علت پوسیدگی شدید دندان

پوسیدگی دندان که به آن Cavities Tooth نیز گفته می شود، به دلیل عوامل مختلفی همچون فعالیت باکتری در دهان، خوردن میان وعده های مکرر، نوشیدن نوشیدنی های شیرین و تمیز نکردن مناسب دندان ها ایجاد می شود. پوسیدگی دندان از جمله مشکلات بهداشتی رایج در جهان است. این مشکل به خصوص در کودکان و نوجوانان بیشتر دیده می شود. اگر پوسیدگی‌ها درمان نشوند، باعث سوراخ شدن دندان و حتی از بین رفتن ریشه دندان شده و لایه های عمیق تر را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند. این سوراخ های ناشی از پوسیدگی شدید دندان می‌توانند منجر به دندان درد، عفونت و از دست دادن دندان شوند. ویزیت های منظم دندانپزشکی، عادت به درست و منظم مسواک زدن و همچنین استفاده از نخ دندان، بهترین نوع محافظت در برابر پوسیدگی شدید دندان می باشد. در این متن به علائم پوسیدگی بیش از حد دندان، مراحل ایجاد پوسیدگی، جلوگیری و درمان از پوسیدگی بیشتر دندان ها و در انتها درمان پوسیدگی ریشه دندان ها می پردازیم. با هلیکس همراه شوید.

علائم پوسیدگی شدید دندان چیست؟

علائم و نشانه های سوراخ شدن دندان در اثر پوسیدگی شدید، بسته به وسعت و موقعیت آن‌ها متفاوت است. وقتی حفره ای تازه ایجاد شده باشد، ممکن است هیچ علائمی بروز  ندهد. با وسیع تر شدن پوسیدگی، ممکن است علائم و نشانه هایی ماننند موارد زیر در فرد به وجود بیاید:

• دندان درد (شامل درد خود به خودی یا دردی که بدون هیچ دلیل مشخصی رخ می دهد)
• حساس شدن دندان به ضربه ها و احساس ناراحتی
• درد خفیف تا شدید هنگام خوردن یا نوشیدن چیز شیرین، گرم یا سرد
• سوراخ یا چاله های قابل مشاهده در دندان ها
• دیده شدن رنگ قهوه ای، سیاه یا سفید روی سطح هر دندان
• درد هنگام خوردن غذا

علت ایجاد پوسیدگی بیش از حد دندان 

پوسیدگی دندان به واسطه تشکیل پلاک ایجاد می شود. پلاک ماده چسبنده ای است که به دندان متصل می شود. پلاک ترکیبی از موارد زیر است:

• باکتری ها
• بزاق
• اسید
• ذرات غذا

همه انسان ها در دهان خود باکتری دارند. بعد از خوردن یا نوشیدن غذاهای شکر دار، باکتری های موجود در دهان، قند را به اسید تبدیل می کنند. پلاک به سرعت پس از خوردن یا نوشیدن هر چیز شیرین روی دندان شروع به تشکیل می کند. به همین دلیل مسواک زدن منظم برای از بین بردن آن ها بسیار مهم است. در حالت کلی، این پلاک به دندان می چسبد و اسید موجود در آن می تواند به آرامی مینای دندان را از بین ببرد. مینا یک پوشش سخت و محافظ روی دندان ها می باشد که از پوسیدگی دندان ها جلوگیری می کند. با ضعیف شدن مینای دندان، خطر پوسیدگی افزایش می یابد. اگر به موقع این وضعیت کنترل نشود، فرد دچار پوسیدگی شدید دندان می شود و حتی ممکن است ریشه دندان را نیز درگیر نماید.

همه افراد فارغ از سن و جنسیت، در معرض خطر پوسیدگی دندان هستند. اما خطر ابتلا برخی از افراد بیشتر است. عوامل خطرزا عبارت اند از:

• خوردن بیش از حد غذاها و نوشیدنی های شیرین یا اسیدی
• داشتن یک برنامه بهداشتی دهان و دندان ضعیف. مانند عدم مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن روزانه
• عدم دریافت فلوراید کافی 
• خشک ماندن دهان
• اختلالات خوردن. مانند بی اشتهایی و یا پرخوری
• بیماری ریفلاکس اسید معده، که می تواند منجر به ساییده شدن اسید معده روی مینای دندان فرد شود

طبق مقالات منتشر شده، در اثر پوسیدگی، بیشتر، دندان های عقبی خالی می شوند (حفره یا سوراخ در آن ها به وجود می آید). این دندان ها (معروف به دندان های آسیاب) شیارها و روزنه هایی دارند که می توانند ذرات غذا را به دام بیندازند. همچنین، دستیابی به این دندان ها در هنگام مسواک زدن و نخ دندان کشیدن گاهی دشوارتر است.

مراحل پوسیدگی شدید دندان

مراحل ایجاد پوسیدگی دندان به شرح زیر است:

• خوردن هر نوع نوشیدنی و یا غذا
• تشکیل پلاک دندانی بر اثر فعالیت باکتری های دهانی
• حمله پلاک به مینای دندان

هنگامی که مینای دندان فرسوده شد، باکتری ها و اسید می توانند به لایه بعدی دندان، یعنی عاج، برسند. این لایه نرم تر از مینای دندان است و در برابر اسید مقاومت کمتری دارد. عاج دارای لوله های ریزی است که مستقیماً با عصب دندان ارتباط برقرار می کند و باعث ایجاد حساسیت و درد می شود. تخریب همچنان ادامه دارد. وقتی پوسیدگی دندان ایجاد شود، باکتری ها و اسید به یورش خود ادامه می دهند و در کنار مواد داخلی دندان (پالپ) که شامل اعصاب و رگ های خونی است حرکت می کنند. پالپ به دلیل وجود باکتری ها متورم و تحریک می شود. از آنجا که جایی برای ورم در داخل دندان وجود ندارد، عصب تحت فشار قرار گرفته و باعث درد می شود. ناراحتی و درد حتی می تواند در خارج از ریشه دندان و تا استخوان های فک و گوش نیز گسترش یابد.

عوارض ناشی از پوسیدگی شدید و خالی شدن دندان

حفره و پوسیدگی دندان به قدری رایج است که ممکن است کسی آن را جدی نگیرد. همچنین احتمال دارد برخی تصور کنند که اگر کودکان دچار حفره در دندان های شیری خود شوند مهم نیست. با این وجود، حفره ها و پوسیدگی دندان ها حتی برای کودکانی که هنوز دندان دائمی ندارند، می تواند عوارض جدی و پایداری را به همراه داشته باشد. عوارض ایجاد حفره در دندان می تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد
• آبسه دندان
• تورم یا چرک در اطراف دندان و لثه
• آسیب دیدگی یا شکستگی دندان ها
• پیش آمدن مشکلاتی هنگام جویدن
• تغییر موقعیت دندان های دیگر پس از کشیدن (از دست دادن) دندان توسط دندانپزشک

هنگامی که پوسیدگی دندان شدید می شود و حفره بسیار گسترش می یابد، ممکن است موارد زیر توسط فرد تجربه شود:

• درد شدیدی که در زندگی روزمره شخص اختلال ایجاد می کند.
• کاهش وزن یا مشکلات تغذیه ای ناشی از نخوردن غذای کافی یا جویدن دردناک یا دشوار
• از دست دادن دندانی که خراب شده. که ممکن است در ظاهر و همچنین اعتماد به نفس فرد تأثیر زیادی بگذارد.
• در موارد نادر، آبسه دندان (حجم چرکی که در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می شود) ایجاد می شود. این حالت می تواند منجر به عفونت های جدی یا حتی تهدید کننده زندگی و سلامتی شود.

روش های درمان پوسیدگی شدید دندان

معاینات منظم می توانند از ایجاد پوسیدگی ها و سایر شرایط دندانی قبل از ایجاد علائم آزار دهنده جلوگیری کنند. این کار همچنین منجر به جلوگیری از مشکلات جدی تر می شود. به هر حال درمان حفره ها و پوسیدگی دندان، به شدت آن ها و وضعیت خاص فرد بستگی دارد. گزینه های درمان عبارت اند از:

1. درمان با فلوراید: اگر پوسیدگی دندان تازه شروع شده باشد، یک درمان با فلوراید ممکن است به بازیابی مینای دندان کمک کند. این درمان گاهی اوقات می تواند تشکیل یک حفره را در مراحل اولیه معکوس کند.
2. پرکردن دندان: دندانپزشک از ابزارهای خاصی استفاده می کند و مواد پوسیده دندان را از بین می برد. سپس دندان را با ماده ای مانند رزین نقره، طلا یا کامپوزیت پر می کند.
3. روکش ها: در مورد پوسیدگی های شدیدتر، دندانپزشک ممکن است یک روکش یا کلاهک متناسب با دندان فرد را بسازد و روی دندان آسیب دیده قرار دهد تا حالت طبیعی آن را برگرداند. دندانپزشک قبل از شروع این روش باید نواحی پوسیده دندان را از بین ببرد.
4. عصب کشی: وقتی پوسیدگی دندان باعث از بین رفتن اعصاب آن شود، دندانپزشک برای نجات دندان یک روش به نام عصب کشی را انجام می دهد. آن ها طی این متد، بافت عصبی، بافت های رگ های خونی و هر گونه قسمت پوسیده دندان را از بین می برند. سپس میزان عفونت را بررسی کرده و در صورت لزوم از دارو استفاده می کند. در آخر، آن ها دندان را با مواد مخصوص پر می کنند، و حتی ممکن است آن ها در پایان کار خود، یک روکش نیز روی دندان ترمیم شده قرار دهند.

درمان ریشه در اثر پوسیدگی دندان

برای درمان عفونت در کانال ریشه دندان، باید ابتدا باکتری ها حذف شوند. این کار را می توان با هر یک از روش های زیر انجام داد:

• از بین بردن باکتری ها از طریق عصب کشی (درمان کانال ریشه)
• برداشتن یا کشیدن دندان (کشیدن دندان معمولاً توصیه نمی شود زیرا بهتر است تا آنجا که ممکن است دندان های طبیعی افراد تا پایان عمر حفظ شوند)
• پس از از بین رفتن باکتری ها، کانال ریشه پر شده و دندان با پر کردن یا روکش گذاشتن، مهر و موم می شود.

در بیشتر موارد، بافت ملتهب نزدیک دندان به طور طبیعی بهبود می یابد. قبل از انجام درمان ریشه دندان در اثر پوسیدگی شدید، معمولاً بی حسی موضعی به لثه زده می شود. این بدان معنی است که این روش بدون درد می باشد و هیچ حس ناخوشایندی متوجه فرد بیمار نخواهد شد.

درمان کانال ریشه در بیشتر مواقع موفقیت آمیز است. یعنی حدود ۹ مورد از ۱۰ موردی که درمان ریشه در اثر پوسیدگی شدید دندان انجام  می دهند، می توانند تا ۱۰ سال پس از درمان کانال ریشه، راحت زندگی کنند.