واژینوز باکتریال چیست؟
واژینوز باکتریال (BV) یکی از شایع ترین عفونت های واژن در میان زنان با سنین ۱۵ تا ۴۴ سال است. واژینوز باکتریایی نوعی التهاب واژن است که در اثر رشد بیش از حد باکتری ها به طور طبیعی در واژن ایجاد می شود و تعادل طبیعی فلور واژن به هم خورده می شود. یکی از علائم و نشانه های عفونت یاکتریایی واژن ترشحات سفید و زرد مایل به سبز و خاکستری همراه با بوی ماهی است. واژینوز باکتریال معمولا زنان در سنین باروری را درگیر ساخته و اگرچه جزو دسته بیماری های مقاربتی نیست، اما آلودگی به آن می تواند خطر ابتلا به بیماری های منتقل شونده از راه تماس جنسی (STDs) مانند کلامیدیا یا حتی اچ آی وی (HIV) را افزایش دهد. بهترین درمان عفونت باکتریایی واژن مصرف آنتی بیوتیک هایی مانند مترونیدازول است. در این متن به تعریف واژینوز باکتریال، علت آن، علائم، تشخیص و درمان می پردازیم. با هلیکس همراه شوید.
علائم واژینوز باکتریال
اگرچه گفته می شود که این عفونت در ۵۰ درصد از موارد، هیچ علامتی را ایجاد نمی کند اما در مابقی خانم های درگیر، واژینوز باکتریال می تواند چنین نشانه هایی را به دنبال داشته باشد:
- ترشحات واژینال به رنگ سفید یا زرد مایل به خاکستری و سبز
- بوی ناخوشایند "ماهی" که پس از رابطه جنسی بدتر و زننده تر می شود.
- احساس سوزش به ویژه در هنگام ادرار کردن
- خارش و سوزش واژن
- قرمزی و تورم واژن
- خونریزی از واژن پس از مقاربت
- با احتمال کمتر عفونت واژینوز ممکن است منجر به مشکلات ادراری همچون سوزش ادرار، درد در هنگام رابطه جنسی (دیس پارونی) و ایجاد بیماری التهابی لگن (PID) شود.
عوارض و خطرات واژینوز باکتریال
اگرچه علائم واژینوز باکتریال در اغلب موارد خفیف بوده و به ندرت جدی می شود. اما به دلیل پایدار بودن و ایجاد التهاب، می تواند یکپارچگی بافت های واژن را تضعیف کرده و آسیب پذیری خانم را در برابر بیماری های مقاربتی (STD) مانند تبخال تناسلی، سیفلیس، سوزاک، کلامیدیا، تریکومونیازیس و اچ آی وی افزایش دهد. علاوه بر این، رایج ترین عوارضی که به دنبال ابتلا به واژینوز باکتریال در انتظار یک خانم هستند، عبارتند از:
- کاهش موفقیت درمان های کمک باروری مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF)
- بیماری التهابی لگن (PID) ، عفونت رحم، لوله های رحمی و تخمدان ها
- زایمان زودرس
- پارگی زودرس غشاهای دور جنین (PROM)
- وزن کم هنگام تولد،
- در موارد نادر سقط جنین در سه ماهه دوم بارداری
- عفونت محل زخم پس از سزارین.
علت واژینوز باکتریال چیست؟
واژینوز باکتریال (BV) به دلیل عدم تعادل باکتری های طبیعی در واژن ایجاد می شود. در حقیقت به صورت طبیعی، نوعی باکتری به نام لاکتوباسیلوس، محیط واژن را کمی اسیدی نگه می دارد تا باکتری های بد قادر به رشد در آن مکان نباشند. اگر سطح لاکتوباسیلوس کاهش یابد، سایر باکتری های "بد" می توانند غالب شده و باعث عفونت شوند. گاردنرلا واژینالیس یکی از رایج ترین این باکتری های "بد" است، اما سایر موارد نیز می توانند منجر به عفونت واژینوز باکتریال شوند.
عوامل خطر واژینوز باکتریال
اگرچه بسیاری از زنان در طول عمر خود عفونت واژینوز را حداقل برای یک بار تجربه می کنند، اما برخی از آنان بیشتر از بقیه در معرض خطر ابتلا به این عفونت واژینال هستند. از جمله عوامل خطری که یک خانم را مستعد ابتلا به واژینوز باکتریال می کنند، می توان به موارد زیر اشاره داشت:
- شرکای متعدد جنسی: رابطه جنسی می تواند با وارد کردن میکروب های جدید یا بیش از حد به فلور واژن، این سیستم را تضعیف کرده و باعث ایجاد عفونت شود.
- روابط جنسی واژینال، دهانی و مقعدی محافظت نشده
- خودارضایی با دست
- استفاده از اسباب بازی های جنسی مشترک
- استفاده از دوش واژینال، صابون های معطر و خوشبوکننده های واژن: منجر به از بین رفتن فلور طبیعی واژن می شود.
- استعمال سیگار و دخانیات: منجر به نابودی باکتری های خوب شده و همچنین با کاهش گردش خون، روند مبارزه با عفونت را دچار اختلال می کند.
- استفاده از دستگاه جلوگیری از بارداری داخل رحمی یا همان آی یو دی (IUD)
- کمبود سطح ویتامین دی
همچنین اعتقاد بر این است که ژنتیک و جهش های ژنی با ایجاد التهاب و یا با ایجاد سطوح کمتر از حد انتظار لاکتوباسیل های محافظ در واژن، نیز می توانند در بروز واژینور باکتریال نقش داشته باشند. البته این یافته هنوز به قطعیت تایید نشده است.
تشخیص واژینوز باکتریال
بزرگترین چالش در تشخیص واژینوز باکتریال (BV) این است که خانم های درگیر با این عفونت، در اکثر موارد علائمی نخواهند داشت. البته در صورت مشکوک بودن به عفونت، می توان با ارزیابی علائم و نتایج مختلف آزمایشگاهی تشخیص را انجام داد. روند تشخیص به صورت کلی شامل موارد زیر است:
- بررسی شرح حال و تاریخچه پزشکی
- معاینه واژینال برای مشاهده علائم عفونت
- آزمایش pH برای بررسی اسیدیته واژن: PH بیش از ۴.۵ نشانگری قوی به نفع عفونت باکتریایی است.
- تجزیه و تحلیل ترشحات واژن در زیر میکروسکوپ
- اضافه کردن محلول قلیایی به ترشحات واژن: متسع شدن بوی ماهی، بیانگر عفونت واژینوز است.
درمان واژینوز باکتریال
بهترین درمان واژینوز باکتریال مصرف دارو است اما تغییر در شیوه زندگی و رژیم غذایی هم می تواند کمک بسیاری به بهبودی کند.
۱.مصرف داروهای آنتی بیوتیک.
درمان استاندارد واژینوز باکتریایی در زنان دارای علامت، شامل تجویز داروهای آنتی بیوتیکی است. انجام این کار نه تنها به ریشه کنی عفونت کمک می کند، بلکه احتمال ابتلا به بیماری آمیزشی مانند سوزاک، کلامیدیا و تریکومونا را نیز در زنان کاهش می دهد. داروهای مورد استفاده در خط اول درمانی، به نام مترونیدازول و کلیندامایسین، در درمان BV بسیار موثر هستند و عوارض جانبی نسبتاً خفیفی به دنبال دارند. با وجود اثربخشی درمان، عود مجدد عفونت، اتفاقی عادی است و بیش از نیمی از خانم ها طی ۳ تا ۱۲ ماه پس از درمان، مجددا دوره ای از عفونت واژینوز را تجربه می کنند.
۲. مصرف پروبیوتیک ها:
مصرف پروبیوتیک ها (موجود در مکمل های غذایی و غذاهایی مانند ماست) می تواند به جلوگیری از عود کمک کند.
۳. پرهیز ار رابطه جنسی
یک نکته کلیدی و اثرگذار بر تسریع روند درمان این است که اگرچه واژینوز باکتریال به عنوان عفونت مقاربتی قلمداد نمی شود، اما میکروارگانیسم های مضر ممکن است در آلت تناسلی مردانه، خصوصاً در زیر پوست ختنه گاه، تجمع داشته باشند و بنابراین بهبودی خانم را با مشکل روبرو کنند. بنابراین بیماران در طی دوره درمانی می بایست از برقراری رابطه جنسی اجتناب کرده و یا نهایتا باید با کاندوم ارتباط داشته باشند.
پیشگیری از واژینوز باکتریال
اگرچه واژینوز باکتریایی بسیار رایج است، اما مواردی وجود دارند که می توانند خطر وقوع این عفونت را کاهش دهند. از جمله:
- برقراری روابط جنسی محافظت شده و ایمن
- کاهش تعداد شرکای جنسی
- خودداری از استفاده از کاندوم ها و روان کننده های معطم و یا طعم دار (روان کننده های ساده و بر پایه آب انتخاب مناسبی هستند و به انواع روغنی که احتمال پارگی کاندوم را افزایش می دهند، ارجحیت دارند)
- تمیز کردن وسایل جنسی بعد از هر بار استفاده از آن ها
- شست و شوی اندام های تناسلی با آب و یا نهایتا صابون ملایم و بدون بو
- پاک کردن و خشک کردن ناحیه تناسلی از سمت جلو به عقب (پس از دفع ادرار و مدفوع)
- پوشیدن لباس های زیر گشاد و با جنس نخی یا پنبه ای
- پوشیدن دامن در منزل به جای شلوارهای چسبان و تنگ و همچنین خودداری از پوشیدن لباس زیر در هنگام خواب
- اجتناب از شستن لباس های زیر با مواد شوینده بسیار قوی
- استفاده نکردن از دوش واژینال، اسپری های خوشبوکننده واژن و صابون های معطر
- اجتناب از گذاشتن آی یو دی در صورت سابقه ابتلای به عفونت های مکرر
