حساسیت پوست دست به مواد شوینده

حساسیت به مواد شیمیای داخل شوینده ها زمانی است که هنگام مواجهه با یک ماده شیمیایی پاسخ ایمنی ایجاد کند و ابجاد خارش و قرمزی پوست کند، به ویژه در دست ها که با مواد شینده بیشتر در تماس اند. خارش و قرمزی (بثورات پوستی)در صورت قرار گرفتن پوست در معرض ماده خارجی مانند پودر لباسشویی، ظرفشویی و... که با آن سازگار نیست، ایجاد می شوند. 

حساسیت به پودر لباسشویی همچنین می توانند شرایطی به نام درماتیت تماسی (واکنش التهابی پوست) ایجاد کنند که به صورت بثورات قرمز و خارش دار ظاهر می شود و ممکن است حتی گسترش یابد به نقاط دیگر بدن یا محدود به مناطق خاصی مانند زیر بغل و کشاله ران باشد. آلرژی یا حساسیت به مواد شوینده لباس می تواند اولین بار در معرض قرار گرفتن در معرض یا پس از تماس های مکرر قرار گیرد.

حساسیت و آلرژی به مواد امروزه با توجه به شیوع بیماری کرونا و استفاده روزافزون از مواد شوینده، بیشتر از قبل دیده شده و نیازمند توجه است. 

علت ایجاد حساسیت پوستی به مواد شوینده

شامپوها، لوازم آرایشی، مواد شوینده و به ویژه شوینده های لباس، ممکن است رایحه ای بسیار خوش مشابه به بوی شبنم صبحگاهی یا باران بهاری داشته باشند، اما به احتمال زیاد، این مواد دارای برخی مواد شیمیایی بسیار خطرناک نیز هستند. بنابراین بروز واکنش های پوستی آلرژیک به این دسته از محصولات، غیر معمول نیست. از جمله عناصر تشکیل دهنده در شوینده ها که می توانند بالقوه تحریک کننده باشند، می توان به موارد زیر اشاره نمود:

۱. سورفاکتانت ها:

مانند اکثر صابون ها، مواد شوینده نیز حاوی نوعی سورفاکتانت (ماده موثر بر روی سطح یا ماده فعال سطحی) هستند. مواد سورفکتانت از دسته ترکیبات آلی بوده و با سست کردن اتصال ذرات خاک و قطرات روغن از روی سطح پارچه، دست و ...، به شسته شدن و پاک شدن سطوح کمک می کنند. اما متاسفانه سورفاکتانت های خشن برای افرادی که پوست حساسی دارند، تحریک کننده و آلرژن هستند.

۲. رایحه ها و عطرهای مصنوعی:

دسته گسترده دیگری از مواد شیمیایی بوده که می توانند باعث تحریک و بروز جوش های پوستی شوند. شرکت های تولیدکننده مواد شوینده، صابون ها، ادکلن ها، دئودورانت ها، کرم های بدن و مواد آرایشی، معمولاً از ترکیبات معطر اختصاصی خود استفاده می کنند و بنابراین شناخت دقیق آنچه در آن ها به کار رفته است، برای مشتریان دشوار خواهد بود.

سایر مواد حساسیت زای رایج که در مواد شوینده و به ویژه شوینده های لباس وجود دارند، عبارت هستند از:

• مواد نگهدارنده
• آنزیم ها
• پارابن
• رنگ ها
• مواد آنتی باکتریال
• مرطوب کننده ها
• نرم کننده های پارچه ای
• غلیظ کننده ها و حلال ها
• امولسیون کننده ها.

اگرچه تمامی این مواد می توانند باعث ایجاد بثورات و حساسیت های پوستی در کودکان و بزرگسالان شوند، اما باید در نظر داشت که آلرژی به مواد حساسیت زای ملایم، مانند آنچه که در عناصر تشکیل دهنده شوینده های لباس وجود دارد، به طور معمول پس از تماس های مکرر و به آرامی ایجاد می شود. با این وجود، هنگامی که دچار آلرژی و حساسیت پوستی می شوید، دیگر حتی مقادیر اندک از مواد حساسیت زا، برای ایجاد واکنش های آلرژیک از جمله درماتیت تماسی، کافی است.

درماتیت تماسی

درماتیت تماسی (Contact dermatitis)، نوعی بیماری پوستی است که به صورت حساسیت و التهاب پوستی خود را نشان داده و در دو نوع کلی طبقه بندی می شود:

 درماتیت تماسی تحریک کننده: این فرم از بیماری، زمانی رخ می دهد که یک ماده تحریک کننده به لایه بالایی پوست آسیب برساند و باعث ایجاد بثورات خارش دار شود. چنین واکنشی، ممکن است پس از اولین باری که در معرض مواد شوینده قرار می گیرید، رخ داده و یا اینکه بالعکس به تدریج و پس از تماس های مکرر، ایجاد شود. اگر فردی به درماتیت تماسی تحریک کننده دچار شود، حتی اگر به چیزی در مواد شوینده مصرفی خود حساسیت نداشته باشد، باز هم ممکن است واکنش های پوستی را تجربه کند.

درماتیت تماسی آلرژیک: که به آن آلرژی یا حساسیت تماسی نیز گفته می شود، در صورت تماس فرد با ماده ای که به آن حساسیت دارد، اتفاق می افتد.

علائم حساسیت پوستی به مواد شوینده

علائم و نشانه های ناشی از حساسیت پوستی به مواد شوینده، ممکن است بلافاصله بعد از تماس با خود ماده شوینده و یا مثلا لمس لباس تازه شسته شده ظاهر شده و یا اینکه ساعت ها یا حتی یک هفته بعد از تماس اولیه، تجربه شوند. علائم واکنش آلرژیک به شوینده ها و درماتیت تماسی، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• پدیدار شدن جوش های قرمز
• قرمز شدن پوست
• خارش خفیف تا شدید پوست
• تاول هایی که ممکن است از بین بروند یا پوسته پوسته شوند
• احساس سوزش در پوست
• تورم در بخشی از پوست و یا چشم ها، صورت و ناحیه دستگاه تناسلی
• کهیر
• پوست خشک، ترک دار و یا پوسته پوسته شده
• حساس شدن پوست خصوصا به لمس
• حساسیت به آفتاب
• تیره شدن پوست و ایجاد حالتی شبیه به "چرم".

به طور معمول، نشانه های درماتیت تماسی در مناطقی از پوست و بدن رخ می دهد که با محرک های قوی در تماس هستند، به عنوان مثال بخشی از پوست انگشتان که زیر حلقه انگشتر قرار می گیرد و یا دستانی که مداوم در حال شسته شدن با شوینده ها هستند.

البته در حساسیت های پوستی ناشی از مواد شوینده، از آنجا که کل بدن با لباس و پارچه شسته شده و همچنین مواد شوینده تماس پیدا می کند، علائم ممکن است در هر جایی ظاهر شوند. به عنوان مثال، قرار دادن صورت بر روی یک بالش تازه شسته شده در هنگام خواب، می تواند باعث تحریک پوست حساس این ناحیه شود.

لازم به ذکر است که علائم حساسیت در مناطقی، مانند زیر بغل و کشاله ران که لباس ها در آن نواحی به واسطه تعریق مرطوب و خیس می شوند، شدت بیشتری داشته و اذیت کننده تر هستند.

در شیرخواران و کودکان نوپا، علائم حساسیت پوستی نسبت به شوینده ها بیشتر در نواحی صورت، سر و یا بخش های زیر و اطراف پوشک آن ها دیده می شود. 

تشخیص حساسیت پوستی نسبت به شوینده ها

تشخیص حساسیت پوستی نسبت به شوینده ها، توسط پزشک و با انجام معاینه فیزیکی و سوال از علائم ممکن خواهد بود. 

حساسیت پوستی نسبت به شوینده ها چگونه درمان می شود؟

خوشبختانه بیشتر بثورات پوستی را می توان در خانه و به کمک درمان های ساده و یا تغییر سبک زندگی درمان کرد. مهمترین و اولین کاری که در هنگام بروز حساسیت به یک ماده تحریک کننده شیمیایی مانند یک مارک خاص شوینده، باید انجام دهید شناسایی وحذف کامل آن است. سپس می توانید برای تسکین علائم خود، اقدامات زیر را در نظر بگیرید:

• از پماد یا کرم های استروئیدی استفاده کنید: یک کرم استروئیدی بدون نسخه که حاوی حداقل ۱ درصد هیدروکورتیزون است می تواند به تسکین خارش و التهاب نواحی درگیر کمک کند.
• از لوسیون های ضد خارش کمک بگیرید: استفاده از لوسیون های ضد خارش همچون کالامین می تواند باعث تسکین پوست و جلوگیری از خراشیدگی و آسیب به آن در پی خاراندن مکرر شود.
• داروهای آنتی هیستامینی بخورید: استفاده از آنتی هیستامین ها، مانند دیفن هیدرامین (بنادریل)، می توانند واکنش های آلرژیک را متوقف کنند.
• ماسک های ساخته شده از جو دوسر را امتحان کنید: جو دوسر خاصیت ضدالتهابی داشته و استفاده از مخلوط آن با آب به صورت ماسک، می تواند خارش را کاهش داده و پوست ملتهب را تسکین دهد.
• کمپرس مرطوب بگذارید: قرار دادن حوله آغشته به آب خنک بر روی پوست ملتهب، می تواند آن را تسکین داده و حساسیت را کاهش دهد.

نکاتی برای پیشگیری از حساسیت پوستی نسبت به شوینده ها

اگرچه حساسیت نسبت به شوینده ها امری رایج بوده و به دلیل جایگاه ویژه این دسته از محصولات در زندگی امروزی، نمی توان به طور کامل مانع از وقوع آن شد. اما به کار بستن توصیه هایی که در ادامه به آن ها اشاره شده است، می تواند تا حد زیادی از بروز واکنش های آلرژیک کم پیشگیری کند. برای رسیدن به این هدف بهتر است این اقدامات را امتحان کنید:

1. استفاده از شوینده های بدون عطر و رنگ: بسیاری از افراد به مواد شیمیایی موجود در عطرهای مصنوعی و رنگ حساس هستند. بنابراین جایگزینی این محصولات می تواند ایده خوبی باشد.
2. شستن لباس ها و پارچه ها برای ۲ نوبت: این کار مانع از جمع شدن باقی مانده مواد شوینده بر روی لباس ها و پارچه ها خواهد شد. به علاوه برای کمک به از بین بردن مواد آلرژی زا استفاده از بالاترین درجه حرارت آب (در صورت امکان)، توصیه می شود.
3. کمک گرفتن از شوینده های طبیعی: جوش شیرین و سرکه یک محلول شوینده طبیعی و عالی است که می توان از آن برای شست و شو کمک گرفت. این محلول نه تنها باعث تحریک پوست نمی شود، بلکه می تواند به روشنی و نرم شدن لباس نیز کمک کند.
4. ضدعفونی کردن ماشین لباسشویی: بهتر است هر ۶ ماه یک بار، درون محفظه ماشین لباسشویی با محلول جوش شیرین و سرکه پر شده و برنامه شست و شو با آب داغ اجرا شود تا مواد شیمیایی تجمع یافته در طی زمان، به صورت کامل پاکسازی شوند.