علت عدم درمان عفونت ادراری با آنتی بیوتیک ها

معمولا برای درمان عفونت‌های ادراری آنتی بیوتیک تجویز می‌شود که در اغلب موارد هم موثر است. با اینحال، گاهی اوقات، آنتی بیوتیک‌ها شکست می‌خورند و دلایل زیادی برای آن وجود دارد. 

ممکن است دوره‌ی درمان تکمیل شده باشد، اما علائم همچنان پابرجا باشند. حتی در برخی موارد، با گذشت زمان، علائم روز به روز بدتر می‌شوند. در این مطلب، به بررسی علائم عفونت‌های ادراری و علل احتمالی شکست آنتی بیوتیک‌ها پرداخته شده است.

عفونت ادراری چیست؟

عفونت ادراری (UTI) نوعی عفونت میکروبی است. میکروب‌ها، موجودات زنده‌ی بسیار کوچکی هستند که بدون میکروسکوپ دیده نمی‌شوند. بیشتر عفونت‌های ادراری در اثر فعالیت باکتری‌ها ایجاد می‌شوند، با اینحال بعضی از آنها منشاء قارچی یا در موارد نادر منشاء ویروسی دارند. عفونت‌های ادراری یکی از شایع‌ترین عفونت‌هاست.

عفونت‌ها ادراری می‌توانند در هرجایی از دستگاه ادراری ایجاد شوند. دستگاه ادراری انسان به دو قسمت، دستگاه ادراری فوقانی و دستگاه ادراری تحتانی، تقسیم می‌شود.

• دستگاه ادراری فوقانی شامل دو عدد کلیه‌ و دو عدد حالب‌‌ (میزنای) می‌باشد.
• دستگاه ادراری تحتانی از مثانه و مجرای ادرار (پیشابراه) تشکیل شده است.

علائم عفونت‌های دستگاه ادراری تحتانی عبارتند از:

• سوزش موقع دفع ادرار
• تکرر ادرار (بدون دفع ادرار زیاد)
• نیاز به دفع ادرار
• ادرار خونی یا کف آلود
• ادراری که شبیه نوشابه یا چای است.
• تشدید بوی ادرار
• احساس درد در لگن (در خانم‌ها)
• احساس درد در مقعد (در آقایان)

علائم عفونت‌های دستگاه ادراری فوقانی عبارتند از:

• درد و تحریک پذیری پهلوها و پائین کمر
• لرز
• تب
• حالت تهوع
• استفراغ

درمان عفونت ادراری

درمان عفونت ادراری به علت آن بستگی دارد؛ معمولا پزشک برای تشخیص عامل ایجاد عفونت، آزمایش تجویز می‌کند. 

• در بیشتر موارد، عامل ایجاد کننده‌ی عفونت ادراری، باکتری است و با یک دوره مصرف آنتی بیوتیک درمان می‌شود.
• عفونت‌های ادراری ویروسی با مصرف داروهای ضد ویروس برطرف می‌شوند.
• عفونت‌های ادراری قارچی هم با مصرف داروهای ضد قارچ درمان می‌شود.

چرا علائم عفونت ادراری بعد از مصرف آنتی بیوتیک از بین نمی‌روند؟

بر اساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۹ انجام شده، عفونت‌های ادراری یکی از رایج‌ترین عفونت‌ها در دنیا هستند. آنتی بیوتیک‌ها خط اول درمان اکثر عفونت‌های ادراری به شمار می‌آیند.

معمولا پزشکان در ابتدا، بدون انجام آزمایش کشت ادرار، آنتی بیوتیک تجویز می‌کنند. چراکه حدود ۹۰% عفونت‌های ادراری ناشی از E. coli (ای کولای) هستند و احتمالا کشت ادرار هم همین را نشان خواهد داد.

با اینحال، گاهی اوقات، درمان طبق انتظار پیش نمی‌رود. سه علت اساسی برای این اتفاق وجود دارد:

1. عامل عفونت ادراری، نوعی باکتری مقاوم به آنتی بیوتیک است.
2. ویرس، قارچ یا باکتری دیگری باعث ایجاد عفونت شده‌اند.
3. عفونت ایجاد شده، بیماری دیگری است که علائمی شبیه به عفونت‌های ادراری ایجاد کرده.

۱. مقاومت آنتی بیوتیکی

منظور از عفونت ادراری مقاوم به آنتی بیوتیک، عفونتی است که باکتری مولد آن، با مصرف آنتی بیوتیک‌های معمول از بین نمی‌رود. این اتفاق وقتی رخ می‌دهد که باکتری‌ها به دنبال استفاده‌ی مکرر یا طولانی مدت از آنتی بیوتیک‌ها، تکامل پیدا کرده باشند. 

افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای و کسانی که به عفونت ادراری مزمن دچار شده‌اند، در معرض مقاومت آنتی بیوتیکی قرار دارند.

۲. آنتی بیوتیک‌های اشتباهی

اگر آزمایش آنالیز ادرار، بدون کشت ادرار انجام شده باشد، احتمال دارد، آنتی بیوتیک تجویز شده برای درمان آن عفونت، مناسب نبوده باشد.

شکست آنتی بیوتیک به دلیل انتخاب آنتی بیوتیک اشتباه وقتی رخ می‌دهد که عفونت، به دنبال فعالیت گونه‌های کمتر رایج باکتری‌، یا حتی قارچ یا ویروس ایجاد شده است. تحقیقات نشان می‌دهند این اتفاق، یکی دیگر از علل بالقوه‌ی مقاومت آنتی بیوتیکی است.

۳. بیماری‌های زمینه‌ای

گاهی اوقات، عفونت‌های ادراری به آنتی بیوتیک جواب نمی‌دهند، چون اصلا عفونت ادراری نیستند. یعنی بیماری دیگری منجر به ظاهر شدن علائم شبیه به عفونت ادراری شده است. بعضی بیماری‌های که علائم شبیه به عفونت ادراری ایجاد می‌کنند، عبارتند از:

• سیستیت حاد
• سیستیت بینابینی
• مثانه‌ی بیش فعال
• عفونت کلیه
• سنگ کلیه
• واژینیت
• کلامیدیا
• سوزاک
• تریکومونیازیس
• تبخال ناحیه‌ی تناسلی
• سرطان مثانه
• سرطان پروستات

سیستیت و عفونت کلیه

سیستیت و عفونت کلیه، هر دو، وقتی ایجاد می‌شوند که باکتری‌های مولد عفونت ادرار به مثانه یا کلیه‌ها راه یابد.

همانند عفونت‌های ادراری، این نوع عفونت هم معمولا با مصرف یک دوره آنتی بیوتیک، رفع خواهند شد. گرچه، احتمال شکست آنتی بیوتیک در مورد این عفونت‌ها هم وجود دارد.  

عفونت‌های منتقله‌ی جنسی (STIs)

عفونت‌های منتقله‌ی جنسی، از جمله کلامیدیا و سوزاک، هم بعضی از علائم ناشی از عفونت‌های ادراری را تقلید می‌کنند.

در مورد عفونت‌های منتقله‌ی جنسی، آنتی بیوتیک‌هایی که برای درمان عفونت‌های ادراری تجویز می‌شوند، مناسب نیستند.

چنانچه دچار علائمی شدید که شبیه به عفونت‌های ادراری هستند، اما نسبت به درمان آنتی بیوتیکی، جواب نمی‌دهند، حتما از پزشک بخواهید آزمایشات اضافه‌تری برای شما تجویز کند.

در صورت عدم درمان با آنتی بیوتیک چکار کنیم؟

اگر کسی به عفوت ادراری مبتلا شود که به درمان با آنتی بیوتیک جواب نمی‌دهد، به احتمال زیاد می‌بایست برای تعیین نوع باکتری مولد عفونت، آزمایش کشت ادرار انجام دهد.

اگر عامل عفونت، قارچ، ویروس یا باکتری دیگری باشد، پزشک درمان موثرتری را تجویز می‌کند.

تغییر سبک زندگی هم، علاوه بر تخفیف شدت علائم، از بروز مجدد عفونت ادراری جلوگیری خواهد کرد. بدین منظور:

1. روتین بهداشتی خود را تغییر دهید؛ کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری، از تغییرات کوچک عادات بهداشتی شروع می‌شود. ادرار خود را نگه ندارید. خودتان را از جلو به عقب، تمیز (خشک) کنید. بعد از مقاربت جنسی، ادرار کنید.
2. بیشتر آب بنوشید. بدیهی است نوشیدن آب، برای سلامت دستگاه ادراری ضروری است. نوشیدن آب فراوان، باعث خارج شدن باکتری‌ها از دستگاه ادراری می‌شود و د نتیجه احتمال عفونت‌های ادراری را کم می‌کند.
3. آب زغال اخته بنوشید. زغال اخته به عنوان درمان خانگی عفونت‌های ادراری توسط منابع زیادی پیشنهاد شده است. این نوشیدنی از چسبیدن باکتری به دیواره‌ی دستگاه ادراری جلوگیری می‌کند و بدین ترتیب احتمال بروز عفونت ادراری را کاهش می‌دهد.
4. میوه و سبزی بیشتری میل کنید. میوه‌ها و سبزیجات سرشار از ویتامین و مواد معدنی هستند که از سیستم دفاعی محافظت می‌کنند. بهتر است از فرآورده‌های حاوی ویتامین C استفاده کنید، چراکه این ویتامین خطر ابتلا به عفونت ادراری را کاهش می‌دهد.
5. پروبیوتیک مصرف کنید. بعضی پروبیوتیک‌ها، از جمله لاکتوباسیلوس، خطر عفونت‌های ادراری را کاهش می‌دهند. در ضمن، پروبیوتیک‌ها به بازگشت مجدد باکتری‌های خوب بدن (که بعد از درمان با آنتی بیوتیک کم می‌شوند) کمک خواهند کرد.
6. به دنبال مکمل‌های غذایی باشید. عصاره‌ی سیر و عصاره‌ی کرن‌بری فقط دو نمونه از مکمل‌های خوبی هستند که بر اساس تحقیقات خطر ابتلا به عفونت ادراری را کاهش می‌دهند. اگر دچار عفونت ادراری شَدید یا مکرر شده‌اید، مصرف چنین مکمل‌هایی را هم در نظر بگیرید. 

لازم به ذکر است توصیه‌های بالا در مورد عفونت‌های ادراری، عفونت‌های مثانه و عفونت‌های کلیه کاربرد دارند. فراموش نکنید درمان این سه عفونت، شبیه به هم است.

در مورد کسانی که به بیماری‌های دیگر، با علائم مشابه، مبتلا هستند، به احتمال زیاد درمان متفاوت خواهد بود.

ارتباط بین عفونت ادراری و سرطان

برخی تحقیقات نشان داده‌اند، عفونت ادراری مکرر با افزایش احتمال سرطان مثانه مرتبط است. با اینحال، مطالعات پراکنده هستند. 

البته این حرف به این معنی نیست که ارتباطی بین علائم مشابه عفونت‌های ادراری و سرطان وجود ندارد. در حقیقت، دو نوع سرطان وجود دارد که می‌توانند علائمی شبیه به عفونت ادراری ایجاد کنند:

• سرطان مثانه
• سرطان پروستات

بنابراین هرکس متوجه بروز علائم زیر شود، می‌بایست جهت بررسی دقیق به پزشک مراجعه کند.

سرطان مثانه

علائم سرطان مثانه به شدت شبیه علائم عفونت‌ ادراری است.

با اینحال، علائم این بیماری، نه تنها با مصرف آنتی بیوتیک درمان نمی‌شود، بلکه به مرور زمان تشدید می‌شود. اصلی‌ترین علائم سرطان مثانه عبارتند از:

• ادرار دردناک
• تکرر ادرار
• میل به دفع مکرر ادرار
• مشاهده‌ی خون در ادرار
• بی اختیاری ادرار
• احساس درد در شکم یا زیر کمر

سرطان پروستات

علائم سرطان پروستات هم تا حدود زیادی با علائم عفونت‌های ادراری مشترک هستند. سرطان پروستات به درمان با آنتی بیوتیک جواب نمی‌دهد و به مرور زمان علائم شدیدتر خواهند شد. سرطان پروستات علائم زیر را بروز می‌دهد:

• تکرر ادرار
• کاهش جریان ادرار
• خون در ادرار
• ناتوانی جنسی
• احساس درد در لگن، کمر یا قفسه‌ی سینه

جمع بندی

بیشتر عفونت‌های ادراری با یک دوره مصرف آنتی بیوتیک درمان می‌شوند و علائم به مرور زمان بهتر خواهند شد.

گاهی اوقات، رفع نشدن علائم عفونت‌های ادراری، نشانه‌ی مشکلاتی مانند مقاومت آنتی بیوتیکی، درمان نامناسب یا بیماری‌های دیگر است.

هرکسی که در مورد علائم عفونت‌های ادراری نگران است و با یک دوره مصرف آنتی بیوتیک بهبود نیافته، می‌بایست جهت بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کند.