پوکی استخوان در زنان
پوکی استخوان در زنان باعث ضعیف شدن و شکنندگی استخوان ها می شود. آن ها به قدری حساس می شوند که زمین خوردن یا حتی فشارهای خفیف مانند خم شدن یا سرفه کردن نیز می تواند باعث شکستگی‌شان شود. این بیماری را معمولا "بیماری خاموش" می نامند. شکستگی های مربوط به پوکی استخوان معمولاً در مفصل ران، مچ دست یا ستون فقرات اتفاق می افتد. استخوان بافت زنده ای است که دائماً در حال تخریب و جایگزینی مجدد است. اما آیا بارداری و شیردهی در پوکی استخوان تاثیر دارد؟ پوکی استخوان زمانی اتفاق می افتد که تولید سلول استخوانی جدید با از دست دادن این سلول ها هماهنگ نباشد. پوکی استخوان بیشتر زنان مسن را درگیر می کند، اما پیشگیری از آن در دوران جوانی به خصوص در دوران بارداری و شیردهی و با مصرف کافی ویتامین D و کلسیم شروع می شود. سن خانم ها برای انجام آزمایشاتی مانند بررسی تراکم استخوان مهم نیست. خانم های نوجوان و جوان نیز می توانند برای انجام این سنجش داوطلب شوند. اما در حالت کلی شکستگی استخوان ها در اثر پوکی استخوان باعث مشکلات جدی مانند ناتوانی در زنان مسن می شود. این امر می تواند انجام کارهای روزمره به تنهایی مانند راه رفتن را دشوار کند.
علائم پوکی استخوان در زنان
پوکی استخوان احتمال شکستگی استخوان را در افراد افزایش می دهد زیرا توده و تراکم استخوان را از بین می برد. ممکن است این بیماری هیچ علائم و دردی ایجاد نکند. با این حال اولین علامت ممکن است شکستگی استخوان باشد. از دیگر علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کمر درد، ناشی از شکستگی یا ریزش مهره
- کوتاه شدن قد با گذشت زمان
- ایجاد یک حالت خمیده در بدن
- وجود استخوانی که خیلی راحتتر از حد تصور می شکند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنید؟
اگر یائسگی زودرس داشته اید یا چندین ماه کورتیکواستروئید مصرف کردید، یا اگر یکی از والدینتان شکستگی مفصل ران داشته اند، ممکن است لازم باشد با پزشک در مورد خطر پوکی استخوان صحبت نمود.
علت پوکی استخوان در خانم ها
استخوان ها در حالت تجدید و تولید مداوم قرار دارند. به این معنی که دائما سلول استخوانی جدید ساخته می شود و جایگزین بافت های قدیمی می شود. در دوران جوانی، بدن سریعتر از تجزیه استخوان قدیمی، به افزایش توده و تولید سلول استخوان جدید می پردازد. بعد از اوایل دهه ۲۰ این روند کند می شود و بیشتر افراد در سن ۳۰ سالگی به حداکثر توده استخوانی می رسند. با افزایش سن، توده استخوانی با سرعت بیشتری از آنچه که تولید شده، از بین می رود. احتمال ابتلا به پوکی استخوان تا حدودی به میزان توده استخوانی در جوانی بستگی دارد. اوج توده استخوان تا حدودی به عوامل ژنتیکی بستگی دارد و همچنین براساس گروه قومی، متفاوت می باشد. هرچه حجم توده استخوانی بیشتر باشد، بانک سلول استخوانی نیز بیشتر است و با افزایش سن احتمال پوکی استخوان کمتر خواهد شد.
۱. تغییرات هورمونی: زنان بیش از مردان در معرض پوکی استخوان قرار دارند زیرا تغییرات هورمونی که در یائسگی آن ها اتفاق می افتد مستقیماً بر تراکم استخوان تأثیر می گذارد. هورمون زنانه استروژن برای سلامت استخوان ها ضروری است. بعد از یائسگی، سطح استروژن کاهش می یابد. این می تواند منجر به کاهش سریع تراکم استخوان شود.
۲. سابقه خانوادگی: اگر مادر و یا مادربزرگ شما دچار پوکی استخوان یا علائمی از پوکی استخوان مانند شکستگی لگن پس از زمین خوردن ساده شده باشند، احتمال ابتلای شما نیز به پوکی استخوان بسیار زیاد است.
۳. افزایش سن خانم ها: مخصوصا بعد از ۴۰ سالگی. تراکم استخوان در حدود ۳۰ سالگی به اوج خود می رسد. پس از آن، از دست دادن توده استخوان شروع می شود. به همین دلیل باید تمرینات قدرتی و ورزش های تحمل وزن زیادی انجام شود. همچنین باید از رژیم غذایی به اندازه کافی کلسیم و ویتامین D دریافت کرد تا با افزایش سن استخوان ها را تا حد ممکن محکم نگه داشت.
۴. ساختار استخوان و وزن بدن: زنان لاغر خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان دارند. یک دلیل این است که استخوان کمتری نسبت به زنانی با وزن یشتر و سایزهای بزرگتر دارند.
۵. قومیت: تحقیقات نشان می دهند که احتمال ابتلا به پوکی استخوان در زنان قفقازی و آسیایی بیشتر از زنان با نژادهای دیگر است. شکستگی لگن نیز در زنان قفقازی دو برابر بیشتر از زنان آفریقایی-آمریکایی اتفاق می افتد.
۶. بیماری های خاص: برخی از بیماری ها مانند آرتریت روماتوئید احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند.
۷. مصرف برخی از داروها: داروهای تجویزی خاص مانند استروئیدهایی مثل پردنیزون که برای طولانی مدت استفاده می شوند، نیز می توانند احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند.
۸. عدم فعالیت بدنی کافی: زنان در هر سنی برای کمک به ساخت و حفظ تراکم استخوان باید فعالیت بدنی منظم مانند پیاده روی، رقص یا بازی تنیس داشته باشند.
۹. سه ماه پشت سر هم قاعدگی رخ ندهد: این حالت آمنوره نیز نامیده می شود. اگر دچار آمنوره هستید و باردار نیستید، شیردهی یا دارویی مصرف نمی کنید که پریود شما را متوقف کند، باید با یک پزشک زنان صحبت کنید. پریود نشدن به این معنی است که تخمدان ها تولید استروژن را متوقف کرده اند.
۱۰. استعمال دود و دخانیات: زنانی که سیگار می کشند تراکم استخوان کمتری دارند و معمولاً زودتر از افراد غیر سیگاری یائسه می شوند. مطالعات همچنین حاکی از آن است که سیگار کشیدن خطر شکستگی استخوان را افزایش می دهد. هرچه سیگار کشیده شود و تعداد نخ بیشتری مصرف گردد این خطر نیز افزایش می یابد.
۱۱. ابتلای خانم به بیماری های خاص: بیماری های خاص موجود در برخی خانم ها می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد. این بیماری ها شامل دیابت، نارسایی زودرس تخمدان، بیماری سلیاک، بیماری التهابی روده و افسردگی است.
۱۲. مصرف الکل: نوشیدن الکل نیز می تواند منجر به نازک شدن استخوان ها و احتمال شکستگی آنان شود.
۱۳. اختلالات اشتها: محدودیت شدید در مصرف غذا و کمبود وزن باعث ضعیف شدن استخوان در مردان و زنان می شود. اختلالات اشتها، به ویژه بی اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی، می تواند استخوان های خانم را ضعیف کند. بی اشتهایی همچنین می تواند منجر به آمنوره شود.
۱۴. یائسگی زودرس (قبل از ۴۵ سالگی)
۱۵. هیسترکتومی (برداشتن رحم) قبل از ۴۵ سالگی. به ویژه هنگامی که تخمدان ها نیز برداشته می شوند (هیسترکتومی کامل).
۱۶. نداشتن پریود بیشتر از ۶ ماه در نتیجه ورزش بیش از حد یا رژیم زیاد
عوامل خطر
گروهی از عوامل می توانند احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند. از جمله:
- سن
- نژاد
- انتخاب سبک زندگی
- شرایط سلامتی و سابقه روش های درمانی.
- جنسیت.
چرا خانم ها نسبت به آقایان بیشتر دچار پوکی استخوان می شوند؟
زنان بیش از مردان به پوکی استخوان مبتلا می شوند. در این بین زنان بالای ۵۰ سال بیشترین احتمال ابتلا به پوکی استخوان را دارند. این وضعیت در زنان ۴ برابر بیشتر از مردان رخ می دهد. استخوان های سبک، نازک و طول عمر بیشتر زنان، بخشی از این خطرات به حساب می آید. البته مردان نیز ممکن است به پوکی استخوان مبتلا شوند اما این بیماری در آنان خیلی شایع نیست. به هر حال زنان بیشتر به پوکی استخوان مبتلا می شوند زیرا:
- خانم ها معمولاً استخوان های کم حجم، نازک و کم تراکم تری نسبت به مردان دارند.
- زنان اغلب بیشتر از مردان عمر می کنند. با افزایش سن کاهش توده استخوان به طور طبیعی اتفاق می افتد.
- زنان بعد از یائسگی با کاهش چشمگیر سطح هورمون استروژن، توده استخوانی بیشتری نسبت به مردان از دست می دهند. سطوح بالاتر استروژن قبل از یائسگی به محافظت از تراکم استخوان کمک می کند. برخی از آن ها در ۱۰ سال اول پس از یائسگی تا ۲۵٪ از توده استخوانی خود را از دست می دهند.
- پوکی استخوان بیشتر در زنان مسن دیده می شود. در ایالات متحده، پوکی استخوان از هر چهار زن ۶۵ سال به بالا یک نفر را درگیر می کند. اما خانم های جوان نیز ممکن است به پوکی استخوان مبتلا شوند. بنابراین دختران در هر سنی باید اقدامات لازم را برای محافظت از استخوان های خود انجام دهند.
چگونه ویتامین D به جلوگیری از پوکی استخوان کمک می کند؟
ویتامین D به بدن کمک می کند تا کلسیم غذایی را که خورده می شود را جذب کند. البته که فقط خوردن غذاهای حاوی کلسیم کافی نیست. باید ویتامین D کافی دریافت شود تا به بدن در استفاده از کلسیم دریافتی کمک گردد. پوست وقتی در معرض نور خورشید قرار می گیرد، ویتامین D می سازد. به طور کلی، خانم ها به ۱۰ تا ۱۵ دقیقه نور خورشید در دست ها، بازوها و صورتشان، دو الی سه بار در هفته برای تولید ویتامین D کافی نیاز دارند. میزان زمان آن بستگی به حساسیت پوست آن ها در برابر نور دارد. این امر همچنین به استفاده از ضد آفتاب، رنگ پوست فرد، فصل، عرض جغرافیایی (چقدر شمالی یا جنوبی بودن) محل زندگی و میزان آلودگی هوا بستگی دارد. همچنین می توان ویتامین D را از غذاهایی مانند شیر یا مکمل های ویتامینی دریافت کرد. ویتامین D دریافتی از غذا یا مکمل ها در واحدهای بین المللی (IU) اندازه گیری می شود.
زنان هر روز به چه میزان ویتامین D نیاز دارند؟
میزان ویتامین D مورد نیاز روزانه به سن افراد بستگی دارد:
- زنان تا ۷۰ سال: روزانه ۶۰۰ واحد بین المللی (IU)
- زنان ۷۱ سال به بالا: ۸۰۰ IU هر روز
- زنان باردار و شیرده: به همان میزان ویتامین D (۶۰۰ IU) مانند سایر زنان در سن مشخص شده نیاز دارند.
آیا بارداری بر تراکم استخوان زنان تأثیر دارد؟
این امر محتمل است. زیرا جنین برای رشد استخوان ها به کلسیم نیاز دارد. آن ها همان طور که در رحم هستند، از آنچه مادر می خورد (یا مکمل هایی که مصرف می کند) کلسیم دریافت می نماید. اگر کلسیم کافی از غذا یا مکمل ها دریافت نشود، جنین از کلسیم موجود در استخوان های مادر استفاده می کند. ممکن است در دوران بارداری مقداری از تراکم استخوان از دست برود. اما این توده استخوانی از دست رفته معمولاً پس از زایمان (یا پس از شیردهی) جایگزین می شود. همچنین بدن، در دوران بارداری، کلسیم موجود در غذا و مکمل ها (مانند ویتامین های قبل از تولد) را بهتر از زنانی که باردار نیستند، جذب می کند. بدن مادر همچنین مقدار بیشتری هورمون استروژن تولید می کند که از استخوان محافظت می نماید.
آیا شیردهی بر تراکم استخوان تأثیر دارد؟
بله. زنان اغلب در دوران شیردهی مقداری از تراکم استخوان خود را از دست می دهند. اما این حالت موقتی است. چندین مطالعه نشان داده است که وقتی زنان در هنگام شیردهی توده استخوانی خود را از دست می دهند، پس از شش ماه که شیردهی قطع می شود، تراکم استخوان به طور کامل بازیابی می شود.
درمان پوکی استخوان زنان
توصیه های درمانی اغلب بر اساس تخمین خطر شکستن استخوان در طی ۱۰ سال آینده و با استفاده از اطلاعاتی مانند آزمایش تراکم استخوان است. اگر خطر ابتلا زیاد نباشد، ممکن است درمان دارویی لازم نباشد. برخی از این درمان ها عبارتند از:
- بیس فسفونات ها: هم برای آقایان و هم برای زنان در معرض خطر شکستگی استخوان، داروهای پوکی استخوانی که به طور گسترده تجویز می شوند بیس فسفونات ها هستند. از جمله این داروها می توان به آلندرونات، ریزدرونات، ایبندرونات و زولدرونیک اشاره کرد. عوارض جانبی آن ها شامل حالت تهوع، درد شکم و علائم مشابه دل درد است. در صورت مصرف صحیح دارو احتمال بروز این موارد کمتر می باشد.
- داروهای آنتی بادی مونوکلونال: در مقایسه با بیس فسفونات ها، دنوزوماب (Prolia ، Xgeva) نتایج تراکم استخوان مشابه یا بهتری را ایجاد می کند و احتمال شکستگی را کاهش می دهد. عارضه بسیار نادر دونوزوماب، شکستگی یا ترک خوردن در وسط استخوان ران است.
- هورمون درمانی: مصرف استروژن به ویژه اگر بلافاصله پس از یائسگی شروع شود، می تواند به حفظ تراکم استخوان خانم ها کمک کند. با این حال، استروژن درمانی می تواند خطر لخته شدن خون، سرطان آندومتر رحم، سرطان پستان و احتمالاً بیماری قلبی را افزایش دهد. بنابراین، استروژن به طور معمول برای سلامت استخوان در زنان جوان یا در زنانی که علائم یائسگی آن ها نیز نیاز به درمان دارد، استفاده می شود.
- داروهای استخوان سازی: داروهایی مثل Teriparatide (Forteo) و Abaloparatide (Tymlos) که شبه هورمون پاراتیروئید هستند، نیز می توانند در استخوان سازی شراکت کنند.
- روموزوزوماب یا Romosozumab (Evenity): جدیدترین داروی استخوان سازی برای درمان پوکی استخوان است. این دارو هر ماه در مطب پزشک باید تزریق شود. این دارو به یک سال درمان محدود می شود و به دنبال آن سایر داروهای پوکی استخوان نیز تجویز خواهند شد.
