سقط زودرس جنین ؛ علت و علائم

اگر سقط جنین در ۳ ماه اول بارداری اتفاق بیفتد به عنوان سقط جنین زود هنگام یا سقط زودرس شناخته می شود. به این نوع سقط جنین؛ سقط خود به خودی نیز می گویند که اکثرا در اوایل بارداری و در هفته ی پنجم تا هفته دهم رخ می دهد. از دست دادن بارداری در اوایل بارداری معمول است. به طوری که در حدود ۱۰٪ از حاملگی هایی که تشخیص داده شده اند، سقط اولیه یا زود هنگام دیده می شود. دلایل مختلفی وجود دارند که موجب سقط زودرس شوند. در ادامه به علت سقط زودهنگام و علائم و درمان می پردازیم.

علت های سقط زود هنگام 

۱. ناهنجاری کروموزومی در جنین

اصلی ترین علت سقط های زود هنگام، ناهنجاری های ژنتیکی می باشد. مشکلات ژنتیکی مانند ناهنجاری های کروموزومی (کروموزوم ها حاوی دستورالعمل هایی برای رشد جنین هستند) در جنین می توانند منجر به سقط زود هنگام شود. این نوع از نا هنجاری ها به طور تصادفی اتفاق می افتند. تقریباً نیمی از بارداری های از دست رفته زود هنگام، در اوایل بارداری به دلیل یک اتفاق تصادفی در نحوه تقسیم کروموزوم های جنین رخ می دهد که طی آن جنین تعداد غیر طبیعی کروموزوم را از والدین خود دریافت می کند. به این ترتیب رشد به طور معمول در جنین اتفاق نمی افتد. عدم رشد جنین گاهی منجر به از دست دادن بارداری زود هنگام می شود.

۲. مصرف سیگار، الکل و کافئین

سیگار کشیدن، مصرف الکل و کافئین نیز به عنوان دلایلی محکم برای از دست دادن بارداری در اوایل بارداری (سقط زود هنگام) معرفی شده است. برخی تحقیقات نشان می دهند که سیگار کشیدن خطر سقط زودرس را افزایش می دهد. استفاده از الکل نیز در سه ماهه اول بارداری ممکن است تا حدی خطر از دست دادن بارداری زودرس را افزایش دهد. به این ترتیب بهتر است از مصرف سیگار و الکل در دوران بارداری خودداری کرد. مصرف کافئین نیز می تواند خطرساز شود. با این حال به نظر نمی رسد مصرف ۲۰۰ میلی گرم یا کمتر کافئین در روز (مقدار دو فنجان قهوه) خطر سقط زود هنگام را افزایش دهد.

۳. سن مادر

احتمال وقوع سقط زود هنگام در ابتدای بارداری با افزایش سن مادر افزایش می یابد. از دست دادن بارداری در اوایل بارداری در بیش از یک سوم بارداری های در زنان بالای ۴۰ سال رخ می دهد. بنابراین لازم است که خانم های بالای ۴۰ سالی که قصد بارداری دارند، از زمان اقدام خود تحت نظر متخصص زنان باشند. سقط زود هنگام در این سنین به این دلیل است که با افزایش سن، تعداد و کیفیت تخمک ها پایین می آید. به همین دلیل است که با افزایش سن، باردار شدن طولانی تر می شود.

۴. سن پدر

خطر سقط جنین زود هنگام با افزایش سن پدر نیز می تواند افزایش پیدا کند. این بدان دلیل است که بروز ناهنجاری های کروموزومی در اسپرم، بیشتر با افزایش سن آقایان مشاهده می شود. این ناهنجاری ها می توانند باعث ناهنجاری های ژنتیکی در جنین شوند که گاهی اوقات باعث سقط جنین در همان ابتدای بارداری می شود. خطر سقط جنین در بین زوج هایی که زن ۳۵ سال به بالا و مرد ۴۰ سال به بالا دارد بیشتر است. توانایی یک پدر در داشتن فرزند نیز با افزایش سن او کاهش می یابد، البته نه به اندازه زنان.

۵. حاملگی خارج از رحمی

در بسیاری از موارد حاملگی خارج رحمی، تخمک بارور شده به سرعت از بین می رود و توسط سیستم بدن از بین می رود. به این ترتیب قبل از این که مادر دچار تاخیر در قاعدگی ماهیانه خود شود، سقط زود هنگام اتفاق می افتد. مادر در این شرایط کمی درد و خونریزی خواهد داشت. در این موارد بارداری خارج رحمی به ندرت تشخیص داده می شوند و فقط برخی از آن ها تشخیص داده خواهند شد.

۶. بارداری مولار

در این نوع حاملگی، هیچ بافتی از بدن جنین تشکیل نخواهد شد. طی بارداری مولار، تخمک به یک توده گوشت بدون شکل تبدیل می شود. در حاملگی مولار نسبی، ممکن است بافت جفت طبیعی همراه با یک بافت جفت غیرطبیعی وجود داشته باشد. ممکن است تشکیل جنین نیز وجود داشته باشد، اما او قادر به زنده ماندن نیست و معمولاً در اوایل بارداری طی سقط زود هنگام از بین می رود.

۷. حاملگی پوچ

حاملگی پوچ هنگامی رخ می دهد که تخمک بارور شده در رحم کاشته می شود اما به جنین تبدیل نمی شود. همچنین از این حالت به عنوان حاملگی غیر جنینی (بدون جنین) نیز یاد می شود. علت اصلی ایجاد حاملگی پوچ، نارسایی در اوایل بارداری است. سقط جنین در این وضعیت اغلب آنقدر زود اتفاق می افتد که مادر حتی متوجه نمی شود که باردار است.

۸. فیبروم رحمی

زنان مبتلا به فیبروم رحمی بیش از زنان بدون فیبروم دچار سقط زود هنگام جنین می شوند (حدود ۱۴٪ در مقابل ۷.۶٪). اگر مادر فیبروئیدهای متعدد یا بسیار بزرگی داشته باشد، احتمال سقط زود هنگام در او بیشتر می شود.

۹. مصرف برخی مواد غذایی و داروها

برخی از داروها و مواد غذایی تاثیرات سو بر بارداری می گذارند. برخی از مادران بدون اینکه بدانند باردار هستند و برخی با علم بر بارداری خود اقدام به مصرف این مواد می کنند. داروهایی که خطر سقط زود هنگام را افزایش می دهند عبارت اند از:

• میزوپروستول: برای مواردی مانند آرتریت روماتوئید استفاده می شود.
• رتینوئیدها: برای درمان اگزما و آکنه استفاده می شود.
• متوترکسات: برای شرایطی مانند آرتریت روماتوئید استفاده می شود.

۱۰. بارداری شیمیایی

به سقط جنین بسیار زودهنگامی گفته می شود که در مدت زمان بسیار کوتاهی پس از لانه گزینی و قبل از هفته پنجم بارداری، تقریباً همزمان با دوره قاعدگی که فرد در انتظار آن است، رخ می دهد.

عواملی که باعث سقط نمی شوند، کدامند؟

ممکن است نگران باشید که برخی فعالیت ها یا احساسات ممکن است خطر بارداری شما را افزایش دهد. اما اگر بارداری  پرخطر ندارید، موارد زیر به طور کلی بی خطر هستند:

• کار کردن
• نشستن یا ایستادن برای مدت زمان معقول
•  ورزش کردن با حجم متوسط و با نظر پزشک (با پزشک خود در مورد اینکه چه سطحی از ورزش برای شما مناسب است صحبت کنید)
• داشتن رابطه جنسی
• مسافرت هوایی
• خوردن غذای تند
• شوک یا ترس عاطفی
•  استرس یا افسردگی 

علائم و نشانه های سقط زودرس 

• خونریزی و گرفتگی شکم و زیر شکم شایع ترین علائم از دست دادن بارداری در اوایل بارداری است.
• خونریزی به میزان کم نیز در اوایل بارداری نسبتاً شایع است. این خونریزی گاهی به خودی خود متوقف می شود.

خونریزی و گرفتگی شکم می تواند نشانه های دیگری در بارداری مانند بارداری خارج رحمی باشد. اگر هرکدام از این علائم یا نشانه ها را دارید، با متخصص زنان و زایمان باید ملاقات کرد.

تشخیص سقط زود هنگام جنین 

۱. معاینه بدنی: اگر علائم و نشانه های سقط زودرس بروز کرده است، به احتمال زیاد معاینه فیزیکی موثر خواهد بود. همچنین متخصص زنان و زایمان در مورد زمان شروع خونریزی، میزان خونریزی و درد یا گرفتگی از مادر سوال می کند.

۲. سونوگرافی: برای بررسی اینکه جنین هنوز در رحم رشد می کند یا ضربان قلب دارد یا خیر، ممکن است معاینه سونوگرافی انجام شود.

۳. آزمایش خون بارداری: مادر ممکن است نیاز به انجام آزمایشی برای اندازه گیری میزان گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) در خون داشته باشد. این ماده توسط جفت در حال رشد ساخته می شود. کاهش سطح hCG می تواند به معنای از دست دادن بارداری باشد. چندین آزمایش سونوگرافی و آزمایش hCG ممکن است برای تأیید از دست دادن بارداری زود هنگام لازم باشد.

برای درمان و بعد از سقط زودرس چه باید کرد؟

۱. خارج کردن بقایای حاملگی:

وقتی حاملگی در ابتدای بارداری از دست می رود، ممکن است مقداری از بافت حاملگی در رحم باقی بماند. این بافت باید برداشته شود. روش های مختلفی برای انجام این کار وجود دارد. اگر شرایط اورژانسی نباشد، می توان به انتخاب خود مادر نوع درمان را تعیین کرد. گزینه های موجود خطرات و عوارض مشابهی دارند که شامل عفونت و خونریزی شدید می باشد. خطر عوارض جدی، صرف نظر از نوع درمان، بسیار ناچیز است.

۲. آمپول روگام:

اگر گروه خونی مادر Rh منفی باشد، احتمالاً بعد از از دست دادن بارداری زودرس خود، ایمونوگلوبولین Rh دریافت خواهد کرد. اگر مادر Rh منفی باشد و جنین او Rh مثبت باشد، در بارداری بعدی مشکلاتی پیش خواهد آمد. با زدن آمپول ایمونوگلوبولین Rh پس از سقط زودرس می توان از بروز این مشکلات جلوگیری کرد.

۳. درمان غیر جراحی:

اگر نشانه ای از عفونت مشاهده نشود، یک گزینه می تواند صبر کردن و خروج بافت بارداری به طور طبیعی است. این کار معمولاً تا ۲ هفته طول می کشد اما در برخی موارد ممکن است بیشتر زمان لازم داشته باشد. گزینه دیگر، مصرف دارویی مانند مترژن است که به دفع بقایای بارداری کمک می کند.

۴. جراحی:

در صورت مشاهده علائم عفونت، خونریزی شدید یا سایر بیماری ها، جراحی توصیه می شود. یک گزینه جراحی، آسپیراسیون خلا نام دارد. در این روش، یک لوله نازک متصل به دستگاه مکش برای برداشتن بافت بارداری وارد رحم می شود. این روش باید در مطب پزشک یا بیمارستان انجام شود. قبل از آغاز کار از بی حسی موضعی استفاده می شود. همچنین ممکن است به مادر دارویی داده شود تا به او کمک کند که آرام باشد.

۵. کورتاژ (D&C): 

برای انجام کورتاژ دهانه رحم باز می شود و از ابزاری برای از بین بردن بافت و بقایای حاملگی استفاده می شود. D&C معمولاً در اتاق عمل یا یک مرکز جراحی انجام می شود. ممکن است از بیهوشی عمومی یا بی حسی منطقه ای برای آرامش مادر استفاده شود.

آیا بعد از سقط زود هنگام جنین، بارداری و فرزند دار شدن امکان پذیر است؟

از دست دادن بارداری در سه ماهه اول معمولاً فقط یک بار اتفاق می افتد (مگر اینکه مشکل کروموزومی حاد در والدین وجود داشته باشد). بیشتر زنان پس از سقط زود هنگام، بارداری موفقی خواهند داشت. از دست دادن بارداری زود هنگام به صورت مکرر نادر است. با چندین بار از دست دادن بارداری در ابتدای حاملگی، آزمایشات مخصوص و ارزیابی می توانند برای یافتن علت موثر باشند. حتی اگر هیچ علتی برای این سقط ها پیدا نشود، بیشتر زوجین بارداری موفقی را تجربه می کنند.

چه مدت بعد از سقط زودرس می توان دوباره باردار شد؟

می توان به محض گذشت ۲ هفته پس از سقط زودرس، مجددا باردار شد. اگر نمی خواهید بلافاصله باردار شوید، حتماً از روش جلوگیری از بارداری استفاده کنید. بلافاصله پس از سقط زود هنگام می توان از هر روش پیشگیری از بارداری از جمله قرار دادن دستگاه داخل رحمی استفاده کرد.