کم خونی در بارداری

آنمی یا کم خونی زمانی  اتفاق می افتد که، بدن نیاز به آهن دارد اما میزان کافی آهن در دسترس ندارد. کم خونی در بارداری زمانی اتفاق می ایفتد که خون مادر به اندازه کافی گلبول قرمز سالم برای انتقال اکسیژن به بافت ها و جنین داخل شکمش ندارد. در بارداری بدن تغییرات زیادی را تجربه می کند. میزان خون در دوران بارداری حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش می یابد که باعث افزایش آهن و ویتامین های مورد نیاز بدن در ساخت هموگلوبین نیز می گردد. هموگلوبین، پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون است که اکسیژن را به سلول های دیگر بدن منتقل می کند. بدن بسیاری از خانم ها فاقد مقدار کافی آهن در سه ماهه دوم و سوم بارداری می باشد. کم خونی خفیف در دوران بارداری به دلیل افزایش حجم خون طبیعی است. با این حال، کم خونی شدید در بارداری می تواند جنین را در معرض خطر کم خونی در اواخر نوزادی قرار دهد. علاوه بر این مورد، اگر مادر، در سه ماهه اول و دوم بارداری به میزان قابل توجهی کم خون باشد، بیشتر در معرض خطر زایمان زودرس یا تولد نوزاد کم وزن قرار می گیرد. کم خونی همچنین با افزایش خطر از دست دادن خون زیاد در هنگام زایمان و دشوارتر شدن مبارزه با عفونت ها، مادر را تحت فشار قرار می دهد. کم خونی می تواند احساس خستگی و ضعف را در بارداری ایجاد کند.

چه خانم هایی بیشتر در معرض کم خونی در دوران بارداری هستند؟

خانم هایی در معرض خطر کم خونی در دوران بارداری هستند اگر:

• دو بارداری با فاصله زمانی کوتاه نسبت به هم اتفاق بیافتد.
• بارداری دو قلویی و چند قلویی
• مادری که به دلیل داشتن حالت تهوع صبحگاهی مرتبا استفراغ می کند.
• مادر آهن کافی مصرف نکند.
• قبل از بارداری سابقه خونریزی شدید قاعدگی داشته اند.

انواع کم خونی در دوران بارداری

در دوران بارداری انواع مختلفی از کم خونی ممکن است بروز پیدا کند. این موارد شامل:

• کم خونی به دلیل کمبود آهن
• کم خونی در اثر کمبود فولات
• کمبود ویتامین B۱۲

علائم آنمی یا کم خونی در بارداری چسیت؟

• احساس خستگی یا ضعف
• رنگ پریدگی
• سرگیجه
• کم رنگ شدن پوست، لب ها و ناخن ها
• تپش قلب
• تنگی نفس
• مشکل در تمرکز کردن

پزشکان به طور معمول چندین آزمایش برای بررسی درصد گلبول های قرمز خون در پلاسما و میزان هموگلوبین خون مادر انجام می دهند. این ها شاخص هایی هستند که نشان می دهند آیا مادر در معرض کم خونی قرار دارد یا خیر.

کم خونی فقر آهن

این نوع کم خونی زمانی اتفاق می افتد که بدن آهن کافی برای تولید هموگلوبین مورد نیازش را نداشته باشد. هموگلوبین یک پروتئین در سلول های قرمز خون است و اکسیژن را از ریه ها به بقیه بدن می رساند. در کم خونی حاصل از فقر آهن، خون نمی تواند اکسیژن کافی را به بافت های بدن منتقل کند. کمبود آهن شایعترین علت کم خونی در دوران بارداری است.

کم خونی در اثر کمبود فولات

فولات ویتامینی است که به طور طبیعی در برخی غذاها مانند سبزیجاتی که برگ سبز دارند، یافت می شود. بدن برای تولید سلول های جدید از جمله گلبول های قرمز سالم به فولات نیاز دارد. در دوران بارداری، زنان به فولات اضافی نیاز دارند. اما گاهی اوقات مادران به اندازه کافی از رژیم غذایی خود فولات دریافت نمی کنند. وقتی این اتفاق می افتد، بدن نمی تواند به اندازه کافی گلبول قرمز طبیعی تولید کند تا اکسیژن را به بافت های بدن منتقل نماید. مکمل های فولات ساخته شده توسط انسان، "اسید فولیک" نامیده می شوند. کمبود فولات می تواند به طور مستقیم به انواع خاصی از نقایص هنگام تولد، مانند ناهنجاری های لوله عصبی (اسپینا بیفیدا) و وزن کم نوزاد هنگام تولد منجر شود.

کمبود ویتامین B۱۲

بدن برای تشکیل گلبول های قرمز سالم به ویتامین B۱۲ نیز نیاز دارد. هنگامی که یک زن باردار به اندازه کافی ویتامین B۱۲ از رژیم غذایی خود دریافت نمی کند، بدن او نمی تواند گلبول های قرمز خون سالم تولید کند. زنانی که گوشت قرمز، مرغ، لبنیات و تخم مرغ نمی خورند بیشتر در معرض کمبود ویتامین B۱۲ هستند. این امر ممکن است به نقایص مادرزادی مانند ناهنجاری های لوله عصبی کمک کند و منجر به زایمان زودرس شود. از دست دادن خون در حین و پس از زایمان نیز می تواند باعث کم خونی شود.

خطرات کم خونی در بارداری

۱. کم خونی ناشی از فقر آهن شدید یا درمان نشده در دوران بارداری می تواند خطر ابتلا به این موارد را افزایش دهد:

• تولد نوزادی نارس یا کم وزن
• نیاز به دریافت خون (اگر مادر مقدار قابل توجهی از خون خود را در حین زایمان از دست دهد)
• افسردگی پس از زایمان
• نوزاد مبتلا به کم خونی
• دوران کودکی با تاخیر رشد

۲. کمبود فولات درمان نشده در بارداری می تواند خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش دهد:

• تولد کودک نارس یا کم وزن
• تولد نوزادی با نقص مادرزادی جدی در ستون فقرات یا مغز (نقص لوله عصبی)

۳. کمبود ویتامین B۱۲ درمان نشده نیز می تواند خطر داشتن نوزادی با نقص لوله عصبی را افزایش دهد.

آزمایشات تشخیص کم خونی یا آنمی در بارداری

آزمایش هموگلوبین: مقدار هموگلوبین در طی آزمایش CBC اندازه گیری می شود.

آزمایش هماتوکریت: درصد گلبول های قرمز خون که در نمونه خون اندازه گیری می شود.

اگر سطح هموگلوبین یا هماتوکریت کمتر از حد نرمال باشد، ممکن است کم خونی فقر آهن مطرح شود. پزشک ممکن است فاکتورهای دیگری را در آزمایش خون بررسی کند تا مشخص شود که آیا مادر کمبود آهن دارد یا خیر. حتی اگر در ابتدای بارداری کم خونی وجود نداشته باشد، به احتمال زیاد پزشک آزمایش خون را برای بررسی وضعیت کم خونی مادر در سه ماهه دوم یا سوم توصیه می نماید.

درمان کم خونی در بارداری

اگر در دوران بارداری کم خونی ایجاد شود، ممکن است لازم باشد:

• علاوه بر مصرف ویتامین های قبل از تولد (پریناتال)، مکمل آهن و یا مکمل اسید فولیک را نیز شروع کرد.
• یا پزشک پیشنهاد کند که مادر غذاهای بیشتری را که سرشار از آهن و اسید فولیک هستند به رژیم غذایی خود اضافه نماید.
• علاوه بر این، از او خواسته می شود که پس از گذشت یک دوره زمانی خاص، برای انجام آزمایش خون دیگری اقدام کند تا پزشک بتواند بررسی نماید که هموگلوبین و هماتوکریت او در حال بهبود است یا خیر.
• برای درمان کمبود ویتامین B۱۲، پزشک احتمالا مصرف یک مکمل ویتامین B۱۲ را نیز تجویز می نماید و توصیه کند که غذاهای حیوانی بیشتری را در رژیم غذایی بگنجاند. غذاهایی مانند:
  • • گوشت
    • تخم مرغ
    • محصولات لبنی

آیا کم خونی(آنمی) مربوط به بارداری قابل پیشگیری است؟

اگر باردار هستید و یا قصد باردار شدن دارید، باید بدانید که تغذیه مناسب بهترین راه برای جلوگیری از کم خونی در این دوران است. وعده های غذایی متعادل بخورید و غذاهایی را که سرشار از آهن هستند به رژیم غذایی خود اضافه نمایید.

۱. خوردن غذاهای حاوی مقدار بالای آهن می تواند این اطمینان را بدهد که شما آهن مورد نیاز بدن را برای عملکرد مناسب بدن دریافت می کنید. این میزان حدود حداقل ۲۷ میلی گرم آهن در روز است. بنابراین حداقل سه وعده در روز از غذاهای غنی از آهن استفاده کنید، مانند:

• گوشت قرمز، مرغ و ماهی بدون چربی
• سبزیجات برگ دار، سبز تیره (مانند اسفناج ، کلم بروکلی و کلم پیچ)
• غلات ساده و غلات غنی شده با آهن
• حبوباتی مانند لوبیا و عدس
• آجیل و دانه ها (مخصوصا بادام زمینی)
• تخم مرغ

۲. غذاهایی که سرشار از ویتامین C هستند می توانند به بدن در جذب آهن بیشتر کمک کنند. این خوراکی ها شامل موارد زیر هستند:

• میوه ها، مخصوصا مرکبات 
• توت فرنگی
• کیوی
• گوجه فرنگی ها
• فلفل دلمه ای

سعی کنید همزمان با خوردن غذاهای غنی از آهن، یک یا دو مورد از این دسته را نیز بخورید. به عنوان مثال، می توانید یک لیوان آب پرتقال بنوشید و یک صبحانه حاوی غلات غنی شده از آهن بخورید.

۳. برای جلوگیری از کمبود فولات، غذاهایی را انتخاب کنید که سرشار از فولات باشند. مثلا:

• سبزیجات دارای برگ های سبز
• میوه و مرکبات
• لوبیای خشک
• نان و غلات غنی شده با اسید فولیک

نکته مهم برای مادران گیاهخوار

گیاهخواران باید با پزشک متخصص زنان در مورد اینکه آیا هنگام بارداری و شیردهی باید از مکمل ویتامین B۱۲ استفاده کنند یا خیر، مشورت کنند.