ادرار خونی یا هماچوری نشانه چیست؟

وجود خون در ادرار (یا ادرار خونی) که پزشک ممکن است آن را هماچوریا بنامد، معمولاً نشان دهنده مشکلی حاد، جدی و هشدار دهنده ای نیست. اما نباید آن را نادیده گرفت، زیرا گاهی می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی و خطرناک مانند سرطان باشد یا گاهی نشانه مشکل جدی نیست بلکه مصرف برخی داروها یا موادغذایی می تواند ادرار را قرمز رنگ کند. بهتر است در صورت رویت ادرار به رنگ قرمز یا قهوه ای و یا به رنگ چای یا وجود لخته های خون در ادرار حتما با پزشک صحبت کنید. با انجام آزمایشاتی می توان علت ادرار خونی را یافت. هماچوری فقط یک علامت است، بنابراین درمان اصلی بر روی شرایط ایجاد کننده آن تمرکز خواهد کرد. درمان های زیادی برای ادرار خونی از دارو تا جراحی وجود دارد. 

وجود خون در ادرار نشانه چیست؟

منشا خون موجود در ادرار می تواند از کلیه ها باشد، همچنین می تواند از قسمت های دیگر دستگاه ادراری فرد مانند موارد زیر نشات بگیرد:

1. خونریزی در میزنای های مجاری ادراری (لوله هایی که ادرار را از کلیه ها به مثانه می برند)
2. زخم یا خونریزی مثانه (که ادرار را ذخیره می کند)
3. خونریزی در میزراه مجرای ادرار (لوله ای است که ادرار را از مثانه به سمت خارج بدن می فرستد)
4. عفونت مثانه (سیستیت حاد): در بزرگسالان، عفونت مثانه معمولاً باعث سوزش یا درد می شود. نوزادان مبتلا به عفونت مثانه ممکن است تب داشته باشند، بدخلق شوند و به درستی شیر نخورند. کودکان بزرگتر ممکن است در هنگام دفع ادرار دچار تب، درد و سوزش بشوند و دردی در قسمت پایین شکم خود احساس کنند.
5. عفونت کلیه (پیلونفریت): علائم آن ممکن است شامل تب، لرز و درد در ناحیه کمر (پهلو) باشد.
6. سنگ کلیه: سنگ های کلیه معمولا باعث درد شدید در ناحیه شکم یا لگن می شوند.
7. سرطان کلیه: افراد مبتلا ممکن است دچار کاهش وزن، کاهش اشتها، خستگی یا درد در پهلو گردند
8. دیگر بیماری های کلیه: علائمی شامل ضعف، فشار خون بالا و تورم بدن، از جمله پف دور چشم در این افراد شایع است. مانند التهاب در سیستم فیلتراسیون کلیه ها (گلومرولونفریت)
9. بزرگ شدن غده ی پروستات (هیپرپلازی خوش خیم پروستات) یا سرطان پروستات: در مردان میانسال و مسن، علت نسبتاً شایع هماچوری، بزرگ شدن پروستات است. این غده درست در زیر مثانه و نزدیک مجرای ادرار قرار دارد. وقتی پروستات بزرگتر از حد طبیعی خود می شود، مجرای ادراری را فشرده می سازد. این امر باعث مشکل در دفع ادرار می شود و ممکن است از تخلیه کامل مثانه جلوگیری نماید. در نهایت این اتفاق می تواند منجر به عفونت در دستگاه ادراری (UTI) همراه با خون در ادرار می گردد.
10. داروها: مصرف برخی از داروها می تواند باعث هماچوری شوند. داروهایی شامل: پنی سیلین، آسپرین، داروهای رقیق کننده خون مانند هپارین و وارفارین (کومادین)، سیکلوفسفامید.
11. مواد غذایی: همچنین ممکن است ادرار به دلیل وجود رنگدانه های قرمز موجود در مواردی مانند رنگ های غذایی، داروها یا خوردن مقدار زیادی چغندر، تغییر رنگ یابد. پزشکان گاهی اوقات این را "بتوریا" می نامند.
12. انواع عفونت ها: عفونت هایی مانند عفونت زنانه، عفونت های آمیزشی و ... نیز در موارد نادری ممکن است منجر به حضور خون در ادرار شوند.

چند علت دیگر برای بروز هماچوری وجود دارد که شایع نیستند. مثلا اختلالات نادر خونی، مانند کم خونی سلول داسی شکل، سندروم آلپورت و هموفیلی نیز می تواند باعث ادرار خونی شود. یا انجام ورزش شدید یا ضربه به کلیه ها نیز می تواند باعث دیده شدن خون در ادرار فرد شود.

انواع هماچوری

• ممکن است رنگ ادرار به جای زرد یا بی رنگ، صورتی، قرمز، قرمز قهوه ای یا همرنگ چای باشد. این ها همان علامت هایی هستند که پزشکان هماچوری ناخالص می نامندشان.
• گاهی اوقات، خود فرد نمی تواند خون درون ادرار خود را ببینید و فقط یک آزمایش ادرار می تواند گلبول های قرمز موجو در آن را پیدا کند. پزشکان این مورد را هماچوری میکروسکوپی می نامند.

تشخیص خون در ادرار یا هماچوری

اگر به پزشک مراجعه کنید، احتمالا از شما خواهد پرسید که آیا هنگام دفع ادرار احساس درد، سوزش، بوی بد و خروج خون نیز می کنید یا خیر. از داروهایی که مصرف میکنید می پرسد و سابقه بیماری های قبلی شما را بررسی می کند.

• تجویز آزمایش ادرار: تجزیه و تحلیل مواد ادرار می تواند وجود خون را تأیید کند و در صورت وجود عفونت، باکتری های آن و نوعشان را تشخیص دهد.
• تصویر برداری: تصویربرداری مانند سی تی اسکن که از اشعه برای ایجاد تصویر از بدن استفاده می کند، از گزینه های پیشنهادی دیگر است که می تواند به یافتن سنگ، تومور و سایر مشکلات در مثانه، کلیه ها و حالب ها کمک کند.
• سیستوسکوپی: طی این روش از یک لوله کوچک برای ارسال دوربین به بالای مجرای ادرار و داخل مثانه استفاده می کنند. با استفاده از دوربین، پزشک می تواند فضای داخلی مثانه و مجرای ادراری افراد را بررسی کند تا علت هماتوری را مشخص کند. پزشک ممکن است از نمونه های بافتی (بیوپسی) برای بررسی سلول های غیرمعمول یا سرطانی استفاده کنند.
• سونوگرافی کلیه ها: این آزمایش با استفاده از امواج صوتی، تصویری از کلیه ها ایجاد می کند.
• نمونه برداری از کلیه: تکنسین آزمایشگاه نمونه ای از بافت کلیه را در زیر میکروسکوپ برای تایید یا رد علائم بیماری کلیه بررسی می کند.

آیا وجود خون در ادرار خطرناک است؟

اگر فرد قادر به ادرار کردن نباشد، هنگام دفع ادرار لخته های خون می بیند در حالت اورژانسی این مشکل قرار دارد و باید به سرعت به مرکز درمانی مراجعه کند، خصوصا اگر یک یا چند مورد از علائم زیر را نیز از خود بروز دهد:

• حالت تهوع
• استفراغ
• تب
• لرز
• درد در پهلو، کمر یا شکم

درمان هماچوری

در برخی موارد نیاز به درمان خاصی برای رفع ادرار خونی وجود ندارد اما گاها پزشک روش های زیر را در دستور کار خود قرار می دهد:

1. دارو درمانی: پزشک ابتدا شرایطی را که باعث ایجاد خون در ادرار شده اند را با تجویز دارو درمان می کند. سپس، دوباره بعد از چند وقت درخواست آزمایش مجدد می کنند تا ببینند که آیا خون موجود در ادرار رفع شده یا هنوز ادامه دارد. اگر هنوز خون درون ادرار دیده شود، ممکن است نیاز به انجام آزمایش های بیشتر و پیشرفته تر باشد. در چنین حالتی بهتر است به متخصص اورولوژی (مجاری ادراری) یا نفرولوژی مراجعه کرد.
2. پرهیز غذایی: پزشک همچنین ممکن است مصرف یکسری از خوراکی ها و نوشیدنی ها را منع و برخی را تاکید کند.
3. ESWL یا سنگ شکن: این روش شامل استفاده از امواج صوتی برای شکستن سنگ کلیه به قطعات ریزی است که می توانند از طریق ادرار عبور کنند. این روش معمولاً حدود یک ساعت طول می کشد و ممکن است تحت بیهوشی سبک انجام گیرد.
4. مسدود کننده ها: اگر بزرگی پروستات باعث هماچوری شما شده است، پزشک ممکن است داروهایی مانند مسدود کننده های آلفا یا مهارکننده های ۵-آلفا ردوکتاز را تجویز کند.
5. جراحی: در برخی موارد که هیچ یک از درمان های بالا موثر واقع نمی شوند، جراحی ممکن است یک گزینه درمانی مناسب باشد.

اگر پزشک در اولین ارزیابی دلیلی محکم برای عدم رفع این خون پیدا نکرد، ممکن است به شخص بگوید که آزمایش ادرار و فشار خونش را هر ۳ تا ۶ ماه بررسی و پیگیری کند، به خصوص اگر فاکتورهای ریسک ابتلا به خطر سرطان مثانه را داشته باشد. سنین ۵۰ سال به بالا، سیگار کشیدن و تماس با برخی از مواد شیمیایی صنعتی احتمال ابتلا به سرطان مثانه را افزایش می دهند.

چگونه می توان از  بروز هماچوری جلوگیری کرد؟

جلوگیری از هماچوری به معنای جلوگیری از علل اصلی بروز آن می باشد:

1. برای جلوگیری از عفونت، روزانه مقدار زیادی آب بنوشید، بلافاصله پس از مقاربت جنسی ادرار کنید و بهداشت را رعایت کنید.
2. برای جلوگیری از ایجاد سنگ، مقدار زیادی آب بنوشید و از مصرف نمک زیاد و برخی غذاهای خاص مانند اسفناج و ریواس پرهیز کنید.
3. برای جلوگیری از ابتلا به سرطان مثانه، از استعمال دخانیات خودداری کنید، تماس با مواد شیمیایی را محدود نمایید و مقدار زیادی آب بنوشید.