بی دلیل
۱۵. افزایش سن:
افراد با افزایش سن عضله های خود را از دست می دهند و علت آن بیشتر این است که فعالیت کمتری دارند در مقابل بیشتر غذا می خورند.
۱۶. پرخوری عصبی
۱۷. استرس و اضطراب
۱۸. افسردگی
علائم افزایش وزن ناخواسته چیست؟
بسته به علت، علائم افزایش وزن ناخواسته می تواند در فردی نسبت به فرد دیگر متفاوت باشد. علائم مرتبط با این نوع افزایش وزن ممکن است شامل ناراحتی شکمی یا درد و نفخ باشد. همچنین ممکن است تورم قابل مشاهده ای در شکم و سایر نواحی بدن از جمله (بازوها، پاها و دست ها) تجربه شود. به هر صورت در صورت بروز علائم زیر باید بلافاصله به پزشک مراجعه شود:
- تب
- حساسیت های پوستی
- تنگی نفس
- تنفس مختل شده
- تپش قلب
- تعریق
- تغییرات در قدرت بینایی
- افزایش سریع وزن
وقتی این علائم با افزایش وزن غیر عمدی همراه باشد، گاهی اوقات می تواند نشانه یک بیماری جدی باشد.
تشخیص افزایش وزن ناخواسته و غیرعادی
پزشک چندین سوال درباره علائم، سبک زندگی و سابقه پزشکی فرد خواهد پرسید. آن ها همچنین ممکن است برای بررسی سطح هورمون ها، عملکرد کلیه ها، عملکرد کبد و سایر نشانگرهای سلامتی نیاز به انجام آزمایش و نمونه گیری از خون و ادرار و یا عرق داشته باشند. در برخی موارد، تصویربرداری مانند سونوگرافی، اشعه ایکس، MRI یا سی تی اسکن نیز ممکن است برای تشخیص قطعی لازم باشد.
گزینه های درمانی برای افزایش ناخواسته وزن چیست؟
روش های مختلفی برای درمان افزایش وزن ناخواسته وجود دارد. بهترین روش درمان بستگی به علت افزایش وزن ناخواسته در فرد مبتلا دارد.
- مصرف دارو: اگر دلیل افزایش ناخواسته وزن عدم تعادل هورمونی باشد، پزشک ممکن است برای تعادل سطح هورمون های فرد دارو تجویز کند. این دارو بستگی به این دارد که چه هورمونی تحت تأثیر قرار می گیرد. این داروها اغلب به صورت طولانی مدت استفاده می شوند.
- قطع دارو: برخی داروها (مانند داروهای ضد بارداری) ممکن است باعث افزایش وزن شوند، بنابراین باید مصرف آن ها را قطع کرد. اجازه قطع دارو تنها باید توسط پزشک صادر شود.
- تعویض دارو: گاهی اگر افزایش ناخواسته وزن در اثر مصرف نوع خاصی از داروها باشد، پزشک می تواند با تجویز داروهایی که اثر مشابه دارند، این عارضه جانبی ناشی از مصرف دارو را از بین ببرند.
- ورزش: انجام فعالیت های ورزشی می تواند باعث افزایش سوخت و ساز بدن گردد و از افزایش ناگهانی و ناخواسته وزن جلوگیری نماید. در این بین ورزش های هوازی بهترین هستند.
- رژیم کم سدیم: اگر افزایش وزن ناشی از احتباس مایعات در بدن باشد، داشتن یک رژیم با نمک یا سدیم کمتر به راحتی می تواند در بازگرداندن وزن قبلی موثر باشد.
- عدم شروع رژیم غذایی: بهتر است تا زمانی که علت اصلی افزایش وزن ناگهانی مشخص نشده است، شروع به رژیم غذایی جهت لاغری نشود.
