گل مژه چشم ؛ علت و درمان

گل مژه در اثر بروز عفونت‌های باکتریایی در غدد چربی و یا فولیکول‌های مو روی پلک ایجاد می‌شود. به این صورت که این غدد و فولیکول‌ها می‌توانند با سلول‌های مرده پوست و بقایای دیگر مسدود شوند و باکتری‌ها درون آن گیر کرده و عفونت ایجاد شود که این امر سبب بروز توده‌ی متورم و دردناکی می‌شود که به آن گل مژه می‌گویند.

گل مژه ارثی یا مسری نیست اما باکتری‌هایی که سبب بروز آن شده‌اند می‌توانند از طریق ابزار و مواد آرایشی که آلوده شده‌اند انتقال پیدا کنند. گل مژه ممکن است وضعیتی ناخوشایند و آزار دهنده را به وجود آورد که حتی اگر فرد تمام مراقب‌های لازم برای چشم خود را هم رعایت کند اما باز به آن مبتلا شود.

یکی از بهترین و سریع ترین درمان های گل مژه استفاده کمپرس آب گرم و ماساژ است. اما در برخی موارد نیاز به تخلیه آن ممکن است پیدا کنید. در این متن به علل گل مژه، عوارض و درمان های خانگی و ... آن می پردازیم.

گل مژه چیست؟

گل مژه توده‌ای مایل به قرمز است که در لبه‌ی خارجی پلک ایجاد می‌شود. این توده مملو از چرک و سلول‌های التهابی است که هنگام گرفتگی غدد یا فولیکول‌های آلوده بروز می-کند و لمس کردن آن ممکن است با احساس درد همراه باشد.

انواع گل مژه

گل مژه ممکن است در بخش خارجی یا در بخش داخلی پلک ایجاد شود.

• گل مژه داخلی
• گل مژه خارجی

گل مژه خارجی

گل مژه‌های خارجی که بسیار متداول‌تر از گل مژه‌های داخلی هستند و در امتداد لبه خارجی پک ظاهر می‌شوند غالبا در اثر عفونت در فولیکول مژه ایجاد می‌شوند اما در بعضی از موارد می‌توانند حاصل عفونت در یک غده‌ی چربی که در لبه‌ی خارجی پلک قرار گرفته است نیز باشند. در مجموع می‌توان گفت در اثر عفونت هر یک از موارد زیر ممکن است گل مژه اتفاق بیفتد:

• فولیکول مژه: سوراخ‌ها کوچکی در پوست است که مژه‌ها از آن رشد می‌کنند.
• غده سباسه (زئیس): این غده به فولیکول مژه متصل شده و تولید سبوم می‌کند که سبوم به چربی مژه کمک کرده و از خشک شدن آن جلوگیری می‌کند.
• غده آپوکرین (مول): این غده نیز از خشک شدن مژه‌ها جلوگیری می‌کند. در واقع این غده نوعی غده عرق است که به فولیکول مژه تخلیه می‌شود.

گل مژه داخلی

گل مژه‌های داخلی که اغلب در پی بروز عفونت در غدد چربی درون بافت پلک (غده میبومیا) ایجاد می‌شوند، در هنگام رشد چشم فرد را تحت فشار قرار خواهند داد. بنابراین نسبت به گل مژه‌های خارجی دردناک‌تر هستند. به طور کلی افرادی که به این گروه از گل مژه‌ها مبتلا می‌شوند ممکن است علائم را با شدت بیشتری تجربه کنند.

گل مژه مانند یک جوش که توسط عفونت ایجاد شده است به نظر می‌رسد و معمولا رنگ مایل به قرمز یا زردی به خود می‌گیرد و از علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تورم پلک
• بروز یک توده روی پلک
• احساس درد
• احساس سرخی چشم
• پوسته پوسته شدن حاشیه‌ی پلک‌ها
• افتادگی پلک
• تاری دید
• ترشحات مایل به زرد رنگ
• حساسیت به نور (فوتوفوبیا)
• احساس وجود جسم خارجی در چشم
• احساس وجود شن یا ریگ در چشم
• آبریزش چشم

علت ایجاد گل مژه

بیشتر گل مژه‌های توسط باکتری استافیلوکوک ایجاد می‌شوند. این باکتری به طور معمول روی پوست زندگی کرده و غالبا بدون ضرر است. اما وقتی باکتری‌ها به چشم منتقل شده و در غدد چربی یا فولیکول‌ها گیر می‌کنند باعث ایجاد عفونت و به دنبال آن بروز گل مژه می‌شوند.

به طور کلی لمس یا مالش چشم معمول‌ترین راه برای انتقال باکتری است اما برخی از عوامل وجود دارد که خطر ورود باکتری به چشم را افزایش می‌دهد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• وجود خارش در چشم که می‌تواند در اثر تب یونجه یا آلرژی ایجاد شده باشد.
• التهاب پلک چشم (بلفاریت)
• استفاده از لوازم آرایشی چشم مانند ریمل مژه و ابرو یا خط چشم که تاریخ گذشته یا آلوده به باکتری باشند
• نگه داشتن آرایش چشم برای طولانی مدت به خصوص خوابیدن با آرایش
• بیماری‌های پوستی مانند رزاسه و درماتیت سبورئیک
• برخی مشکلات مانند دیابت
• هر عاملی که باعث شود فرد چشم خود را مالش دهد مانند خواب ناکافی
• تغذیه‌ی نامناسب که فاقد مواد مغذی باشد

عفونت چشم اغلب در اثر مراقبت نا مناسب از چشم یا استفاده از لنزهای تماسی ایجاد می-شود. از رفتارهایی که خطر ابتلا به عفونت‌های حاصل از استفاده‌ی لنزهای تماسی را افزایش می‌دهند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تمیز نکردن لنزها به شکل صحیح و مناسب
• لمس لنزها قبل از شستن درست دست‌ها
• خارج نکردن لنز به هنگام خواب
• استفاده‌ی مجدد از لنزهای یک بار مصرف
• استفاده از لنزهایی که تاریخ مصرف آنها گذشته است

در افرادی که پیش از آن سابقه‌ی بروز گل مژه را داشته اند با احتمال بیشتری مجددا گل مژه ایجاد می‌شود، علاوه بر این بعد بهبودی احتمال عود مجدد برای آن وجود دارد.

عوارض گل مژه چیست؟

معمولا بروز گل مژه با عارضه‌ای همراه نیست اما در مواردی که به ندرت مشاهده می-شوند ممکن است موارد زیر مشاهده شود:

• تزریق استروئید ممکن است سبب بروز اسکار، تغییر رنگ، خونریزی، کبودی یا در موارد بسیار نادر که در اثر تزریق اشتباه صورت می‌گیرد احتمال نابینایی وجود دارد.
• برش و تخلیه گل مژه ممکن است خطر زخم، تغییر شکل پلک، خونریزی یا کبودی را به دنبال داشته باشد.
• در صورت آلوده شدن گل مژه ممکن است عفونت بتواند به بافت‌های مجاور و پوست گسترش پیدا کند که درمان سریع آنها لازم بوده و پزشک می‌تواند برای رفع عوارض احتمالی تجویز آنتی بیوتیک کند.
• در موارد بسیار نادر نیز ممکن است نشانه‌هایی از نوعی سرطان نادر و قابل درمان باشد که در مواردی که گل مژه حالت بدخیم به خود می‌گیرد نمونه گیری نیز برای ارزیابی‌های بعدی انجام می‌شود.

برای جلوگیری از بروز گل مژه چه کارهایی می‌توان انجام داد؟

برخی از راه‌ها خطر بروز گل مژه را کاهش می‌دهند که از بین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• باید از لمس یا مالش چشم پرهیز کرد.
• تمیز نگه داشتن چشم‌ها و استفاده از پاک کننده‌های پوست حائز اهمیت است.
• برای تسکین خارش چشم ناشی از تب یونجه یا آلرژی می‌توان دارو مصرف کرد.
• درمان بیماری‌هایی مثل بلفاریت، رزاسه و درماتیت سبورئیک که در بروز موثر هستند، لازم است.
• باید از تمیز بودن و ضدعفونی شدن لنزهای تماسی اطمینان حاصل کرد.
• پیش از استفاده از لنزها چشم باید دست‌ها کاملا شسته شده باشند.
• برای شستشوی دست باید از آب ولرم و صابون و یا از مواد ضدعفونی کننده که حاوی الکل هستند استفاده کرد.
• لنزهای تماسی یکبار مصرف نباید مجددا مورد استفاده قرار بگیرند.
• برخی بر این باورند که استفاده از رژیم غذایی حاوی امگا۳ و سبزیجات دارای اثر ضد التهابی بوده و با بهبود عملکرد غدد می‌تواند بر کاهش احتمال بروز گل مژه موثر باشد.

برخی اقدامات احتیاطی که باید در صورت بروز گل مژه آنها را انجام داد عبارتند از:

• شستشوی مداوم دست‌ها
• اجتناب از استفاده‌‌ی ریمل یا خط چشم
• پاک کردن اثرات آرایشی که ممکن است روی صورت وجود داشته باشد
• عدم استفاده از لنزهای تماسی

آیا گل مژه ارثی یا مسری است؟

گل مژه ارثی یا مسری نیست اما باکتری‌هایی که سبب بروز آن شده‌اند می‌توانند از طریق ابزار و مواد آرایشی که آلوده شده‌اند انتقال پیدا کنند. در نتیجه هرگز نباید از ریمل و خط چشم فرد دیگری استفاده کرد یا این لوازم آرایشی خود را در اختیار شخص دیگری قرار داد.

در این باره چه مواردی را باید هنگام آرایش رعایت کرد؟

رعایت نکاتی که در ادامه گفته می‌شود می‌توان خطراتی که ممکن است به دلیل آرایش برای فرد به وجود بیاید را کاهش دهد:

• لوازم آرایشی چشم مانند ریمل مژه و ابرو که استفاده‌ی روزانه دارند را هر سه ماه یکبار دور ریخته و با مدل جدید جایگزین کنید.
• لوازم آرایشی چشم مانند ریمل مژه و ابرو که استفاده‌ی روزانه ندارند و به صورت غیر منظم مورد استفاده قرار می‌گیرند را هر شش ماه یکبار تعویض کنید.
• خط چشم مایع باید هر سه ماه یکبار عوض شود.
• مواد چشم جامد لازم است هر دو تا سه سال یکبار تعویض گردد.

روند تشخیص گل مژه به چه صورت است؟

پزشک معمولا صرفا با مشاهده‌ی گل مژه می‌تواند آن را تشخیص دهد و به طور معمول نیاز به هیچ آزمایش خاص دیگری نیست.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

گل مژه معمولا بدون درمان خاصی و به مرور زمان بهتر می‌شود اما گاهی اوقات مشکلی وجود دارد که نیازمند بررسی‌های بیشتر توسط پزشک است که از میان آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اگر گل مژه بعد از گذشت چند روز رو به بهبودی نرفته باشد.
• اگر حاوی مقدار زیادی خون باشد.
• اگر رشد سریع داشته باشد.
• اگر تورم زیادی در آن مشاهده شود.

افزایش تورم یا بروز علائم جدید می‌تواند به معنای ابتلا به عفونت شدید باشد.

اگر فرد با موارد زیر رو به رو شود باید سریعا به پزشک مراجعه کند:

• اگر بینی فرد تحت تاثیر قرار گرفته باشد. چرا که می‌تواند به معنی گسترس عفونت پلک باشد.
• اگر تورم و قرمزی در اطراف چشم نیز مشاهده شود. چرا که می‌تواند نشان دهنده‌ی گسترش عفونت به پوست اطراف چشم (سلولیت اطراف چشم) باشد.

درمان گل مژه 

هرگز نباید گل مژه را فشار داد یا برای خارج کردن آن از چشم تلاش کرد. چرا که این موضوع می‌تواند سبب گسترش عفونت به قسمت‌های اطراف چشم شود. اغلب گل مژه‌ها ظرف مدت یک هفته از بین می‌روند اما در صورت عدم بهبود می‌توان از آنتی بیوتیک‌های موضعی استفاده کرد. 

علاوه بر این کمپرس آب گرم می‌تواند به عنوان یک درمان خانگی و موثر برای گل مژه مورد استفاده قرار بگیرد. می‌توان یک پارچه را در آب داغ خیساند و سپس آن را درحالیکه دمای آن باعث سوختن پوست نمی‌شود روی چشم قرار داد و این کار را چندین بار تکرار کرد.

از اثرات کمپرس آب گرم می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• می‌تواند به مایع شدن موادی که احتمال دارد در گل مژه سفت و سخت شده باشند کمک کند و باعث شود که مواد زائد زودتر تخلیه شوند.
• چرک را به لایه‌ی سطحی می‌کشاند که قبل از ترکیدن بتواند از آن خارج شود.
• غده را به مسیر تخلیه نزدیک‌تر کرده و احتمال خروج چرک به خصوص آنهایی که در لایه‌های داخلی‌تر قرار دارند را افزایش می‌دهد.

دانشمندان طبق تحقیقات پیشنهاد می‌کنند که افراد هنگام ابتلا به گل مژه سه تا چهار بار در روز و هربار به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه از کمپرس آب گرم استفاده کنند. در افرادی که مستعد بروز گل مژه هستند نیز استفاده از کمپرس آب گرم یکبار در روز می‌تواند احتمال ابتلا رو بسیار پایین بیاورد. 

روش ماساژدادن و استفاده از کمپرس آب گرم برای درمان گل مژه چشم

ماساژ دادن گل مژه هنگام استفاده از کمپرس آب گرم یا کمی بعد از آن به تجزیه مواد کمک می‌کند. برای این کار باید:

• ابتدا نوک انگشتان را کاملا ضد عفونی کرد و سپس با احتیاط به شکل دایره‌ای روی گل مژه حرکت داد.
• می‌توان از شامپو ملایم یا صابون ملایم که روی پنبه آغشته شده است برای از بین بردن پوسته استفاده کرد.
• مقدار کمی خون ممکن است در بین مواد تخلیه شده وجود داشته باشد که طبیعی است اما اگر خون زیادی وجود داشته باشد باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.

تخلیه گل مژه چشم توسط پزشک

اگر گل مژه با وجود استفاده از کمپرس آب گرم و مصرف آنتی بیوتیک موضعی همچنان ادامه پیدا کند ممکن است نیازمند مداخله‌ی پزشک برای ایجاد برش و تخلیه‌ی آن باشد. در طی این روش پس از بی حس شدن پلک پزشک برش کوچکی روی پلک ایجاد کرده و چرک و بقایای گل مژه را تخلیه می‌کند. به طور معمول این مواد خارج شده را برای بررسی‌های بعدی و رد احتمال وجود سرطان بسیار نادر اما قابل درمان کارسینوم سباسه مورد آزمایش قرار می‌دهند.

 در صورت درمان نشدن گل مژه چه اتفاقی رخ می دهد؟

در برخی از موارد گل مژه کاملا درمان پیدا نکرده و بدن برای جلوگیری از بروز التهاب آن را تبدیل به بافت جداگانه‌ای می‌کند که این حالت ممکن است منجر به ایجاد یک لایه روی پلک شود که شبیه به یک لکه به نظر می‌رسد اما حساس یا دردناک نیست و برخلاف گل مژه حاصل عفونت نبوده و در اثر التهاب به وجود می‌آید.

جمع بندی

در اثر گرفتگی غدد چربی یا فولیکول مو در لبه‌های پلک ممکن است گل مژه ایجاد شود. این موضوع به خصوص در افرادی که مرتبا چشم‌های خود را می‌مالند یا هنگام استفاده از لنزهای تماسی دست‌ها و لنز را به خوبی تمیز و ضد عفونی نمی‌کنند مشاهده می‌شود. گل مژه‌ها می‌توانند بسیار دردناک باشند اما به طور معمول خود به خود بعد از گذشتن مدت کوتاهی از بین می‌روند. استفاده از کمپرس آب گرم می‌تواند به تخلیه و التیام هرچه سریع-تر آن کمک کند. گل مژه‌هایی که بعد از گذشت دو روز شروع به بهبودی نمی‌کنند ممکن است باعث بروز مشکلات بینایی یا خونریزی شوند که در این موارد مراجعه به پزشک برای انجام ارزیابی‌های بیشتر کاملا ضروری خواهد بود.