خشکی واژن بعد از یائسگی
خشکی واژن بعد از یائسگی یکی از موارد شایع در زنان است. در حالت عادی، دیواره‌های واژن با لایه‌ای نازک از مایعی شفاف، روان می‌شوند. هورمون استروژن با حفظ این مایع از سلامت، ضخامت و الاستیسیته (حالت ارتجاعی) دیواره‌ی واژن حمایت می‌کند.
با افزایش سن، تغییرات تولید هورمون‌های زنانه، باعث نازک شدن دیواره‌های واژن می‌شود. هر چه دیواره‌های واژن نازک‌تر شوند، تعداد سلول‌های مولد رطوبت هم کمتر می‌شود. این مسئله منجر به خشکی واژن خواهد شد. تغییرات هورمونی اصلی‌ترین عامل خشکی واژن بخصوص بعد از یائسگی هستند، اما تنها علت آن نیستند. این اتفاق می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد.
ممکن است خشکی واژن فقط شبیه یک سوزش خفیف به نظر برسد. با اینحال نبود رطوبت در واژن می‌تواند زندگی جنسی افراد را تحت تاثیر قرار دهد. خوشبختانه، درمان‌های متعددی برای تسکین خشکی واژن در دسترس است. در این متن به علت و درمان خشکی واژن بعد از یائسگی بپردازیم.
علت خشکی واژن بعد از یائسگی
اُفت سطح استروژن، اصلی‌ترین علت خشکی واژن است. افزایش سن منجر به کاهش تولید استروژن می‌شود. این مسئله منجر به توقف قاعدگی و شروع دورانی به نام یائسگی می‌شود.
خشکی واژن علامت رایج یائسگی است - بطوریکه از هر سه زن، تقریبا یکی از آنها در دوران نزدیک به یائسگی این علامت را تجربه می‌کند. این وضعیت بعد از یائسگی، بدتر هم می‌شود. خشکی واژن باعث نازک شدن و کم شدن حالت ارتجاعی واژن می‌شود. به این حالت آتروفی واژن می‌گویند.
با اینحال یائسگی تنها علت کاهش استروژن نیست. علل دیگر آن عبارتند از:
- پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای سرطان
- جراحی خارج کردن تخمدان‌ها
- مصرف داروهای ضد استروژن برای درمان اندومتریوز یا فیبروز رحم
- سندروم شوگرن (نوعی اختلال خود ایمنی که به سلول‌های مولد رطوبت بدن حمله می‌کند)
- مصرف داروهای سرماخوردگی و آلرژی
- بعضی از داروهای ضد‌افسردگی
- استفاده از دوش واژینال
- آماده نبودن برای مقاربت جنسی
مهم نیست که خشکی واژن به چه علتی ایجاد شده باشد، در هر صورت این وضعیت بسیار آزار دهنده است. خشکی واژن می‌تواند منجر به خارش، سوزش و مقاربت دردناک شود.
چه زمان مراجعه به پزشک ضروری است؟
خشکی واژن به ندرت شرایطی خطرناک محسوب می‌شود. با اینحال بهتر است در صورت طولانی شدن خشکی واژن یا احساس ناراحتی هنگام مقاربت جنسی به پزشک مراجعه کنید. اگر خشکی واژن درمان نشود می‌تواند منجر به زخم و التهاب بافت واژن شود.
اگر همراه با خشکی واژن دچار خونریزی شَدید شدید، فورا به اورژانس مراجعه کنید.
تشخیص علت خشکی واژن
هنگام مراجعه به پزشک، ایشان سوالاتی در مورد وضعیت سلامت عمومی، مدت زمان شروع علائم و مسائلی که وضعیت را بهتر/بدتر می‌کنند، مطرح می‌کند.
بررسی لگن و داخل رحم توسط پزشک برای بررسی علائم و اندازه‌گیری ضخامت واژن می تواند انجام گیرد. این آزمایش دلایل احتمالی دیگر، از جمله عفونت دستگاه ادراری یا واژن را مشخص خواهد کرد. ممکن است ایشان برای انجام تست پاپ اسمیر نمونه‌ای از سلول‌های دیواره‌ی واژن یا سرویکس (دهانه‌ی رحم) را هم بر دارند. در ضمن با انجام آزمایشات هورمونی می‌توان وضعیت یائسگی را هم بررسی نمود.
درمان خشکی واژن بعد از یائسگی
۱. استفاده از روان کننده‌ها (لوبریکانت‌ها) .
لوبریکانت های موضعی که داخل واژن استفاده می‌شوند، قادر به تسکین خشکی و ناراحتی واژن هستند. این کرم‌های مرطوب و روان کننده می‌توانند pH واژن را تغییر دهند و بدین ترتیب احتمال ابتلا به عفونت‌های ادراری را کم می‌کنند.
باید لوبریکانت‌های واژینال استفاده کنند. لوبریکانت می‌بایست بر پایه‌ی آب فرموله شده باشد و فاقد عطر، عصاره‌های گیاهی یا رنگ‌های مصنوعی باشد. چراکه این ترکیبات حساسیت‌زا هستند.
لازم به ذکر است روان‌کننده‌هایی مانند ژله‌ی پترولیوم (وازلین) و روغن‌های مینرال می‌توانند منجر به پارگی کاندوم‌های لاتکس یا آسیب دیدن دیافراگم شوند.
۲. استروژن درمانی
متداول‌ترین راه برای درمان خشکی واژن، استروژن درمانی است که بخشی از هورمونی که بدن تولید نمی‌کند را جبران خواهد کرد. معمولا استروژن درمانی به یکی از اَشکال زیر انجام می‌شود:
- رینگ: این وسیله‌ی نرم و منعطف توسط پزشک یا خود شخص داخل واژن قرار می‌گیرد و استروژن را با جریانی ثابت داخل بافت آزاد می‌کند. رینگ می‌بایست هر سه ماه یکبار تعویض شود.
- قرص: طی دو هفته‌ی اول درمان، لازم است هر روز، یک عدد قرص با استفاده از اپلیکاتور یکبار مصرف، وارد واژن شود. بعد از آن، می‌بایست تا اتمام دوره‌ی درمان، اینکار هفته‌ای دو مرتبه انجام شود.
- کرم: برای وارد کردن کرم به داخل واژن از اپلیکاتور استفاده می‌شود. معمولا لازم است کرم به مدت یک تا دو هفته بصورت روزانه استفاده شود، سپس بنابرصلاحدید پزشک، تعداد دفعات مصرف به یک تا سه بار در هفته خواهد رسید.
فرآورده‌های استروژنی می‌توانند منجر به عوارض جانبی مانند خونریزی و درد پستان‌ها شوند. استفاده از استروژن موضعی در موارد زیر توصیه نمی‌شود:
- ابتلا به سرطان پستان، بخصوص در صورت درمان با مهار‌کننده‌های آروماتاز
- سابقه‌ی سرطان اندومتر (سرطان رحم)
- خونریزی واژن (که علت آن مشخص نیست)
- بارداری یا شیردهی
با وجود اینکه مطالعات زیادی در مورد مصرف طولانی مدت استروژن‌های موضعی انجام نشده، پزشکان معتقدند این درمان بی‌خطر است.
۳. اوسپمیفن (Osphena)
داروی تعدیل کننده گیرنده استروژن (SERM) دارویی که از طریق دهان مصرف می شود برای درمان رابطه جنسی دردناک همراه با آتروفی واژن هستند، استفاده می شود. این دارو برای زنان مبتلا به سرطان پستان یا در معرض خطر بالای سرطان پستان توصیه نمی شود.
۴. دهیدرواپیاندروسترون (DHEA)
ِDHEA به شکل شیاف واژینال شبانه درمانی است که ممکن است رابطه دردناک را در زنان یائسه کاهش دهد.
۵. فعالیت منظم جنسی یا تحریک واژن، به حفظ سلامت بافت واژن در زنان پس از یائسگی کمک می کند.
روش‌های جلوگیری از خشکی واژن
- از مصرف محصولات حساسیت‌زا در ناحیه واژن مانند محصولات بهداشتی آرایشی و دئودرانت ها خودداری کنید.
- از دوش‌های واژینال خودداری کنید.
- از کاندوم‌های حاوی نونوکسینول-۹ (N-۹) استفاده نکنید. آنها حاوی ماده‌ی شیمیایی هستند که باعث خشکی واژن می‌شوند.
لازم است بدانید تغییرات هورمونی مرتبط با افزایش سن غیر قابل اجتناب هستند.
نتیجه گیری
خشکی واژن می‌تواند باعث ناراحتی نواحی اطراف واژن و لگن شود. دلایل زیادی هستند که منجر به این وضعیت می‌شوند.
خشکی واژن به ندرت خطرناک محسوب می‌شود، و روش‌های درمانی متعددی برای کمک به درمان آن وجود دارد. همچنین راه‌هایی هستند که به پیشگیری از تشدید خشکی واژن کمک می‌کنند.
با اینجال بهتر است در صورت استمرار خشکی واژن برای تشخیص علت اصلی و تعیین برنامه‌ی درست برای درمان به پزشک یا متخصص زنان مراجعه کنید.
