صافی کف پا

پای صاف (pes planus) معمولاً با نام پای بدون قوس نیز شناخته می شود. کف پای صاف یک بیماری نسبتاً شایع است که می تواند تا ۳۰ درصد از جمعیت را تحت تأثیر خود قرار دهد. این یعنی از هر ۱۰ نفر، ۱ نفر را درگیر خود می کند. طی این مشکل معمولاً هر دو پا تحت تأثیر قرار می گیرند هرچند که در برخی موارد ممکن است فقط یک پا فاقد قوس لازم و طبیعی باشد. کف پای صاف در کودکان می تواند منجر به آسیب به تاندون های آنها شود. صافی کف پا به دلیل شرایط مختلفی از جمله آسیب، چاقی و آرتروز ایجاد می شود. پیری، ژنتیک و بارداری نیز می توانند به صافی کف پا منجر شوند. مبتلایان به بیماری های عصبی یا عضلانی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی یا اسپینا بیفیدا نیز به احتمال زیاد کف پای صاف خواهند داشت. گاهی کف پای صاف عوارضی ندارد و درمان ممکن است نیاز نداشته باشد اما در برخی موارد باعث درد، پینه و .. می شود. درمان آن با کفش مخصوص، اتل بندی، دارو و در نهایت می تواند عمل جراحی باشد.

علائم صافی کف پا

اکثر افراد هیچ علامت و نشانه ای در ارتباط با پاهای تخت و فاقد قوس ندارند. اما برخی از افراد مبتلا به پای صاف، درد پا به ویژه در ناحیه پاشنه یا قوس را تجربه می کنند. این درد ممکن است با انجام فعالیت بدتر شود. تورم در امتداد داخل مچ پا نیز می تواند رخ دهد.

علت صافی کف پا

صافی کف پا به بافت ها و استخوان های پا و پایین پا مربوط می شود. این وضعیت در نوزادان و کودکان نوپا طبیعی است زیرا زمان لازم است تا تاندون ها سفت شده و به شکل قوس درآیند. در موارد نادر، استخوان های پای کودک به یکدیگر جوش می خورند و باعث درد می گردند. قوس پای اکثر افراد در دوران کودکی شکل می گیرد، اما در برخی از افراد هیچگاه قوس پا ایجاد نمی شود. این یک حالت طبیعی در نوع پا می باشد و افراد بدون قوس پا ممکن است هم علائمی را از خود بروز دهند و هم بدون علامت زندگی کنند. دیگر علل ایجاد کف پای صاف شامل موارد زیر است:

• سابقه خانوادگی و ژنتیکی
• ورزش های سخت و طولانی مدت
• افراد مبتلا به دیابت و فشار خون
• چاقی
• افزایش سن
• بیماری های درگیر کننده عضلات مانند دیستروفی عضلانی
• آسیب دیدگی پا مخصوصا تاندون ها
• فلج مغزی
• روماتیسم های مفصلی

کف پای صاف در کودکان

بعضی از کودکان دارای کف پای صاف و انعطاف پذیر هستند که هنگام نشستن قوس پایشان قابل مشاهده است، اما با ایستادن کودک ناپدید می شود. بیشتر کودکان بدون تجربه هیچ نوع مشکلی، با کف پا صاف و انعطاف پذیر رشد می کنند. اگر سفت شدن ماهیچه های پایشان به طور کامل انجام نشود، می تواند باعث صافی کف پای آن ها گردد. با افزایش سن یا آسیب دیدگی، تاندون های یک یا هر دو پا آسیب می بینند.

انواع صافی کف پا

۱. کف پای صاف انعطاف پذیر:

کف پای صاف انعطاف پذیر متداول ترین نوع صافی کف پا است. در این حالت، قوس ها فقط وقتی پاها از زمین بلند می شوند ظاهر می گردند و وقتی مجددا پاها روی زمین قرار می گیرد، کف پا کاملاً زمین را لمس می کند.

۲. تاندون آشیل کوتاه:

تاندون آشیل، استخوان پاشنه را به عضله ساق پا متصل می کند. اگر این تاندون خیلی کوتاه باشد، ممکن است فرد هنگام راه رفتن و دویدن احساس درد نماید. این وضعیت باعث می شود که هنگام راه رفتن یا دویدن، پاشنه زودتر بلند شود.

۳. اختلال عملکرد تاندون پشت استخوان ران:

این نوع صافی کف پا در بزرگسالی  و در زمانی ایجاد می شود که، تاندونی که عضله ساق پا را به داخل مچ پا متصل می کند آسیب دیده، متورم یا پاره شود.اگر قوس پا پشتیبانی مورد نیاز خود را به اندازه کافی از سمت این تاندون دریافت نکند، در قسمت داخلی پا و مچ پا و همچنین در قسمت خارج مچ پا درد احساس خواهد شد. بسته به علت، ممکن است در یک یا هر دو پا مشکل ایجاد شود. این نوع مشکل از دوران کودکی شروع می شود.

تشخیص صافی کف پا 

۱. توسط مشاهده پزشک

برای تشخیص و تایید صاف بودن کف پا معمولا نیاز به مراجعه به پزشک متخصص ارتوپد می باشد. پزشک پاهای فرد را از جلو و عقب معاینه می کند و از او می خواهد که روی انگشتان پای خود بایستد. او همچنین ممکن است به الگوی سایش کفش های شخص نگاه کند. تشخیص دقیق به چند آزمایش نیاز دارد. اگر در انعطاف پا مشکلی وجود داشته باشد یا قوسی مشاهده نشود، پزشک آزمایش هایی مانند عکسبرداری با اشعه ایکس پا یا اسکن برای بررسی استخوان ها و تاندون های پا را درخواست می کند. 

۲. آزمایشات و تصویربرداری:

اگر شخص درد زیادی در پا داشته باشد، ممکن است پزشک آزمایشاتی از جمله موارد زیر را توصیه می نماید:

• اشعه ایکس: طی این تست، با اشعه ایکس برای تولید تصاویری از استخوان ها و مفاصل پا استفاده می شود. این تست به ویژه در تشخیص آرتروز مفید می باشد.
• سی تی اسکن: در این نوع تصویر برداری، اشعه ایکس تصویر مفاصل و استخوان های پای فرد را از زوایای مختلف گرفته و جزئیات بسیار بیشتری نسبت به اشعه ایکس استاندارد ارائه می دهد.
• سونوگرافی: اگر پزشک ارتوپد به آسیب دیدگی تاندون ها شک پیدا کند، ممکن است این آزمایش را تجویز کند. طی سونوگرافی از امواج صوتی (اولتراسونیک) برای تولید تصاویر دقیق از بافت های نرم بدن استفاده می شود.
• ام آر آی: ام ار آی با استفاده از امواج رادیویی و آهنربایی قوی، جزئیات دقیق از بافت های سخت و نرم را در اختیار پزشک قرار می دهد.

عوارض صافی کف پا

اگر کف پای صاف صدمه و ناراحتی برای فرد ایجاد نکند، هیچ درمانی لازم ندارد.

• با این حال، اگر پاهای شخص بعد از راه رفتن در مسافت های طولانی یا ایستادن طولانی مدت درد می کند، ممکن است صافی کف پا علت درد باشد.
• همچنین ممکن است در ناحیه پایین پا و مچ پا احساس درد نماید.
• پاهای این افراد در اثر تخت بودن ممکن است احساس سفتی یا بی حسی کند، پینه داشته باشد و احتمالاً به سمت یکدیگر خم باشد.

آیا در مانی برای صافی کف پا وجود دارد؟

اگر شخصی که کف پای صاف دارد، درد احساس می کند، پزشک ممکن است موارد درمانی زیر را به وی پیشنهاد دهد:

• آتل ایجاد قوس (دستگاه های ارتز): آتل‌هایی بدون نسخه هستند که برای ایجاد قوس و همچنین تسکین درد ناشی از تخت بودن پا کمک کننده هستند. گاهی نیز ممکن است پزشک آتل های قوسی را که به صورت سفارشی طراحی و ساخته می شوند را توصیه کنند. این نوع از آتل‌ها دقیقا بر اساس شکل کف پای هر فرد ساخته می شوند. آتل های ایجاد قوس، صافی کف پا را درمان نمی کند اما اغلب علائم ناشی از آن را کاهش می دهند. در حالت کلی حمایت از پاها معمولاً اولین قدم در درمان این مشکل است. پزشک ممکن است توصیه کند که از ارتز استفاده شود، این آتل‌ها معمولا برای تاثیر بیشتر در کاهش درد و سایر عوارض، همراه با پاها وارد کفش می شوند.
• کفش مخصوص برای کودکان: برای کودکان، ممکن است کفش های مخصوص جهت اصلاح وضعیت پا تجویز شود تا زمانی که پاهای آن ها کاملاً شکل بگیرد.
• تغییر سبک زندگی: کاهش درد ناشی از صافی کف پا ممکن است با برخی تغییرات در برنامه روزانه میسر شود. به عنوان مثال، پزشک ارتوپد ممکن است یک برنامه غذایی و ورزشی برای مدیریت وزن جهت کاهش فشار روی پاها توصیه کند. او همچنین ممکن است توصیه کند که افراد به مدت طولانی نایستند و یا راه نروند.
• دارو درمانی: بسته به علت ایجاد صافی و وضعیت کف پا، ممکن است درد و التهاب مداوم وجود داشته باشد. پزشک معالج ممکن است برای کاهش ناراحتی ناشی از این علائم داروهای خاصی را تجویز کند. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی می توانند تورم و درد ناشی از این مشکل را تسکین دهند.
• انجام تمرینات کششی: برخی از افراد مبتلا به کف پای صاف، تاندون آشیل کوتاه نیز دارند. برخی از تمرینات کششی مخصوص این تاندون، ممکن است به صافی کف پا و بلندتر شدن تاندون مربوطه کمک کند.
• کفش مخصوص: داشتن یک کفش مخصوص ممکن است راحت تر از پوشیدن صندل یا کفش های عادی موجود در بازار باشد.
• فیزیوتراپی: کف پای صاف ممکن است در اثر آسیب دیدگی بیش از حد در برخی از دونده ها به وجود آمده باشد. یک فیزیوتراپیست می تواند یک تجزیه و تحلیل ویدیویی از نحوه دویدن مناسب برای کمک به فرد در بهبود فرم پای او انجام دهد.
• عمل جراحی: جراحی در موارد جدی تر ممکن است یک گزینه مناسب و نهایی باشد. معمولاً انجام عمل جراحی آخرین چاره است.

جراحی کف پای صاف

جراح ارتوپدی ممکن است طی عمل، در پاهای فرد قوس ایجاد کند، تاندون ها را ترمیم کرده و یا استخوان ها یا مفاصل را بهبود دهد. اگر تاندون آشیل شخص خیلی کوتاه باشد، جراح می تواند آن را طولانی کند تا درد او را تا حد زیادی کاهش دهد. عوارض جراحی اگرچه نادر است اما می تواند شامل موارد زیر باشد:

• عفونت
• ضعیف شدن حرکت مچ پا
• بهبود نادرست استخوان ها
• احساس درد مداوم

درمان های خانگی کف پای صاف

اگر کف پاها تخت باشد و درد جزئی ایجاد می کند، ممکن است موارد زیر در تسکین آن کمک کننده باشند:

1. استراحت کردن: از فعالیت هایی که باعث تشدید مشکلات پا می شوند خودداری شود. به جای فعالیت های پریدن و دویدن، فعالیت های کم تأثیری مانند پیاده روی، دوچرخه سواری یا شنا انجام شود.
2. آتل های ایجاد کننده قوس: آتل های ایجاد کننده قوس پا ممکن است علائم را کاهش و تسکین را افزایش دهند.
3. داروها و مسکن های بدون نسخه ممکن است کمک کننده واقع شوند.
4. کاهش وزن: کاهش وزن می تواند میزان فشار روی پاها را کاهش دهد.

اگر میزان درد در پا های زیاد باشد، ممکن است پزشک شخص را به یک پزشک متخصص در زمینه اختلالات پا (متخصص پا) یا پزشکی ورزشی ارجاع دهد.

جلوگیری از صاف شدن کف پا

صافی کف پا می تواند ارثی باشد. نمی توان از مشکلات ارثی جلوگیری کرد. با این حال، می توان با اقدامات احتیاطی مانند پوشیدن کفش مناسب و تأمین حمایت لازم از پا، از وخیم شدن شرایط و ایجاد درد بیش از حد جلوگیری کرد.

آنچه شما می توانید انجام دهید:

در زمان مراجعه به پزشک کفش های روزمره پوشیده شود تا پزشک بتواند الگوی سایش کفش را بررسی کند. قبل از مراجعه به پزشک، ممکن است پاسخ سوالات زیر مفید باشد:

1. اولین بار چه زمانی متوجه مشکلات پا شدید؟
2. در صورت وجود صافی کف پا، چه مشکلات و بیماری های دیگری دارید؟
3. آیا والدین یا خواهر و برادرهای شما پاهای صاف دارند؟
4. آیا تا به حال پا یا مچ پایتان آسیب دیده است؟
5. چه داروها و مکمل هایی را به طور منظم مصرف می کنید؟

تمریناتی برای پا

در اینجا چند تمرین وجود دارد که می توان برای کمک به اصلاح قوس پا و کاهش درد انجام شود. حداقل هفته ای سه بار این تمرینات را باید انجام داد تا تاثیر آن ها را دید. در هنگام انجام این تمرینات، بر بالا بردن، تقویت و طولانی شدن قوس های پا تمرکز شود.

۱- پاشنه پا کشیده شود: 

1. رو به روی یک دیوار بایستید و یک دست خود را به موازات چشمتان روی دیوار، صندلی یا نرده قرار بدهید.
2. یک پا را به جلو و پای دیگر را در پشت نگه دارید.
3. هر دو پاشنه محکم به سمت زمین فشار داده شوند.
4. ستون فقرات صاف باشد، پای جلوی خم شود و بدن به دیواره یا تکیه گاه فشار داده شود تا زمانی که احساس کشیدگی در پای پشتی و تاندون آشیل به وجود آید.
5. این وضعیت به مدت ۳۰ ثانیه حفظ شود.
6. هر پا  ۴ بار این تمرین را انجام دهد.

۲- استفاده از توپ تنیس یا توپ گلف:

1. این تمرین به یک صندلی و یک توپ گلف (یا مانند آن) نیاز دارد.
2. روی صندلی بنشینید و پاهای خود را محکم روی زمین قرار دهید.
3. توپ گلف را زیر کف پا قرار دهید، و آن را به مدت ۲ دقیقه به جلو و عقب در زیر قوس پا بچرخانید تا رباط فاشیای کف پا کشیده شود.
4. سپس برای پای مخالف انجام شود.

۳- کشش:

1. در حالت ایستاده، پاشنه پا را تا جایی که می توانید بلند کنید و به روی انگشتانتان بروید.
2. برای کمک به تعادل خود می توانید از صندلی یا دیوار استفاده کنید.
3. موقعیت خود را به مدت ۵ ثانیه حفظ کنید و سپس به سمت پایین به آرامی بازگردید.
4. این تمرین را ۲ یا ۳ ست با ۱۵ الی۲۰ بار تکرار انجام دهید.