تخمک اهدایی چیست؟

اهدای تخمک یا egg Donation فرآیندی است که طی آن یک زن با قدرت باروری، تخمک (سلول جنسی زن) خود را به یک خانم دیگر اهدا می کند تا به او در باردار شدن کمک کند. این روند بخشی از فناوری کمک باروری یا ART است. این روش معمولاً شامل برداشتن تخمک از رحم اهدا کننده توسط پزشک، لقاح دادن در آزمایشگاه و سپس انتقال جنین های حاصل به رحم مادر گیرنده است. پزشکان این کار را با استفاده از روش  لقاح آزمایشگاهی (IVF) انجام می دهند. گاهی اوقات، ممکن است متخصصان مراکز ناباروری، برخی از تخمک ها یا رویان ها را برای استفاده بعدی یا کاشت در زنان مختلف منجمد کنند. اهدای تخمک اغلب به نفع زنانی است که به دلیل بیماری های مختلفی از جمله نارسایی تخمدان، مرتبا صاحب جنین های دارای ناهنجاری های مادرزادی می شوند. برخی از خانم ها نیز به علت سن بالا نمی توانند از تخمک های خود استفاده کنند. مطالعات نشان می دهند که این روش منجر به تولد موفقیت آمیز و سالم ۴۹.۴ الی ۵۰ درصد از بارداری ها می شود.

چه خانم هایی می توانند از تخمک اهدایی استفاده کنند؟

اگر خانم یکی از این شرایط را داشته باشد می تواند کاندیدای دریافت تخمک باشد:

• نارسایی زودرس تخمدان: وضعیتی که یائسگی خیلی زودتر از حد معمول (معمولاً قبل از ۴۰ سالگی) اتفاق افتاده باشد
• کاهش ذخیره تخمدان: به این معنی که تخمک های موجود در تخمدان ها از کیفیت پایینی برخوردار هستند. این امر اغلب می تواند به دلیل افزایش سن ایجاد شود. زیرا قدرت باروری پس از ۴۰ سالگی به شدت افت می کند.
• وجود بیماری های ارث پذیر: بیماری های قابل انتقال به فرزند از طریق ژنتیک که در بدن مادر وجود دارد.
• سابقه قبلی عدم موفقیت در IVF: گاهی پیش می آید که افراد اقدام به انجام روش IVF می کنند اما بارها با شکست مواجه می شوند. این اتفاق مخصوصا زمانی پیشنهاد می شود که پزشک احتمال بدهد کیفیت تخمک های خانم پایین باشد.
• افزایش سن: استفاده از تخمک اهدایی خصوصاً در زنان بالای ۴۰ سال شایع است

انتخاب فرد دهنده برای تخمک اهدایی

بیشتر اهدا کنندگان تخمک ها ناشناس هستند. اما برخی از زوجین ترجیح می دهند اهدا کننده تخمک را بشناسند و اقدامات قانونی را برای عقد قرارداد اهدای تخمک انجام دهند. اگر اهدا کننده زن و شوهر را بشناسد، ممکن است بخواهد پس از تولد کودک، مجدد درخواست پول کند یا حتی ممکن است درخواست ملاقات با فرزند را داشته باشد. بنابراین بهتر است که از یک اهدا کننده ناشناس، تخمک را دریافت کرد. برای این امر می توان به مراکز ناباروری مراجعه نمود. به طور کلی، اهدا کنندگان بین ۲۱ تا ۳۵ سال سن دارند. زنان در این گروه سنی معمولاً به داروهای باروری واکنش بهتری نشان می دهند و غالباً از تخمک با کیفیت تری برخوردار هستند. همچنین اهدا کنندگان باید عاری از هر گونه عفونت، مانند اچ آی وی و هپاتیت C باشند. علاوه بر این، فرد اهدا کننده نباید ژن بیماری های ژنتیکی همچون ژن فیبروز کیستیک و ... را داشته باشد.

شرایط فرد اهدا کننده تخمک چیست؟

• از خانم هایی در رده سنی ۲۱ تا ۳۵ سال گرفته شده باشد.
• خانم فاقد هرگونه بیماری ژنتیکی نظیر CF و ... باشد.
• فرد اهدا کننده تخمک نباید دچار عفونت های ویروسی سخت همچون HIV، HPV، هپاتیت و ... باشد.

آیا تخمک ها قبل از اهدا از نظر سلامت بررسی می شوند؟

سازمان غذا و دارو (FDA) دستورالعمل هایی را برای کمک به کلینیک های باروری در تأیید صلاحیت فردهای اهدا کننده تخمک صادر کرده است. بنابراین با رعایت این مراحل می توان به سلامت تخمک اهدایی پی برد. برای داشتن یک نتیجه مناسب هنگام استفاده از تخمک اهدایی لازم است که یک مرکز درمانی مناسب و خوشنام را برای درمان انتخاب نمود. روند غربالگری فرد های اهدا کننده تخمک ممکن است شامل چندین یا همه مراحل زیر باشد:

• مصاحبه تلفنی و یا حضوری اهدا کننده با کارشناسان متخصص مراکز ناباروری
• معاینه جسمی فرد اهدا کننده تخمک
• انجام آزمایش کامل خون
• بررسی آزمایشات دارویی
• انجام سونوگرافی، برای بررسی اندام های تولید مثلی مانند رحم و تخمدان ها
• بررسی سابقه پزشکی و روانشناختی، برای کشف سابقه سلامتی فرد اهدا کننده تخمک و خانواده او
• غربالگری جهت بررسی وجود بیماری های عفونی
• غربالگری و انجام تست های ژتیکی برای تایید یا رد وجود بیماری های ارثی
• غربالگری روانشناختی فرد اهدا کننده تخمک

نکته: اهدا تخمک می تواند یک تجربه احساسی هم برای اهدا کننده و هم برای فرد گیرنده باشد. بنابراین بهتر است تمام مراحل طبق روال استاندارد خود پیش بروند تا مشکلی به وجود نیاید.

فرآیند دریافت تخمک اهدایی چگونه است؟

به علت کمبود بانک تخمک های اهدایی، این فرآیند ممکن است بسیار زمانبر باشد. فارغ از زمانی که صرف پیدا شدن تخمک می شود، مراحل زیر در مراکز ناباروری جهت استفاده از تخمک اهدایی طی می شود:

• بررسی شرایط سلامتی فرد دریافت کننده تخمک
• هماهنگی گروه خونی تخمک، مادر دریافت کننده و اسپرم
• لقاح دادن تخمک اهدایی با اسپرم مرد در محیط آزمایشگاه (لقاح آزمایشگاهی)
• انتقال نطفه حاصل از این لقاح به رحم مادر (فرد دریافت کننده تخمک)
• آغاز بارداری

هزینه استفاده از تخمک اهدایی چقدر است؟

این هزینه کاملا بستگی به مرکز ناباروری و فرد اهدا کننده تخمک دارد. برای محاسبه هزینه نهایی استفاده از تخمک اهدایی مواردی همچون فاکتورهای زیر مد نظر قرار می گیرد:

• هزینه مورد نیاز برای انجام غربالگری ها و آزمایشات سلامتی فرد اهدا کننده تخمک
• بررسی ژنتیکی یکی از تخمک های اهدا شده
• هزینه استفاده از دستگاه ها و مواد مورد نیاز برای تحریک بدن جهت آزاد سازی تخمک، استخراج و فریز کردن آن.
• هزینه انجام روش لقاح آزمایشگاهی و انتقال آن به بدن مادر دریافت کننده تخمک

روی هم رفته این روش، یک متد جدید و پر هزینه می باشد که لازم است قبل از شروع این فرآیندها، یک حساب و کتاب دقیق درباره هزینه های مصرفی انجام گیرد.

درصد موفقیت بارداری تخمک آهدایی چقدر است؟

یک نکته بسیار مهم در مورد این روش نیز وجود دارد. طی روش لقاح آزمایشگاهی پس از ساخت یک نطفه از سلول های تخمک اهدایی و اسپرم، تخم یا زایگوت باید به رحم مادر توسط ابزارهای مخصوص فرستاده شود و در جای مناسبی از رحم لانه گزینی رخ دهد تا بارداری آغاز شود. در برخی موارد متاسفانه با وجود هزینه های زیاد، نطفه تبدیل به جنین نمی شود و بارداری شروع نخواهد شد. در این صورت نطفه از بدن خارج می شود (سقط). احتمال موفقیت و شروع بارداری در هر سیکل حدودا ۴۵% می باشد. بنابراین اگر بارداری رخ ندهد، مادر مجبور است مجددا چرخه انتقال نطفه را (با یک تخمک دیگر و اسپرم همسرش) انجام دهد. روی هم رفته این روش می تواند هم هزینه بر و هم زمانبر باشد. با این حال زوجین نباید امید خود را از دست بدهند و از انجام آن دلسرد شوند.

تخمک اهدایی در ایران

از سال ۱۳۸۲ در ایران قانون اهدای تخمک و جنین و آیین‌نامه اجرایی آن ابلاغ شده است. در این آیین‌نامه به شرط «سلامت متعارف» اهداکنندگان و دریافت ‌کنندگان اشاره شده، اما به جزئیات آن کاملا پرداخته نشده و در واقع، آن را به مراکز درمان ناباروری مجاز، محول کرده اند. در مراکز ناباروری نیز یک پروتکل جامع در این خصوص تدوین شده است که طبق آن از نظر پزشکی و روانی- اجتماعی ارزیابی می شوند.