انواع واکسن کرونا (کووید-۱۹)

ساخت یک واکسن موثر برای جلوگیری از بیماری حاصل از ویروس کرونا ۲۰۱۹ (COVID-۱۹) شاید بهترین امید برای پایان دادن به همه گیری آن باشد. محققان سراسر دنیا توانسته اند چندین واکسن را طراحی کرده  که در نهایت ممکن است برخی از آنان، در یک بازه زمانی بسیار سریعتر ازواکسن های قبل، مورد استفاده قرار گیرد. اخیرا سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) اجازه تزریق واکسن های کرونا را آغاز کرده است. به دنبال آن احتمالاً سوالات مختلفی در مورد مزایای واکسن COVID-۱۹، نحوه عملکرد آن، عوارض جانبی احتمالی واکسن کرونا و اهمیت ادامه اقدامات پیشگیرانه از ابتلا به عفونت خواهید داشت. در ادامه به بررسی کلی واکسن های مورد تایید برای کرونا و معایب و مزایای آنها مانند واکسن شرکت فایزر یا مدرنا و ... می پردازیم.

واکسن های کرونا مورد تایید سازمان بهداشت جهانی کدامند؟

طبق آخرین گزارشات سازمان پیشگیری از بیماری (CDC)، در حال حاضر تنها ۲ واکسن مجاز و توصیه شده برای جلوگیری از COVID-۱۹ معرفی شده است:

1. واکسن Pfizer-BioNTech COVID-۱۹ (واکسن فایزر)
2. واکسن Moderna’s COVID-۱۹ (واکسن مدرنا)

همچنین واکسن هایی از ۲۸ دسامبر سال ۲۰۲۰ در مقیاس بزرگ در فاز ۳ آزمایشات بالینی قرار دارند که احتمال دارد آن ها نیز برای درمان کرونا موثر باشند، این واکسن ها عبارت هستند از:

• واکسن AstraZeneca COVID-۱۹ (واکسن آسترزنکاس)
• واکسن Janssen's COVID-۱۹ (واکسن جانسن)
• واکسن Novavax’s COVID-۱۹ (واکسن نواوکس)

واکسن فایزر یا Pfizer / BioNTech

FDA مجوز استفاده از واکسن Pfizer / BioNTech COVID-۱۹ داده است. داده ها نشان داده است که این واکسن بلافاصله پس از تزریق دوز اول در بدن شروع به کار می کند و ۷ روز بعد، پس از تزریق دوز دوم ۹۵٪ میزان اثرگذاری آن خواهد بود. این بدان معناست که حدود ۹۵٪ از افرادی که واکسن می زنند از ابتلا به بیماری ویروس در امان هستند. این واکسن برای افراد ۱۶ سال به بالا است. بنابراین به دو تزریق با فاصله ۲۱ روز نیاز است. این واکسن باید در دمای ۸۰ - درجه سانتی‌گراد نگهداری شود.

واکسن Moderna

FDA مجوز استفاده اضطراری را به واکسن  مدرنا (Moderna COVID-۱۹) نیز داده است. داده ها نشان می دهد که میزان اثر واکسن ۹۴.۱٪ است. این واکسن برای افراد ۱۸ سال به بالا توصیه و تزریق می شود. این واکسن نیز به دو تزریق با فاصله ۲۸ روز نیاز دارد. این واکسن باید در دمای ۲۰ - درجه سانتی‌گراد نگهداری شود.

تفاوت واکسن فایزر و مدرنا

هر دو واکسن Pfizer / BioNTech و Moderna COVID-۱۹ از آر ان ای پیام رسان (mRNA) استفاده می کنند. ویروس کرونا ویروس ساختاری شبیه سنبله بر روی سطح خود دارند که پروتئین S نامیده می شود. واکسن های COVID-۱۹ mRNA به سلول ها دستورالعمل هایی برای ساخت قطعه ای بی ضرر از پروتئین S را می دهند. پس از واکسیناسیون، سلول ها شروع به ساخت قطعات پروتئینی در سطوح سلول می کنند. سیستم ایمنی بدن بعد از آن، تشخیص می دهد که این پروتئین بیگانه است و شروع به ایجاد پاسخ ایمنی و تولید آنتی بادی در برابر این پروتئین ویروسی می کند.

سیستم ایمنی و دفاع بدن در برابر عفونت کووید ۱۹

برای درک چگونگی عملکرد واکسن COVID-۱۹، لازم است تا ابتدا چگونگی مبارزه بدن ما با بیماری ها بررسی شود. وقتی میکروب هایی مانند ویروس عامل COVID-۱۹ به بدن ما حمله می کنند، پس از جایگیری و تثبیت، شروع به تکثیر می نمایند. این تهاجم که عفونت نامیده می شود، همان چیزی است که باعث بیماریزایی می شود. سیستم ایمنی بدن ما از چندین فاکتور دفاعی برای مبارزه با عفونت ها استفاده می کند. خون حاوی سلول های قرمز است که اکسیژن را به بافت ها و اندام ها منتقل می کند و همچنین گلبول های سفید یا سلول های ایمنی بدن که با عفونت مقابله می نمایند. اولین باری که فرد به ویروسی که باعث COVID-۱۹ می شود، آلوده می گردد، ممکن است ساخت آنتی بادی و مقابله با میکروب برای غلبه بر عفونت چند روز یا چند هفته طول بکشد. بعد از عفونت، سیستم ایمنی بدن فرد می آموزد که در مورد محافظت از بدن در برابر آن بیماری چگونه باید عمل کند. این آموزش و یادآوری توسط گروهی از گلبول های سفید تحت عنوان "لنفوسیت های B خاطره" صورت می گیرد. بنابراین اگر بدن مجدداً با ویروس مشابه روبرو شود، به سرعت عمل می کند و به آن پاسخ خواهد داد.

واکسن COVID-۱۹ چگونه کار می کند؟

واکسن های COVID-۱۹ به بدن ما در ایجاد ایمنی در برابر ویروسی که باعث COVID-۱۹ می شود کمک می کنند. یعنی بدون اینکه مجبور به ابتلا به این بیماری باشیم، در مقابل آن مقاوم خواهیم شد. دقیقا شبیه به مقاومت در برابر آبله، سرخک و دیگر واکسن هایی که از ابتدای نوزادی دریافت می کردیم. به طور معمول چند هفته طول می کشد تا بدن بعد از واکسیناسیون، لنفوسیت های T (گروهی از گلبول های قرمز که به عامل عفونی حمله می کنند) و لنفوسیت های B را تولید کند. گاهی اوقات پس از واکسیناسیون، روند ایجاد ایمنی می تواند علائمی مانند تب ایجاد کند. این علائم طبیعی است و نشانه ای خوبی است که بدن در حال ایجاد مصونیت در برابر بیماری کووید ۱۹ است.

بیشتر واکسن های COVID-۱۹ که معرفی شده اند به بیش از یک مرتبه تزریق نیاز دارند

به جز یكی از واكسن های COVID-۱۹ كه در حال حاضر در آزمایش های بالینی فاز ۳ در ایالات متحده قرار دارد، بقیه واکسن ها نیاز به ۲ مرحله تزریق دارند. تزریق اول محافظت از بدن را شروع می کند. چند هفته بعد تزریق دوم لازم است انجام شود تا بیشترین محافظت را ایجاد نماید. آن یک واکسنی که نیاز به یک مرتبه تزریق دارد، فعلا در آزمایشات بالینی فاز ۳ قرار دارد.

نکته: حتی اگر یک واکسن کووید-۱۹توسط FDA تایید و منتشر شده باشد، همه دنیا نمی توانند بلافاصله آن را دریافت کنند. زیرا حجم کافی از آن تولید نشده است. در صورت پخش جهانی آن اولویت با افراد خاصی، مانند کادرهای درمان و افرادی است که به صورت طولانی مدت یا شدید درگیر این بیماری هستند.

واکسن های در دست تولید COVID-۱۹ را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:

1. واکسن های کلاسیک: این گروه شامل واکسن های ویروس زنده (ضعیف شده)، واکسن های ویروس غیرفعال و واکسن های ساب یونیت مبتنی بر پروتئین هستند.
2. واکسن های نسل جدید: این گروه شامل واکسن های مبتنی بر اسید نوکلئیک (مانند آن دسته که بر اساس mRNA ساخته شده اند) و واکسن های ناقل ویروسی می باشند.

مزایای تزریق واکسن کرونا (COVID-۱۹ ) چیست؟

COVID-۱۹ می تواند باعث عوارض شدید و در بعضی از افراد منجر به مرگ شود. هیچ راهی برای دانستن اینکه کرونا چگونه بر شما تأثیر می گذارد وجود ندارد. اگر کسی به COVID-۱۹ مبتلا شود، می تواند این بیماری را به خانواده، دوستان و اطرافیان خود منتقل نماید.

• دریافت واکسن COVID-۱۹ می تواند با ایجاد پاسخ آنتی بادی در بدن بدون نیاز به ابتلا به بیماری COVID-۱۹ از فرد محافظت کند.
• واکسن COVID-۱۹ ممکن است از بروز بیماری COVID-۱۹ جلوگیری کند. یا حتی اگر کسی پس از زدن واکسن، بازهم به COVID-۱۹ مبتلا شود، واکسن او را از بروز عوارض حاد و شدید بیماری حفظ می کند.
• واکسیناسیون همچنین ممکن است به محافظت از خانواده و اطرافیان در برابر کووید-۱۹، به خصوص افرادی که در معرض خطر بیماری شدید ناشی از COVID-۱۹ هستند، کمک کند.

عوارض جانبی احتمالی واکسن COVID-۱۹ چه می تواند باشد؟

واکسن کرونا( کوید-۱۹) همچنین می تواند باعث بروز عوارض جانبی خفیف بعد از تزریق دوز اول یا دوم شود. عوارضی از جمله:

• درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق
• تب
• خستگی
• سردرد
• درد عضلانی
• لرز
• درد مفصل

هر شخص پس از تزریق واکسن COVID-۱۹ احتمالاً ۱۵ دقیقه تحت نظر قرار می گیرد تا پزشکان ببینند که آیا او واکنش فوری به تزریق نشان می دهد یا خیر. بیشتر عوارض جانبی در سه روز اول پس از واکسیناسیون خصوصا نوبت دوم اتفاق می افتد و معمولاً فقط یک تا دو روز ادامه دار خواهد شد. در ضمن واکسن COVID-۱۹ ممکن است عوارض جانبی مشابه علائم و نشانه های COVID-۱۹ ایجاد کند. اگر کسی بیش از سه روز پس از واکسیناسیون در معرض COVID-۱۹ قرار گرفت و علائم او بیش از دو روز طول کشید، خود را باید قرنطینه کند و سریعا آزمایش کرونا بدهد. زیرا  بعد از تزریق دوم، یک تا دو هفته طول می‌کشد تا  بدن بر علیه ویروس مقاوم شود،بنابراین اگر طی این مدت فرد  نکات توصیه شده را رعایت نکند و در معرض ویروس کووید ۱۹ قرار بگیرد احتمال ابتلا به بیماری را خواهد داشت.

آیا اگر سابقه واکنش های شدید آلرژیک داشته باشم، بازهم می توانم واکسن COVID-۱۹ را بزنم؟

• اگر سابقه واکنش های آلرژیک شدید و مرتبط با واکسن ها یا داروهای تزریقی نداشته باشید؛ می توانید واکسن COVID-۱۹ را تزریق کنید. اما پس از تزریق واکسن باید ۳۰ دقیقه تحت نظر باشید.
• اگر نسبت به واکسن های دیگر یا داروهای تزریقی واکنش شدید آلرژیک داشته اید، از پزشک باید بپرسید که آیا می توانید واکسن COVID-۱۹ بزنید یا خیر. اگر تا به حال سابقه واکنش آلرژیک شدید نسبت به هر ماده ای در واکسن COVID-۱۹، مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) توصیه می کنند که آن واکسن را تزریق نکنید.
• اگر پس از دریافت اولین دوز واکسن COVID-۱۹ واکنش آلرژیک شدید از خود نشان دادید، دوز دوم را نباید بزنید.

آیا زنان باردار یا شیرده می توانند واکسن کووید-۱۹ بزنند؟

هیچ تحقیقی درباره ایمنی واکسن COVID-۱۹ در زنان باردار یا شیرده وجود ندارد. با این حال، اگر باردار هستید و یا از شیر خودتان، به نوزادتان شیر می دهید، پس از مشورت با پزشک می توانید واکسن را تزریق نمایید. 

آیا کسی وجود دارد که نباید واکسن COVID-۱۹ بزند؟

هنوز هیچ واکسن COVID-۱۹ مناسبی برای کودکان زیر ۱۶ سال معرفی نشده است. چندین شرکت دارویی، تحقیقات بالینی واکسن COVID-۱۹ خود را بر روی کودکان سن  ۱۲ سالگی به بالا را آغاز کرده اند. مطالعات برای کودکان کوچکتر نیز به زودی آغاز می شود.

آیا حتی اگر قبلاً به کرونا مبتلا شده باشم آیا باید بازهم واکسن کرونا بزنم؟

تزریق واکسن کرونا (کووید-۱۹) ممکن است محافظت های طبیعی و مصونیت را در برابر آلودگی مجدد با ویروس عامل COVID-۱۹ ایجاد نماید. اما مشخص نیست که این محافظت چه مدت طول می کشد. از آنجا که امکان عفونت مجدد به کرونا وجود دارد، توصیه می شود افرادی که قبلاً COVID-۱۹ داشته اند نیز واکسن COVID-۱۹ دریافت کنند. اگر COVID-۱۹ داشته اید، تا ۹۰ روز پس از تشخیص آن صبر کنید و بعد واکسن COVID-۱۹ را تزریق کنید.

آیا می توانم پس از دریافت واکسن COVID-۱۹ اقدامات احتیاطی ایمنی را متوقف کنم؟

کارشناسان اکیدا توصیه می کنند که تا اطلاع ثانوی حتی پس از تزریق واکسن، اقدامات احتیاطی را رعایت کنید. به این معنی که شستشوی دست، زدن ماسک و حفظ فاصله اجتماعی بازهم باید ادامه داشته باشد.