آزمایش خون کامل شامل چه مواردی است؟

آزمایش خون یکی از مهمترین روش ها برای پیگیری وضعیت کلی جسمی و چکاپ کامل سلامتی می باشد. انجام آزمایش در فواصل مشخص و منظم می تواند به افراد این امکان را بدهد که نحوه تغییرات بدن خود را در طول زمان مشاهده کرده و آن ها را قادر به تصمیم گیری آگاهانه درباره سلامتی خود کند. بهتر است افراد زیر ۵۵ سال هر ۱۲ ماه حداقل یک مرتبه و افراد مسن هر ۳ الی ۶ ماه یک بار آزمایش کامل خون را انجام دهند. این تعداد فقط میزان حداقلی را بیان می کند. اما اگر فرد در طی این ماه ها دچار بیماری و یا مشکلاتی مانند افزایش بی دلیل وزن، عفونت ها، خستگی مداوم و یا درد در نواحی مختلف شود، لازم است که بیش از ۱ بار آزمایش خون مرتبط را انجام دهد.

یک آزمایش خون کامل شامل بررسی چربی خون، سطح هورمون ها بخصوص تیروئید، شمارش کامل خون و... می شود. که در آزمایش خون تمامی آن ها بررسی می شوند، اطلاعات جامعی را به شما می دهند. 

مواردی که با نمونه گیری از خون قابل بررسی هستند

برخی از رایج ترین تست های معمول عبارتند از:

1. شمارش کامل سلول های خون  (CBC)
2. پانل شیمیایی (متابولیکی)
3. پانل تیروئید
4. آزمایش مواد مغذی برای بررسی سطح مواد مغذی حیاتی، مثل آهن یا ویتامین های گروه B
5. آزمایش های آنزیمی اگر فرد در معرض سرطان یا سایر بیماری ها مانند سیروز کبدی، سکته مغزی یا بیماری سلیاک باشد
6. آزمایشات بیماری مقاربتی  (STD) برای افرادی که از نظر جنسی فعال اند و یا چند شریک جنسی دارند

چرا برخی از آزمایش های خون نیاز به ناشتا بودن دارند؟

هر آنچه می خورید و می نوشید حاوی ویتامین ها، پروتئین ها و سایر مواد مغذی است که می تواند باعث افزایش دائم و یا افزایش موقت فاکتورهای موجود در خون شود. ناشتا بودن به مدت ۸ الی ۱۲ ساعت به فرد و پزشک اطمینان می دهد که نتایج آزمایش خونش از این متغیرها آزاد است و نتایج آزمایش را تا حد ممکن دقیق می نماید.

برخی از آزمایشات رایج که ممکن است نیاز به ناشتایی داشته باشد عبارت اند از:

• آزمایش کلسترول
• آزمایشات قند خون و آزمایشات گلوکز
• آزمایشات عملکرد کبد (آنزیم های کبدی)
• آزمایشات عملکرد کلیه
• پانل متابولیکی

آیا هزینه این آزمایشات مشمول بیمه می شود؟

آزمایش خون معمولاً تا حد زیادی تحت پوشش بیمه است. تجویز آزمایش از طریق نسخه همراه با مهر پزشک، این اطمینان را می دهد که فرد هزینه زیادی پرداخت نمی کند. امکان انجام آزمایش خون بدون نسخه پزشک یا حتی بیمه درمانی نیز وجود دارد، اما توصیه نمی شود. زیرا درنهایت ممکن است با عدم ارائه برگه بیمه یک هزینه نسبتا سنگین را پرداخت کنند.

هر بخش آزمایش خون شامل چه فاکتورهایی می باشد؟

۱. شمارش کامل خون یا CBC

آزمایش معمول شمارش خون (CBC) برای بررسی سطح ۱۰ فاکتور مختلف از هر سلول اصلی در خون شامل: گلبول های سفید خون، گلبول های قرمز و پلاکت ها مورد استفاده قرار می گیرد. فاکتورهای "مهم" اندازه گیری شده توسط این آزمایش شامل:

• شمارش گلبول های قرمز (RBC)
• شمارش گلبول های سفید خون (WBC)
• هموگلوبین (Hb)
• هماتوکریت (گلبول های قرمز خون چقدر فضای خون را اشغال کرده اند) است.
• پلاکت ها

میزان نرمال فاکتورها

موارد آزمایش شمارش کامل خون CBC	میزان نرمال فاکتورهای خون
گلبول های قرمز	در مردان: ۴.۳۲ تا ۵.۷۲ میلیون سلول در میلی لیتر در زنان: ۳.۹۰ تا ۵.۰۳ میلیون سلول در میلی لیتر
گلبولهای سفید خون	۳،۵۰۰ تا ۱۰،۵۰۰ سلول / میلی لیتر
پلاکت	۱۵۰،۰۰۰ تا ۴۵۰،۰۰۰ / mcL
هموگلوبین	در مردان ۱۳.۵ تا ۱۷.۵ گرم در دسی لیتر زنان: ۱۲.۰ تا ۱۵.۵ گرم در دسی لیتر
هماتوکریت	مردان : ۳۸.۸ تا ۵۰%  زنان: ۳۴.۹ تا ۴۴.۵ %

سطح غیر طبیعی این موارد ممکن است نشانگر موارد زیر باشد:

• کمبود مواد غذایی، مانند ویتامین B-۶ یا  B-۱۲
• کمبود آهن
• مشکلات مربوط به مغز استخوان
• التهاب بافتی
• عفونت های مختلف
• بیماری های قلبی
• انواع سرطان ها
• اختلالات خونی
• بیماری هایی مانند کم خونی
• مشکلات لخته شدن خون 
• اختلالات سیستم ایمنی

این آزمایش نیاز به ناشتایی ندارد. بر اساس نتایج، دکتر آزمایش های بعدی را برای تأیید سطح غیر طبیعی و تشخیص احتمالی تجویز می کند.

۲. پانل فاکتورهای شیمیایی

یک آزمایش پانل متابولیک (BMP)  سطح برخی از ترکیبات موجود در خون را بررسی می کند، مانند:

• الکترولیت ها: سطوح غیرعادی الکترولیت ها می تواند نشان دهنده وجود مشکل کم آبی، اختلال کلیه ها یا سایر بیماری زمینه ای باشد.
• کلسیم: سطح غیر طبیعی کلسیم می تواند نشان دهد که فرد یک بیماری زمینه ای در رابطه با کلیه ها، استخوان ها، سرطان، سو تغذیه یا بیماری های دیگر دارد.
• گلوکز: سطح غیر طبیعی گلوکز خون (قند خون) می تواند نشان دهد که فرد دیابت دارد یا در معرض خطر ابتلا به دیابت است.
• سدیم
• پتاسیم
• دی اکسید کربن
• کلرید
• نیتروژن اوره خون  (BUN)
• کراتینین

قبل از خونگیری برای این آزمایش لازم است فرد حداقل هشت ساعت ناشتا باشد.

۳. پانل متابولیک کامل

آزمایش متابولیک کامل (CMP) شامل بررسی سطح تمام پارامترهای متابولیک و همچنین پروتئین ها و مواد اضافی ناشی از عملکرد کبد است. فاکتورهای همچون:

• آلبومین
• پروتئین کل
• آلکالن فسفاتاز (ALP)
• آلانین آمینوترانسفراز (ALT)
• آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)
• بیلی روبین

سطوح غیرطبیعی این فاکتورها می توانند بیماری زمینه ای مانند موارد زیر را نشان دهند:

فاکتورهای آزمایش	علت بالا بودن	علت پایین بودن
َALP	انسداد مجرای صفراوی سیروز التهاب کیسه صفرا سنگ صفرا هپاتیت بیماری پاژه	اختلالات متابولیسم استخوان جراحی قلب سو تغذیه
AST	سیروز کبدی بیماری های قلبی هپاتیت مونونوکلئوز پانکراتیت	طبیعی تلقی می شود.
ALT	سیروز هپاتیت سرطان کبد آسیب کبدی	طبیعی تلقی می شود.
بیلی روبین	تخریب غیر طبیعی گلبول های قرمز (همولیز) واکنش های جانبی دارویی انسداد مجاری صفراوی سندرم ژیلبرت هپاتیت	جای نگرانی ندارد.

 

۴. پانل چربی

این آزمایش سطح چربی های خون را بررسی می کند؛ لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا کلسترول خوب و لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) یا کلسترول "بد"، سطح کلسترول کل و سطح تری گلیسیرید در خون.

HDL "" کلسترول خوب است زیرا مواد مضر را از خون پاک می کند و به کبد کمک می نماید تا این مواد را به خارج از بدن دفع کند. LDL کلسترول بد است زیرا می تواند باعث ایجاد پلاک در عروق شود و خطر بیماری قلبی را افزایش دهد. قبل از این آزمایش باید حداقل ۸ ساعت ناشتا بود میزان نرمال این دو فاکتور به قرار زیر است:

فاکتورهای آزمایش چربی خون	سطح بالا	سطح پایین
HDL	بیشتر از ۶۰ میلی گرم در دسی لیتر	مردان: کمتر از ۴۰ میلی گرم در دسی لیتر زنان: کمتر از ۵۰ میلی گرم در دسی لیتر
LDL	بیشتر از ۱۶۰ میلی گرم در دسی لیتر	کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر
تری گلیسیرید کل (خون)	بیشتر از ۲۰۰	کمتر از ۲۰۰ طبیعی است.

 

۵. آزمایش تیروئید

تیروئید، یک غده کوچک در گردن انسان است که به تنظیم عملکردهای بدن مانند خلق و خو، سطح انرژی و متابولیسم کلی کمک می کند. پانل تیروئید یا آزمایش عملکرد تیروئید، میزان تولید و واکنش غده تیروئید به برخی هورمون ها را بررسی می کند، مانند:

• تری یدوتیرونین یا  (T۳): همراه با  T۴، ضربان قلب و دمای بدن انسان را تنظیم می کند
• RU: این فاکتور میزان هورمونی به نام گلوبولین متصل به تیروکسین را اندازه گیری می کند.
• تیروکسین  یا T۴: همراه با  T۳، سوخت و ساز بدن و نحوه رشد فرد را تنظیم می کند.
• هورمون تحریک کننده تیروئید یا TSH: به تنظیم سطح هورمون های ترشح شده تیروئید کمک می کند.

هورمون های تیروئیدی	سطح نرمال هورمون های تیروئیدی
T۳	الی ۲۰۰ نانوگرم در دسی لیتر خون  (ng / dL)
T۳RU	به سطح T۳ بستگی دارد (اگر سطح T۳ زیاد باشد و بالعکس پایین خواهد بود)
T۴	تا ۱۲ میکروگرم در دسی لیتر (μg / dL)
TSH	۰.۴ تا ۴ واحد بین المللی میلی لیتر در هر لیتر خون (mIU / L)

سطح غیر طبیعی این هورمون ها می تواند نشان دهنده بیماری های بی شماری در فرد باشد. مانند سطح پایین پروتئین بدن، اختلالات رشد تیروئید و سطح غیر طبیعی هورمون های تستوسترون یا استروژن.

۶. نشانگرهای آنزیمی

آنزیم ها پروتئین هایی هستند که به بدن کمک می کنند تا فرآیندهای شیمیایی خاصی مانند تجزیه غذا و لخته شدن خون را انجام دهد. آنزیم ها در سراسر بدن انسان برای بسیاری از عملکردهای حیاتی استفاده می شوند. سطح غیر طبیعی آنزیم می تواند بیماری های مختلفی را نشان دهد. آنزیم های رایج آزمایش شده عبارت اند از:

• کراتین فسفوکیناز (CPK-۱): این آنزیم در ریه ها و مغز انسان وجود دارد. سطوح بالای کراتین فسفوکیناز می تواند صدمات مغزی یا سرطان را نشان دهد.
• CPK-۲ (CK-MB): این آنزیم در قلب یافت می شود. آن ها اغلب پس از حمله قلبی یا آسیب قلبی، در خون افزایش می یابد.
• CPK-۳: این آنزیم ها در قلب شما نیز یافت می شوند. افزایش آنها اغلب ناشی از التهاب عضلات ، آسیب دیدگی یا ورزش شدید هستند.
• تروپونین: یک آنزیم قلبی است که می تواند به داخل خون نشت کند و در نتیجه آسیب قلبی را نشان می دهد.

محدوده طبیعی آنزیم های ذکر شده در بالا عبارت اند از:

آنزیم های بدن	محدوده آنزیم های بدن
CPK-۱	حدود ۲۰۰ واحد در لیتر (U / L)
CPK-۲	تا ۲۵ واحد بین المللی در هر لیتر (IU / L)
CPK-۳	حدود ۲۰۰ U / L
تروپونین	<۰.۰۲ ng / mL

 

۷. آزمایشات عفونت های آمیزشی

بسیاری از بیماری های مقاربتی (STD) با استفاده از نمونه خون قابل تشخیص هستند. این آزمایشات اغلب برای تشخیص دقیق تر با نمونه ادرار یا سواب بافت آلوده ترکیب می شوند. STD  های زیر را می توان با آزمایش خون تشخیص داد:

• کلامیدیا
• سوزاک
• تبخال
• اچآیوی
• سیفلیس

آزمایش خون همیشه دقیقاً پس از ابتلا به بیماری، عفونت را نشان نمی دهد. به عنوان مثال، برای تشخیص عفونت HIV  ممکن است لازم باشد حداقل یک ماه صبر کرد تا آزمایش خون بتواند ویروس را تشخیص دهد.

۸. پانل انعقادی

آزمایش های انعقادی میزان و مدت لخته شدن خون را اندازه گیری می کنند. به عنوان مثال می توان به آزمایش زمان پروترومبین (PT) و آزمایش فعالیت فیبرینوژن اشاره کرد. در واقع لخته شدن خون، روند مهمی است که به فرد کمک می کند تا خونریزی را پس از بریدگی یا ایجاد زخم و جراحت متوقف نماید. با این حال، وجود لخته در رگ یا شریان می تواند کشنده باشد. همچنین از جریان خون در مغز، قلب یا ریه ها جلوگیری کرده و باعث حمله قلبی یا سکته می گردد. نتایج آزمایش انعقاد بر اساس سلامت هر فرد و بیماری های موجود در بدن او متفاوت خواهد بود. از نتایج این آزمایش می توان برای تشخیص بیماری های زیر استفاده کرد:

• سرطان خون حاد میلوئیدی
• خونریزی بیش از حد (هموفیلی)
• ترومبوز
• شرایط کبدی
• کمبود ویتامین  Ks

۹. تست سرم DHEA -sulfate 

هورمون دهیدرواپیآندروسترون (DHEA) از غدد فوق کلیوی انسان تولید و ترشح می شود. این تست میزان سرمی DHEA را اندازه گیری می کند و می گوید که سطح آن آیا خیلی زیاد است یا خیلی کم. در مردان، DHEA  به رشد صفاتی مانند رشد موی بدن کمک می کند، بنابراین سطح پایین آن غیر طبیعی تلقی می شود. در زنان اما، سطوح بالا می تواند باعث ایجاد صفات معمولاً مردانه مانند رویش موهای زائد بدن شود، بنابراین سطح پایین آن در بدن خانم ها طبیعی به حساب می آید. کمبود DHEA در مردان می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• دیابت نوع ۲
• بیماری کلیوی
• بی اشتهایی عصبی
• ایدز

سطوح بالای در مردان یا زنان می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• سرطان یا وجود تومور در غدد فوق کلیه
• شروع زودرس بلوغ از هایپرپلازی مادرزادی آدرنال
• رشد غیر طبیعی دستگاه تناسلی
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (در زنان)

۱۰. تست پروتئین واکنش پذیر  C

پروتئین واکنش پذیر C (CRP) توسط کبد انسان هنگام التهاب بافت های بدن ساخته می شود. سطح بالای CRP  وجود التهاب را به دلایل مختلف نشان می دهد، از جمله:

• التهاب شریان ها
• عفونت های مختلف
• بیماری التهابی روده  (IBD)
• بیماری قلبی
• روماتیسم مفصلی
• لوپوس
• انواع سرطان

هرچه سطح این پروتئین بیشتر باشد، خطر ابتلا به بیماری های قلبی نیز بیشتر است:

• کمتر از ۱ میلی گرم در لیتر: کم خطر است
• ۱ الی ۲.۹ میلی گرم در لیتر: خطر متوسط
• بیشتر از ۳:  میلی گرم در لیتر: پرخطر است
• بیشتر از ۱۰ میلی گرم در لیتر: خطر بسیار بالایی متوجه فرد است و برای تشخیص علت اصلی بالا بودن سطح التهاب در بدن، باید آزمایش های بیشتری انجام داد.

کلام آخر

آزمایشات خون نشانه های مهمی از سلامتی انسان به دست می دهند. این آزمایش یک روش خوب برای تشخیص ابتلا به بیماری های مختلف هستند. افراد زیر ۴۵ سال آزمایشات معمول خون را حداقل سالی یک بار و افراد بالای این سن حداقل هر ۶ ماه یکبار یک چک آپ کامل انجام دهند.

درست است که در این مطلب برخی دلایل غیرطبیعی بودن سطوح آزمایش‌های مختلف گفته شد اما در نهایت این کار پزشک است که آزمایش ‌های شما را در کنار علائم بالینی و یافته های معاینه تفسیر نماید.