آزمایش سدیم خون

یکی از رایج ترین بررسی ها در آزمایش خون، بررسی سطح سدیم (Sodium) و پتاسیم (Potassium) سرمی است. نرمال بودن سطح سدیم و پتاسیم خون بسیار مهم است. برای مثال گاهی پایین آمدن سطح سدیم خون یا افزایش آن نشان دهنده مشکل یا بیماری خاصی در فرد است. همچنین علائم و عوارضی را در فرد ایجاد می کند. در این مقاله به اختصار در مورد چگونگی انجام و اهداف آزمایش خون سدیم که به اختصار به آن Na + گفته می شود، اشاره می کنیم.

سدیم چیست؟

سدیم خون ، یک ماده معدنی ضروری در بدن است که از طریق مواد غذایی و نوشیدنی ها جذب شده و با دفع مدفوع، ادرار و عرق کردن نیز مقادیر مشخصی از آن از بدن خارج می شود. این ماده معدنی ارزشمند و حیاتی، در بدن انسان ها، وظایف متعددی بر عهده دارد که از جمله آن ها می توان به این موارد اشاره نمود:

• کمک به حفظ فعالیت طبیعی ماهیچه ها و اعصاب
• تنظیم میزان و غلظت آب در بدن
• کمک به کنترل فشار خون
• تنظیم اسیدیته (ph) بدن و ...

علت انجام آزمایش سدیم

آزمایش خون سدیم که به اختصار به آن Na + گفته می شود، به عنوان بخشی از پانل متابولیک و یا پانل الکترولیت پایه که با هدف بررسی سطح ها الکترولیت ها و برخی مواد دیگر طراحی شده اند؛ برای کمک به ارزیابی شرایطی که می توانند منجر به ایجاد سطح غیر طبیعی سدیم در بدن شوند، درخواست می شود. مهم ترین دلایلی که پزشک ممکن است به واسطه وجود آن ها، تصمیم به انجام این آزمایش بگیرد، عبارتند از: 

• بررسی روتین پزشکی
• بروز کم آبی و یا تجمع مایعات اضافی (ادم) در بدن
• تغییرات فشار خون
• انجام جراحی
• دریافت مایعات وریدی (تزریق سرم)
• وجود علائم هشداردهنده عدم تعادل در سطح سدیم همچون گرفتگی یا کشیدگی عضله، مشکل در راه رفتن، تنگی نفس، مشکل خواب (بی خوابی)، سردرد، تهوع، استفراغ، ضعف، خستگی و سرگیجه
• ارزیابی یک بیماری حاد یا مزمن به ویژه دیابت و یا مشکلات کلیوی
• ارزیابی تاثیرات داروهای مدر (ادرار آور) و برخی انواع هورمونی.

شرایط انجام آزمایش

نمونه خون مورد نیاز در آزمایشگاه از طریق ورید (سیاهرگ) گرفته و در لوله مخصوص جمع آوری می شود. تنها عارضه معمول در پی انجام آزمایش، سوزش، درد و کبودی مختصر در محل نمونه گیری و در مواردی احساس ضعف و سرگیجه خفیف است. این تست، نیازی به آماده سازی قبلی و ناشتا بودن ندارد و در هر زمان قابل انجام است. 

میزان نرمال سدیم خون

اگرچه محدوده طبیعی، بسته به کیت های هر آزمایشگاه ممکن است متفاوت باشند اما به طور معمول محدوده بین ۱۳۵ تا ۱۴۵ میلی اکی والان در لیتر (mEq/L) به عنوان سطح طبیعی سدیم خون در نظر گرفته می شود. اگر سطح سدیم به نسبت برای مقدار آب موجود در بدن:

• اگر بسیار زیاد باشد، به آن هیپرناترمی می گویند 
• اگر سطح آن خیلی کم باشد، شرایطی است که به آن هیپوناترمی گفته می شود.
• سطوح غیر طبیعی در آزمایش خون سدیم می تواند به شرایط مختلفی اشاره داشته باشد.

هیپرناترمی (بالا بودن سطح سدیم خون)

به افزایش سطح سدیم سرمی، هیپرناترمی اطلاق شده که معمولا بنا به این دلایل رخ می دهد: 

• ننوشیدن آب به حد کافی که منجر به کمبود آب بدن شده و یک دلیل بسیار رایج و معمول است.
• سندرم کوشینگ (ناشی از افزایش هورمون کورتیزول در پی بالا رفتن عملکرد قشر غده فوق کلیه)
• دیابت بی مزه (بیماری که در آن فرد به میزان زیاد احساس تشنگی کرده و همچنین دفع ادرار مکرر دارد، به طوری که حتی ممکن است تا ۲۰ لیتر در روز مایعات از دست بدهد. این بیماری متفاوت با دیابت شیرین بوده و ناشی از فقدان یا کمبود هورمون ضد ادراری یا همان ADH است).
• دریافت نمک بیش از حد در رژیم غذایی که البته به ندرت رخ می دهد. 
• مصرف برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، قرص های جلوگیری از بارداری، ملین ها، لیتیم، متیل دوپا و حتی مصرف مداوم شیرین بیان. 

افزایش سطح سدیم به طور معمول ممکن است با علامت های زیر همراه باشد: 

• تشنگی بیش از حد معمول
• بی حالی، خستگی مفرط، کمبود انرژی و احتمالاً گیجی
• کشیدگی یا گرفتگی عصلات در موارد پیشرفته و حاد. 
• اختلال عملکرد مغز، تشنج، کما و مرگ در موارد بسیار شدید. 

هیپوناترمی ( کمبود سطح سدیم خون)

پایین بودن سطح سدیم خون یا هیپوناترمی، ممکن است ناشی از این موارد باشد:

• از دست دادن بیش از حد آب و سدیم در پی تعریق بیش از حد، استفراغ، اسهال، مصرف دیورتیک ها (ادرارآور ها) 
• مصرف بیش از حد آب که به ویژه در حین ورزش که البته امری نادر است. 
• بیماری هایی مانند سیروز (نارسایی) کبدی، مشکلات قلبی از جمله نارسایی احتقانی قلب و نارسایی کلیه
• کم کاری تیروئید (هایپوتیروئیدی)
• سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادراری (SIADH)
• اختلالات غده فوق کلیه مانند بیماری آدیسون، که بر توانایی غده فوق کلیه در تنظیم تعادل سدیم، پتاسیم و آب در بدن تأثیر می گذارد.
• مصرف برخی داروها مانند داروهای مدر(ادرار آور)، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و بعضی از داروهای ضد درد، کاپتوپریل، وازوپرسین، کاربامازپین، هپارین و ...

پایین بودن سطح سدیم به طور معمول ممکن است با علامت های زیر همراه باشد: 

• احساس ضعف، خستگی یا انرژی کمتر از حد معمول
• سردرد
• حالت تهوع، استفراغ
• گرفتگی عضلات یا اسپاسم
• گیجی
• تحریک پذیری.