فیبروم رحمی چیست؟
فیبروم ها که به عنوان فیبروئید، میوم رحم یا لیومیوم شناخته می شوند ناشی از رشد و نمو غیرطبیعی بافت عضلانی رحم بوده که در رحم یا اطراف آن (رحم) ایجاد می شوند. فیبروم ها از شایع ترین تومورهای غیرسرطانی برای زنان هستند که معمولا خوش خیم بوده و احتمال سرطانی بودن آن ها، کمتر از ۱ در ۱۰۰۰ است. تخمین ها حاکی از آن است که بین ۲۰ تا ۸۰ درصد زنان نوعی از فیبروئید را دارند. فیبروم ها از بدو تولد وجود ندارند و معمولاً در بزرگسالی و در حوالی سنین ۳۰ تا ۴۰ سالگی در زنان ایجاد می شوند. خانم هایی که فیبروم دارند، ممکن است یک یا چند فیبروم داشته باشند.
فیبروم ها از نظر اندازه بسیار متفاوت هستند. برخی از آن ها به قدری کوچک هستند که برای دیدنشان میکروسکوپ لازم است و برخی دیگر ممکن است به اندازه یک گریپ فروت و حتی بزرگتر هم برسند. وزن چنین تومورهای بزرگی می تواند تا رقم باور نکردنی ۲۲ کیلوگرم هم برسد. بزرگترین فیبروئید گزارش شده که تاکنون ثبت شده است، ۶۳ کیلوگرم وزن دارد.
انواع فیبروم
فیبروم ها بسته به جایگاهشان در انواع مختلفی دسته بندی می شوند.
- فیبروم های داخل دیواره رحم (اینترامورال): رایج ترین نوع فیبروم بوده که در داخل دیواره عضله رحم ایجاد می شوند.
- فیبروم های زیر سروز رحم (ساب سروز): در خارجی ترین قسمت دیواره رحم به سمت بیرون رشد کرده و می توانند بسیار بزرگ شوند که در این صورت سبب فشار بر مثانه و ایجاد مشکلات ادراری همچون تکرر ادرار خواهند شد. به علاوه ممکن است بر روده ها و یا کمر فشار کرده و سبب بروز علائمی همچون یبوست پایدار و کمردرد شود.
- فیبروم های زیرمخاطی (ساب موکوس): در لایه عضلانی زیر لایه داخلی رحم ایجاد می شوند و به سمت حفره رحم رشد می کنند. این فیبروم ها ممکن است سبب درد هنگام قاعدگی و یا خونریزی های شدید شوند.
- پدانکوله یا پایه دار: در بعضی موارد، فیبروم زیرمخاطی یا زیر سروزی با ساقه باریکی از بافت به رحم متصل می شوند که به عنوان پایه دار شناخته می شوند.
علل ایجاد فیبروم
علت دقیق فیبروم ناشناخته است، اما معلوم شده که فیبروم ها با هورمون استروژن (هورمون تولید مثل زنانه) ارتباط دارند. فیبروئیدها معمولاً در طی سال های تولید مثل زنان (از حدود ۱۶ تا ۵۰ سالگی) یعنی هنگامی که سطح استروژن در بالاترین حد خود است، ایجاد می شوند که این خود تاییدکننده این ارتباط است. معمولا هنگامی که سطح استروژن پایین می آید، مثل دوران یائسگی، فیبروم ها تمایل به کوچک شدن دارند.
افراد در معرض خطر
چندین عامل خطر شناخته شده وجود دارند که احتمال ابتلا به تومور فیبروم را افزایش می دهند. با این حال، افراد ممکن است بدون وجود هیچ عامل خطری نیز درگیر فیبروم های رحمی شوند. عوامل خطر فیبروم ها شامل این موارد هستند:
- سابقه خانوادگی فیبروم و ژنتیک
- سابقه شخصی فیبروم
- افزایش سن: فیبروم قبل از سن ۲۰ سالگی غیر معمول است. در سن ۳۵ سالگی، ۴۰ تا ۶۰ درصد زنان به فیبروم مبتلا هستند. در ۵۰ سالگی میزان بروز آن به ۷۰ تا ۸۰ درصد می رسد.
- چاقی
- نداشتن سابقه بارداری
- نژاد: فیبروم در بین زنان آمریکایی آفریقایی تبار شیوع بیشتری دارد.
علائم فیبروم یا میوم رحمی
بسیاری از زنانی که فیبروم داند، هیچ علامتی را خود نمی کنند و حتی ممکن است از ابتلا خود به فیبروم اطلاع نداشته باشند. اما در صورت رشد فیبروم ها، بسته به ابعاد، تعداد و جایگاهشان برخی علائم ممکن است ایجاد گردند، از جمله:
- خونریزی های ماهیانه شدید و سنگین و یا دوره های دردناک قاعدگی / خونریزی های طولانی مدت
- خونریزی بین پریودها
- بزرگ شدن شکم
- درد شکمی، احساس پری در پایین شکم
- درد پایین کمر و یا درد در پاها
- درد یا ناراحتی در هنگام رابطه جنسی
- احساس فشار یا درد لگن
- مشکل در تخلیه مثانه
- نیاز مکرر به ادرار کردن
- یبوست و ایجاد مشکل در حرکات روده
- مشکلات باروری (مانند ناباروری، لانه گزینی غیرطبیعی جفت، افزایش نیاز به انجام سزارین، موقعیت غیرمعمول جنین در رحم، خونریزی پس از زایمان، پیشرفت کند روند زایمانی، جدا شدن زودهنگام جفت و از دست رفتن بارداری، محدودیت رشد جنین، سقط جنین متعدد و یا زایمان زودرس)
تشخیص فیبروم
اگرچه در بسیاری از مواد، فیبروئیدها در طی بررسی های پزشکی که به دلایل دیگر انجام می شوند، به طور اتفاقی تشخیص داده می شوند. اما پزشکان می توانند به طور مکرر با انجام معاینه لگن و سونوگرافی، فیبروم را تشخیص دهند. بسته به علائم و معاینه فیزیکی، اگر پزشک اطلاعات بیشتری در مورد فیبروم ها بخواهد، خصوصاً برای خانمی که دچار سقط جنین یا مشکلات باروری است، ممکن است این بررسی ها درخواست شوند:
- سونوگرافی
- هیستروسالپنگوگرافی (HSG): تزریق ماده حاجب از طریق دهانه رحم و سپس عکس برداری
- سونوهیستروگرام: تزریق محلول نمکی به رحم و بررسی آن با سونوگرافی
- سی تی اسکن (CT)
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)
- لاپاراسکوپی
درمان فیبروم ها
اگر فیبروم ها علائمی ایجاد نکنند نیازی به درمان ندارند. اغلب آن ها بدون درمان و با گذشت زمان به خصوص بعد از یائسگی، کوچک شده و از بین می روند. این محل و اندازه فیبروم ها و همچنین علائم خانم است که مشخص می کند که آیا آن ها باید تحت درمان قرار بگیرند یا خیر، و همچنین اینکه چه نوع درمانی موثرتر است. در واقع درمانی که توصیه می شود به عواملی مانند موارد زیر بستگی دارد:
- تمایل به حفظ رحم
- برنامه های آینده برای بارداری
- محل فیبروم ها
- تعداد فیبروم ها
- اندازه فیبروم ها
- علائمی که تجربه می شوند.
درمان فیبروم می تواند با دارو جهت رفع علامت باشد. به عنوان مثال:
- داروهای ضد درد مانند ادویل (ایبوپروفن) یا استامینوفن برای کاهش درد
- هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) برای ایجاد شرایط شبیه به یائسگی و در نتیجه کوچک شدن فیبروم
- دانازول با هدف کوچک کردن فیبروم ها و ...
اما درمان اصلی اقدامات تهاجمی و جراحی با هدف توقف رشد و یا برداشتن میوم ها (میومکتومی) است.
- آمبولیزاسیون شریان رحم: روشی که در طی آن خون رسانی به فیبروم متوقف شده تا فیبروم دیگر رشد نکند و به مرور از بین برود. اگرچه موفقیت فزاینده ای را نشان داده است، اما ایمنی بارداری بعد از عمل مشخص نیست.
- میومکتومی: برداشتن فیبروم ها بدون آسیب رساندن به رحم و با هدف حفظ توانایی بارداری در زنان است. اگرچه درمان مناسبی است اما احتمال عود و بازگشت مجدد فیبروم ها وجود دارد. میومکتومی در حال حاضر غالبا به شیوه لاپاروسکوپی (با ایجاد برشی کوچک در دیواره شکم) و یا هیستروسکوپی انجام می شود. البته روش لاپاروتومی (باز کردن دیواره شکم) نیز برای این هدف کاربرد دارد اما انتخاب نهایی پزشکان است.
- هایفوتراپی: در این روش به واسطه امواج اولتراسوند، تلاش می شود تا فیبروم از بین برود.
- هیسترکتومی: برداشتن کل رحم. اگرچه درمانی قطعی و نهایی بوده اما بدیهی است برای کسی که هدف بارداری مجدد دارد، انتخاب مناسبی نیست.
