بی اختیاری ادرار پس از زایمان

در دوران بارداری، بسیاری از خانم ها حداقل درجاتی از بی اختیاری و نشت ادرار را تجربه می کنند. بی اختیاری ادرار بعد از زایمان می تواند ادامه یابد و در برخی خفیف و نادر و برای سایرین شدید باشد. بر اساس یک مطالعه نشان داده شده است که سن و شاخص توده بدن (BMI) از عوامل خطر برای ایجاد بی اختیاری ادرار در بارداری هستند. همچنین در زایمان طبیعی بی اختیاری ادرار بیشتر از سزارین شایع است.

به صورت کلی نشت ادرار پس از زایمان بسیار شایع است و حدودا ۵۰ درصد کنترل ادرار آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد. از هر سه خانمی که صاحب فرزند شده اند، یک نفر دچار بی اختیاری می شود. این عارضه ممکن است شرم آور و ناخوشایند باشد، اما همان طور که بدن مادر بعد از زایمان شروع به بهبود می نماید، این عارضه نیز به تدریج بهبود می یابد. اگر به بی اختیاری پس از زایمان مبتلا شده اید اصلا نگران نباشید! خوشبختانه روش های موثری برای بهبود ضعف مثانه و کنترل بی اختیاری ادرار پس از زایمان وجود دارد.

بی اختیاری ادرار پس از سزارین و زایمان طبیعی

بر طبق گزارشات یک مقاله معتبر، مادرانی که از طریق واژن زایمان کرده اند (زایمان طبیعی) به احتمال زیاد تا یک سال پس از زایمانشان، دچار بی اختیاری ادراری خواهند بود. در مقایسه با آن، خانم هایی که زایمان سزارین داشته اند به دلیل فشار کمتر حین انقباضات بر مثانه، کمتر از دسته اول دچار بی اختیاری ادراری می شوند. طبق این گزارش تقریبا ۲۳% مادرانی که سزارین می کنند، دچار این عارضه تا حداقل ۶ ماه بعد از زایمان هستند. با این حال صرف نظر از نوع زایمان، به علت فشار زیاد وارد شده حین بارداری بر مثانه مادر، تقریبا تمام مادران درجاتی از بی اختیاری را تجربه خواهند کرد.

اگرچه برخی مادران برای کاهش احتمال بی اختیاری ادراری پس از زایمان، وسوسه می شوند که سزارین شوند، اما کارشناسان توصیه می کنند که این کار انجام نشود. به هر حال تعداد قابل توجهی از زنانی که زایمان سزارین را انتخاب می کنند، دچار نشت ادراری می شوند. علاوه بر این ها، زایمان سزارین خطرات خاص خود را برای مادر و نوزاد به همراه دارد

چه عواملی باعث بی اختیاری پس از زایمان می شوند؟

معجزه زایمان می تواند منجر به اتفاقات عجیب و غریبی در بدن مادران شود. مجموع این تغییرات منجر به حفاظت از جنین حین بارداری و زایمان می شود. مثانه مانند یک بادکنک است که در انتهای آن یک دریچه خاردار (اسفنکتر) قرار دارد. به طور معمول این دریچه، با پر شدن مثانه از ادرار شل می شود. هنگامی که مادر باردار است، هورمون هایی در بدنش تولید می شود که عضلات و بافت های مثانه، روده و رحم را حمایت می کنند. به این گروه از عضلات و بافت ها، عضلات کف لگن گفته می شود. هنگامی که جنین از طریق کانال واژن به سمت پایین حرکت می کند تا به دنیا بیاید، عضلات کف لگن مادر کشیده می شود و برای مدتی در همین حالت باقی می ماند. از آنجا که عضلات و رباط ها ضعیف می شوند، ممکن است ادرار به بیرون نشت کند. به خصوص هنگامی که مادر باردار اعمال زیر را بروز می دهد:

• سرفه می کند.
• می خندد.
• ورزش می کند.
• عطسه می کند.
• چیزی را بلند می نماید.

این ها همه فعالیت هایی هستند که از نظر جسمی مثانه را تحت فشار قرار می دهند. از این رو بی اختیاری استرسی یا ناشی از فشار نامیده می شود. در حالت کلی، ترکیبی از اثرات هورمون ها و کشیدگی عضلات منجر به نشت ادرار در بدن مادر می شوند.

انواع بی اختیاری ادرار

بی اختیاری بارداری دو نوع دارد: استرسی و فوریتی (اصرار).

۱. بی اختیاری استرسی

اگر مادر هنگام خندیدن شدید، عطسه کردن، سرفه، دویدن، پریدن یا بلند کردن وسایل سنگین، دچار نشت ادرار شود، می توان گفت دچار بی اختیاری استرسی می باشد. پزشکان می گویند بروز این اتفاق در سه ماهه سوم بارداری به دلیل فشار رحم بر روی مثانه بسیار شایع است. علت آن نیز هورمون هایی است که باعث تحریک بیشتر بافت ها و مفاصل برای زایمان می شوند. این هورمون ها همچنین باعث کاهش قدرت کنترلی مثانه می شوند و به این ترتیب است که ادرار نشت می کند.

۲. بی اختیاری فوریتی

تقریباً دو سوم زنان مبتلا به بی اختیاری استرسی، بی اختیاری فوریتی را نیز تجربه می کنند که ناشی از بیش فعالی مثانه است. با وجود اینکه ممکن است مثانه مادر تقریباً خالی باشد، او به یکباره شدیدا احساس فشار ادراری پیدا می کند و گاهی حتی ممکن است قبل از رسیدن به دستشویی، نشت ادرار را تجربه کنند.

آیا این مشکل از بین می رود؟

اکثر زنانی که پس از زایمان دچار نشت و بی اختیاری ادراری می شوند، در طی هفته های اول (از آنجا که عضلات و بافت های کشیده شده بهبود می یابند)، درمان می شوند یا وضعیتشان خفیف تر می گردد. با این حال، برخی از مادران ممکن است ماه ها درگیر این این مسئله باشند. با این وجود مادرانی وجود دارند که عضلات کف لگن آن ها هرگز بهبود نمی یابد. به هر صورت اگر مادر در معاینه ۶ هفته پس از زایمان هنوز دچار نشت ادرار است، باید  با ماما یا پزشک خود صحبت کند. درمان زودهنگام بی اختیاری می تواند خطر تبدیل شدن آن را به یک مشکل مادام العمر کاهش دهد.

درمان بی اختیاری ادرار پس از بارداری 

روش های درمانی مانند تخلیه به موقع و تمرینات مثانه می تواند در درمان بی اختیاری ادرار پس از دوران بارداری بسیار مفید باشد. این تکنیک ها اغلب از دوران بارداری مورد استفاده قرار می گیرند و می توانند در خانه انجام شوند. روش های درمانی هیچ عوارض جانبی جدی برای بارداری و زایمان ندارند. پیشگیری و درمان بی اختیاری و ضعف مثانه بسیار مشابه است. به طور کلی سالم بودن و داشتن عادات مثانه و روده ای طبیعی (چه قبل و چه بعد از بارداری)، مهم هستند. با کمک موارد زیر می توان به جلوگیری از نشت ادرار بعد از بارداری یا درمان آن کمک کنند. موارد زیر را در نظر بگیرید:

• انجام تمرینات کف لگن که به تمرینات کِگِل معروف هستند.
• انجام تمرینات مخصوص مثانه
• خوردن ۲ واحد میوه و ۵ وعده سبزیجات در روز
• رفتن به توالت برای هر بار احساس ادرار داشتن
• مادر باید مطمئن شود که مثانه اش بعد از رفتن به توالت خالی شده است.
• مادر باید وزن خود را در محدوده طبیعی نسبت به قد خود نگه دارد.

۱. تمرینات کف لگن یا کگل:

وقتی از نظر جسمی توانایی دارید، تمرینات کگل را به صورت روزانه انجام دهید تا عضلات لگن خود را تقویت کنید. این تمرینات به سفت شدن و تقویت عضلات کف لگن کمک می کنند. تقویت عضلات کف لگن می تواند عملکرد مجرای ادرار و اسفنکتر مقعدی را بهبود بخشد. یکی از راه های یافتن عضلات کگل، نشستن روی توالت و شروع ادرار است. سپس در اواسط ادرار کردن، جریان آن را متوقف کنید. عضلاتی که برای توقف جریان ادرار استفاده می کنید، عضلات کگل هستند. روش دیگر برای کمک به یافتن و تقویت ماهیچه های کگل، قرار دادن انگشت در واژن و تلاش برای محکم شدن عضلات اطراف انگشت است. برای این روش، مراحل زیر را انجام دهید:

• عضلات شکم، ران و باسن خود را آرام نگه دارید.
• عضلات کف لگن را سفت کنید.
• ماهیچه ها را نگه دارید و تا ۱۰ بشمارید.
• عضلات کف لگن را شل کنید و تا ۱۰ بشمارید.

صبح، عصر و شب ۱۰ تمرین معروف کگل را انجام دهید. انجام آن ها می تواند در هر زمان اعم از هنگام رانندگی یا نشستن پشت میز انجام شود. زنانی که تمرینات کگل را انجام می دهند در طی چهار تا شش هفته نتیجه می گیرند.

۲. تمرینات مثانه

1. برای آموزش یک الگوی خاص ادراری به مثانه، ابتدا مشخص کتید که بهتره هر چند ساعت به دستشویی بروید؟ مثلا اگر لازم است هر ۱ ساعت و نیم یک بار به توالت بروید، ۱۵ دقیقه به آن اضافه کنید. برای این کار نیاز است که این الگو را در یک دفترچه بنویسید. سپس بدون توجه به این که ۱ ساعت و ۴۵ دقیقه بعد، ادرار دارید یا نه به توالت بروید. برای مدتی از این الگو پیروی کنید. سپس زمان برنامه را تغییر دهید و طولانی تر کنید. در نهایت آن را به هر ۴ ساعت تغییر دهید. این موارد تا حد زیادی به تقویت عضلات مثانه و کف لگن کمک می کنند.
2. روش دیگر این است که سعی کنید هنگامی که فشار ادرار دارید؛ حدود ۵ الی ۱۵ دقیقه آن را نگه دارید و مراجعه به دستشویی را به تاخیر بیندازید. این کار را به مدت دو هفته انجام دهید و سپس مقدار زمان را به ۳۰ دقیقه و بیشتر افزایش دهید.

۳. تغییر سبک زندگی:

بسیاری از تغییرات کوچک هستند که انجام آن ها در طی روز به کاهش استرس در مثانه کمک می کنند. مثلا:

• انتخاب رژیم غذایی مناسب مانند استفاده از میوه ها و سبزیجات سالم و پر از فیبر
• و پرهیز از محرک هایی مانند قهوه، کافئین، غذاهای پرادویه و شکر تصفیه شده.
• یا انجام حرکت های ورزشی و تحرک های روزانه
• و همچنین هیدراته نگه داشتن بدن با آب.

با نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز می توان از عفونت ادراری و کم آبی بدن جلوگیری کرد.

۴. به موقع خالی کردن مثانه:

منتظر نمانید که فشار ادراری ایجاد شود یا نشتی رخ دهد. هر دو تا سه ساعت یکبار به دستشویی بروید تا مثانه خود را تخلیه کنید. اگر مجبورید مرتباً به توالت بروید، مجددا از تمرینات مثانه استفاده کنید تا به درستی کار کند.

۵. سایر روش ها:

در موارد خاص، ممکن است یک مادر برای کنترل و درمان این مشکل از دستگاه پساری یا pessary (وسیله ای برای جلوگیری از افتادگی مجرای ادرار یا تقویت عضلات لگن) استفاده کند. علاوه بر این، داروهای خاص نیز می توانند در کنترل اسپاسم عضلانی مثانه یا تقویت عضلات مجرای ادرار مفید باشند. این دستگاه می تواند به تخلیه کامل مثانه و روده کمک کند. برخی از داروها می توانند به آرام سازی مثانه پرکار کمک کنند.

۶. عمل جراحی:

اگر همه راه های ذکر شده به شکست منجر شود، انجام عمل جراحی برای برخی از خانم ها می تواند یک گزینه موثر و مناسب باشد.