سرگیجه و حالت تهوع ؛ علت و درمان
سرگیجه همراه با حالت تهوع را همه افراد حداقل یک بار، تجربه کرده اند. سرگیجه با سنگینی یا سبکی سر و احساس چرخش محیط اطراف است. اگر همراه با این علامت، حالت تهوع نیز وجود داشته باشد، دلیل کلی این نشانه ها می تواند مشکلاتی مانند میگرن یا فشار خون پایین باشد. معمولاً سرگیجه همراه با حالت تهوع مشکل جدی نیست. اما اگر این علائم را دارید و نمی دانید که چه عواملی باعث بروزشان شده است یا اغلب اوقات دچار آن می شوید، بهتر است به پزشک بگویید.
سرگیجه چیست؟
سرگیجه احساسی است که طی آن، با اینکه فرد بی حرکت است، به اصطلاح دنیا دور سرش می چرخد یا اشیا از نظر او حرکت می کنند. مشکلی در قسمتی از گوش داخلی که مسئول حفظ تعادل است، باعث بروز این علامت می شود. اگر سرگیجه داشته باشید، ممکن است در حفظ تعادل و ایستادن مشکل داشته باشید. سرگیجه گاهی خود به خود از بین می رود. در غیر این صورت، پزشک علت این مشکل را درمان می کند.
برخی از داروها می توانند شدت سرگیجه را کاهش دهند. همچنین تمرینی به نام مانور Epley، که شامل حرکت دادن سر می باشد، می تواند تا حدی از شدت این مشکل بکاهد.
اگر سرگیجه بسیار شدید باشد یا در صورت مشاهده موارد زیر باید به مرکز درمانی همراه یک نفر دیگر مراجعه کرد:
- سردرد شدید، درد قفسه سینه، مشکل در تنفس، ضربان قلب سریع یا دید دوتایی (دوبینی)
- از دست دادن احساس دست و پا (لمس شدن دست و پا)
- گیج و منگ شدن
- مشکل در راه رفتن
- بروز تشنج
- تب داشتن
چه عواملی باعث بروز سرگیجه توام با حالت تهوع می شود؟
۱. مصرف الکل
نوشیدن الکل می تواند منجر به وضعیت شدیدی از چرخش اشیا شود. دلیل سرگیجه این است که الکل خون فرد را رقیق می کند و این باعث به هم ریختگی تعادل مایعات در گوش داخلی وی می شود. به دنبال آن سرگیجه می تواند احساس حالت تهوع در فرد ایجاد کند. الکل همچنین می تواند معده وی را تحریک نماید، که به حالت تهوع می افزاید. اگر کسی بیش از حد نوشیدنی خورده باشد، ممکن است علائمی مانند موارد زیر را نیز تجربه کند:
- لکنت زبان
- قرمز شدن صورت
- دوبینی
- خواب آلودگی
- رفلکس های کند
- مشکل در بیدار ماندن
- تنفس آرام
- پوستی سرد، نرم و رنگ پریده
- گیجی
- تشنج
- استفراغ مکرر
۲. بیماری حرکت
بیماری حرکت، حالتی است که منجر به بروز سرگیجه و حالت تهوع هنگام رانندگی با اتومبیل، مسافرت با قطار، هواپیما، قایق یا ترن تفریحی می شود. بعضی از افراد نیز ممکن است با تماشای فیلمی در تلویزیون نیز به این علائم دچار شوند. این احساس زمانی اتفاق می افتد که بین آنچه می بینید و حالتی که بدن دارد، تعارضی ایجاد شود. بیماری حرکت علائمی مانند موارد زیر را نیز ایجاد می کند:
- بالا آوردن (استفراغ)
- رنگ پریدگی پوست
- تعریق
- سردرد
- کج شدگی حالت بدن
برای جلوگیری از ابتلا به بیماری حرکت، از پزشک داروهایی را که می توانید قبل از سفر با هواپیما، ماشین یا قایق استفاده کنید، بخواهید. قبل از شروع سفر با این وسایل یک وعده غذایی کوچک بخورید و در طول مسیر آب زیادی بنوشید. کنار پنجره ای بنشینید و به دور دست نگاه کنید.
۳. بارداری
تهوع صبحگاهی و سرگیجه از علائم اولیه و شایع بارداری نیز می باشد. هر دو علائم احتمالاً به دلیل تغییرات هورمونی در ابتدای بارداری است. سایر علائم بارداری عبارت اند از:
- به تاخیر افتادن قاعدگی
- خستگی
- دردناک و متورم شدن سینه ها
- بیشتر از حد معمول غذا خوردن
- هوس های غذایی
- سردرد
در صورت مشاهده علائم زیر به همراه حالت تهوع شدید (hyperemesis gravidarum) به پزشک مراجعه کنید:
- بیش از سه یا چهار بار در روز استفراغ کنید و در غیر این صورت نتوانید هیچ غذایی را در معده نگه دارید.
- دهانتان خشک باشد و به اندازه کافی ادرار نکنید.
- بیش از ۲ کیلو وزن کم کنید
- درد و گرفتگی در شکم یا لگن
- تب کردن
استفراغ بیش از حد می تواند باعث کمبود آب بدن شود. ممکن است لازم باشد در بیمارستان از طریق تزریق سرم، مایعات به بدن تزریق شود.
۴. حمله عصبی
اضطراب یا حمله وحشت (پانیک) زمانی اتفاق می افتد که فرد به طور ناگهانی با استرس شدید روبرو شود و بدنش به حالت آماده باش درآید. علت بروز این حالت اغلب عاطفی است، اما علائم آن در جسم بروز می کند. همراه با سرگیجه و حالت تهوع، پانیک می تواند علائمی مانند موارد زیر را ایجاد کند:
- افزایش ضربان قلب
- تنگی نفس
- احساس سفتی در سینه
- احساس گرما یا سرما
- تعریق
حمله وحشت یا پانیک باید خود به خود متوقف شود. اگر اغلب به این حملات مبتلا می شوید، گفتگو درمانی و دارو می تواند به شما کمک کند. حمله اضطرابی می تواند اشتباها حمله قلبی تشخیص داده شود. گاهی تشخیص تفاوت بین این دو دشوار است.
در این موارد به پزشک مراجعه کنید یا با ۱۱۵ تماس بگیرید:
- ناگهان بدون هیچ دلیلی مضطرب شوید.
- بعد از چند دقیقه هنوز علائم برطرف نشده باشد.
- همچنین درد قفسه سینه داشته باشید یا نتوانید نفس بکشید.
۵. افت قند خون (معمولا زمان بیدار شدن از خواب)
قند خون یا گلوکز، منبع اصلی سوخت بدن انسان است. وقتی قند خون خیلی کم شود، احساس لرزش، سرگیجه و حالت تهوع به وجود خواهد آمد. پایین بودن قند خون یا افت قند خون در افرادی که دیر از خواب بیدار می شوند و یا از داروی دیابت استفاده می کنند معمول است. علائم دیگر کاهش قند خون عبارت است از:
- تعریق
- لرزش
- پریدن رنگ پوست
- سردرد
- منگی یا گیجی
برای بالا بردن قند خون، کربوهیدرات هایی مانند موارد زیر را بخورید:
- آب میوه
- جوش شیرین
- عسل
- آب نبات، یا ژله
پس از بازگشت قند خون به سطح طبیعی، یک میان وعده یا یک وعده غذایی بخورید تا قندتان ثابت بماند. اگر قند خون بعد از خوردن خوراکی های شیرین بالا نرفت باید به درمانگاه مراجعه کرد.
۶. میگرن
میگرن نیز از آن دسته عواملی است که می تواند منجر به سرگیجه و استفراغ همراه با یکدیگر شود. برای آرام شدن وضعیت سر دردهای میگرنی لازم است در یک محیط آرام استراحت کرد و در صورت داشتن داروهای مخصوص، از آنان استفاده نمود. دیگر علائم سر دردهای میگرنی عبارت است از:
- درد شدید، یا احساس اینکه بدترین سردرد زندگی در حال تجربه کردن است.
- سفت شدن گردن، تب، تشنج، دوبینی، ضعف یا مشکل در تکلم
- شروع شدن سردرد بعد از آسیب دیدگی سر، یا هنگام سرفه، عطسه یا کش و قوس دادن
۷. حمله قلبی
حمله قلبی زمانی اتفاق می افتد که یک لخته مانع جریان خون در قلب شود. کمبود خون غنی از اکسیژن و مواد مغذی می تواند به عضله قلب آسیب برساند. سرگیجه و حالت تهوع می تواند از علائم آن باشد. این حالت یک وضعیت اورژانسی و فوری است که نیاز به درمان سریع دارد. اگر علائمی مانند موارد زیر در فرد مشاهده شد لازم است با اورژانس تماس گرفته شود و یا بلافاصله به اورژانس مراجعه کرد:
- درد، گرفتگی یا فشار در قفسه سینه که ممکن است به گردن، فک یا بازوها گسترش یابد
- تنگی نفس
- عرق سرد
- خستگی
پزشکان حمله قلبی را با داروهایی که لخته های خون را از بین می برد معالجه می کنند. جراحی نیز می تواند انسداد را برطرف کند.
۸. تومور مغزی
به ندرت سرگیجه و حالت تهوع می تواند نشانه تومور مغزی نیز باشد. علائم دیگر عبارت اند از:
- سردردهای شدید
- تشنج
- تغییراتی در قدرت بینایی، شنوایی یا حس بویایی
- تغییر شخصیت
- از دست دادن تعادل
درمان این وضعیت به اندازه و نوع تومور بستگی دارد. جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی همگی درمان های موچود برای تومور مغزی هستند. اگر علائم زیر را دارید فورا به پزشک مراجعه کنید:
- سردردهای جدید یا شدید
- از دست دادن بینایی، تاری دید یا دید دوتایی
- تجربه تشنج برای اولین بار در زندگی
- تغییر در تعادل
- ایجاد مشکل در صحبت کردن
علل دیگر
عوامل دیگری که ممکن است باعث سرگیجه و تهوع شوند عبارت اند از:
- مشکلات گردش خون، مانند افت ناگهانی فشار خون یا جریان خون ناکافی به مغز، مانند حمله ایسکمیک گذرا (TIA) یا سکته
- قند خون پایین
- کم خونی یا آنمی
- کم آبی بدن
- گرمازدگی
- اختلالات اضطراب یا وحشت
- عوارض جانبی ناشی از مصرف برخی از داروها
در هنگام سرگیجه چکار کنم؟
اگر به طور ناگهانی دچار سرگیجه یا سرگیجه شدید، اقدامات زیر را در نظر بگیرید:
- به محض سرگیجه بنشینید.
- سعی کنید تا زمان از بین رفتن سرگیجه، از راه رفتن یا ایستادن خودداری کنید.
- اگر باید راه بروید، به آرامی حرکت کنید و از یک وسیله حمایتی مانند عصا استفاده کنید یا به جایی تکیه دهید.
- هنگامی که سرگیجه شما از بین رفت، خیلی آهسته از جای خود بلند شوید.
- برای تسکین حالت تهوع، مصرف داروهای بدون نسخه مصرف کنید.
- از مصرف کافئین، تنباکو یا الکل که می تواند علائم شما را بدتر کند، خودداری کنید.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر سرگیجه ناگهانی به همراه موارد زیر دارید، به پزشک مراجعه کنید:
- سرگیجه شما مرتب اتفاق می افتد.
- سرگیجه شدید است.
- مدت طولانی طول می کشد.
- با علت بیماری یا دارویی که مصرف می کنید نیست.
تشخیص سرگیجه همراه با حالت تهوع
برای کمک به تشخیص علت سرگیجه شما، پزشک در مورد سابقه پزشکی شما سوال می کند و معاینه فیزیکی انجام می دهد. همچنین آزمایشات مختلفی را انجام می دهند. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
۱. تعادل و آزمایش حرکات، که می تواند تعیین کند که حرکات خاص منجر به علائم می شود یا خیر
-
-
- آزمایش حرکت چشم برای تشخیص حرکات غیرطبیعی چشم مرتبط با شرایط گوش داخلی
- تست شنوایی برای بررسی اینکه آیا مشکل شنوایی هم دارید یا خیر
-
۲. آزمایش های تصویربرداری مانند ام آر آی یا سی تی اسکن برای تولید تصویری دقیق از مغز
کدام سرگیجه ها خطرناک اند؟
در صورت بروز سرگیجه ناگهانی که با هر یک از علائم زیر ایجاد شد، به دنبال مراقبت های پزشکی فوری باشید:
- احساس بی حسی، ضعف یا سوزن سوزن شدن در اندام ها
- سردرد شدید
- تکلم نامفهوم یا مشکل در صحبت کردن
- درد قفسه سینه
- تپش قلب
- مشکل در تنفس
- استفراغ مکرر
- تغییر در شنوایی، مانند زنگ زدن در گوش یا کاهش شنوایی
- تاری دید یا دو بینی
- گیجی
- غش کردن
