گرید جنین در IVF

سالانه بسیاری از کودکان به کمک تکنولوژی‌های کمک باروری مانند IVF به دنیا می‌آیند. دانستن اطلاعاتی درباره‌ی گریدهای جنین آی وی اف باعث می‌شود تا این مسیر بهتر طی شود. به طور کلی در بخشی از فرآیند کمک باروری جنین در آزمایشگاه توسط متخصصین بررسی می‌شود تا بتواند آنها را از نظر کیفیت جنین، غربالگری کرد و شانس موفقیت باروری را افزایش داد.

از سیستم گریدبندی نوزاد برای کمک به تعیین اینکه کدام جنین منتقل گردد استفاده می شود. انتقال جنین در ۳ یا ۵ روز پس از بازیابی میتواند اتفاق بیفتد. روز ۳ که مرحله کلیواژ یا شکاف است و روز ۵ به عنوان مرحله بلاستوسیست شناخته می‌شود و از آنجایی که رشد و نمو جنین متفاوت است سیستم درجه بندی متفاوتی نیز برای آن در نظر گرفته می‌شود.

جنین ۳ روزه

در این گرید فرد بازیابی سلول تخم و همچنین تاییدیه‌های اولیه لقاح آزمایشگاهی را دریافت کرده است. حال برای اولین بار این لقاح پایان یافته گرید بندی می‌شود. اما جنین سه روزه دقیقا چیست؟ در این گرید سلول‌های جنین در حال تقسیم شدن هستند اما اندازه‌ی جنین درست شبیه یک تخمک بارور نشده باقی مانده است. برای درک بیشتر این اتفاق می‌توان به عنوان مثال به یک کیک تولد فکر کرد. با هر برش تعداد تکه‌ها افزایش پیدا می‌کند اما تغییری در اندازه‌ی کلی کیک به وجود نمی‌آید. در یک جنین سه روزه نیز بدون آنکه اندازه تغییر کند تعداد سلول‌ها به علت تکثیری که در حال انجام است افزایش پیدا می‌کند. 

سیستم گرید بندی جنین ۳ روزه

در روز سوم جنین شناسان با استفاده از میکروسکوپ با قدرت بالا نگاهی به مورفولوژی یا همان ساختار رویان می‌اندازند. به طور کلی در این مرحله دو موضوع مورد توجه جنین شناسان است:

1. تعداد سلول‌های رویان
2. شکل سلول‌ها

۱. تعداد سلول‌ها

اگر جنین به اندازه‌ی کافی تقسیم سلولی را پشت سر گذاشته باشد باید در روز سوم بین ۶ تا ۱۰ سلول داشته باشد که بنا به تحقیقات انجام شده تعداد ایده‌آل آن برابر با ۸ سلول است. میزان احتمال تولد زنده‌ی جنینی که در این روز ۸ سلول یا بیشتر داشته باشد به طور قابل توجهی بالاتر است. با این حال تمام جنین‌ها از این قاعده پیروی نمی‌کنند و بعضی از جنین‌ها ممکن است ۳، ۵ یا ۶ سلول داشته باشند که علت آن عدم همزمانی تقسیم سلول‌هاست. بنابراین طبق یک قاعده کلی گرچه ممکن است در بعضی از مواقع سلول حاصل از تقسیم سلولی به طور کامل برش نخورده باشد اما کماکان شمارش تعداد سلول‌های رویان بهترین شاخص برای بررسی رشد و نمو است. 

۲. شکل و ظاهر سلول‌ها

هرچند شمردن تعداد سلول‌های جنین در روز سوم نسبتا آسان است اما بررسی و درجه بندی آنها از نظر شکل ظاهری سخت‌تر است. بسته به پروتکل آزمایشگاه سلول‌ها به ۴ (یا ۵ ) دسته تقسیم می‌شوند که درجه ۱ بهترین حالت آن است. در این بررسی جنین شناسان به دنبال آن هستند تا سلول‌ها را از چند منظر مورد بررسی قرار بدهند:

• آیا هر سلول یک هسته دارد؟
• آیا سلول‌ها اندازه‌ی متناسب و یکسانی دارند؟
• آیا تقسیم به خوبی انجام شده و محتوای سلول که در عملکرد بهینه‌ی سیتوپلاسم موثر است، به قدر کافی حفظ شده است؟
• آیا سلول‌ها به قدر کافی متراکم و فشرده شده‌اند و برای مرحله‌ی بعدی که تشکیل بلاستوسیت است آماده هستند؟
• آیا در محتوای سلول حفره‌ی سیتوپلاسمی وجود دارد؟
• آیا واکوئل‌ها در وضعیت مناسبی قرار دارند؟

جنین ۵ روزه 

در بعضی از کلینیک‌های باروری ترجیح به آن است که جنین را بعد از رسیدن به روز ۵ که حالا دیگر بلاستوسیت نامیده می‌شود منتقل کنند. در این جای پروسه سلول‌ها نقش پذیرفته و کار اختصاصی‌تری پیدا می‌کنند:

• برخی از سلول‌ها توده‌ی سلولی داخلی (ICM) را تشکیل می‌دهند که در آینده این سلول‌ها تبدیل به جنین خواهند شد.
• برخی از سلول‌ها اپیتلیوم تروفکتودرم یا اپیتلیوم رویانی (TE) را تشکیل می‌دهند که به جفت یا سایر بافت‌هایی که بدن برای فرآیند بارداری به آنها احتیاج دارد تبدیل خواهند شد.

در داخل پوسته (زونا پلاسیدا) که جنین را احاطه کرده است کشیده شده و آماده می‌شود تا زمانیکه بعدا جنین بخواهد خود را در پوشش رحم جای بدهد نازک شده و از بین برود. 

سیستم گرید بندی جنین ۵ روزه

گرچه بررسی گرید در روز سوم هم چالش برانگیز است اما در روز پنجم از آنجایی که صحبت از بررسی بلاستوسیت است پیچیده‌تر نیز می‌شود. این دسته بندی امری جهانی است اما با این حال هر مرکز باروری دارای سیستم منحصر به فرد خود برای انجام بررسی‌های لازم است.

در روز پنجم چه چیزی بررسی می‌شود؟

• مقداری که بلاستوسیت گسترش یافته است.

بخشی از جنین که در اینجا اندازه گیری می‌شود بلاستوسل است که حفره‌ای پر از مایع بوده و در داخل جنین تشکیل می‌شود. بنا به وضعیت بلاستوسل جنین‌ها از ۱ تا ۶ نمره دسته بندی می‌شوند که ۶ بهترین وضعیت است.

• کیفیت ICM. چیزی که بعدها به جنین تبدیل می‌شود ICM می‌باشد که در سه درجه متفاوت تقسیم می‌شود.
• کیفیت TE. چیزی که بعدها جفت و سایر بافت‌های این چنینی را می‌سازد TE می باشد که در سه درجه متفاوت تقسیم بندی می‌شود.

در نتیجه اگر در روز پنجم جنینی با درجه ۵AA تقسیم بندی شود به معنی بهترین درجه بلاستوسیت (۵) بالاترین کیفیت سلول‌های ICM (A) و بالاترین کیفیت سلول‌های TE (A) می‌باشد.

نمودارهای گرید بندی جنین در روز پنجم

جنین در این روز با سه حرف درجه بندی می‌شود که در ادامه به ذکر آن می‌پردازیم.

عدد ابتدایی بیانگر میزان گسترش بلاستوسیت و وضعیت بلاستوسل است.

اولین حرف بیانگر درجه بندی ICM بوده که بعدها تبدیل به جنین خواهد شد.

دومین حرف بیانگر درجه بندی TE بوده که بعدها تبدیل به جفت و دیگر سلول های این چنینی در فرآیند بارداری خواهد شد.

بررسی میزان موفقیت بر اساس گرید بندی

هنوز مطالعات دقیق و کاملی مبنی بر این موضوع انجام نشده است اما لازم است بدانیم تفسیر گریدبندی نوزاد لزوما آن چیزی که در نگاه اول به نظر می‌رسد نیست. مثلا شاید اعلام گرید C برای کیفیت ICM خبر بدی به نظر برسد اما این درجه بندی همیشه به این معنا نبوده و ممکن است به این علت باشد که جنین هنوز در حال رشد می‌باشد. بطور کلی سنجش میزان موفقیت بر اساس درجه بندی دشوار و روش تفسیر گریدبندی پیچیده است. در نتیجه برای دست‌یابی به نتیجه، نیازمند بررسی‌های دقیق توسط متخصص و پزشک مربوطه می‌باشد.

جمع بندی

سنجش و گریدبندی جنین یکی از مراحل تکنیک‌های کمک باروری است و باید به آن دقت شود. در طی این فرآیند پزشک فاکتورهای مختلف مانند سن، سابقه‌ی باروری ، جنینی که باید منتقل شود، تعداد جنینی که باید منتقل شود و اینکه در کدام روز انتقال با احتمال بیشتری به بارداری منجر می‌شود را در نظر می‌گیرد. باید به مجموعه‌ی این اطلاعات و اطلاعات حاصل از بررسی جنین و گرید بندی آن به منظور افزایش احتمال بارداری توجه داشت