پارگی یا سوراخ شدن مثانه
پارگی یا سوراخ شدن مثانه معمولاً به علت وارد شدن ضربه به شکم و یا لگن است. گاهی ممکن است سوراخ شدن مثانه به صورت خود به خود، یاتروژنیک (یعنی در اثر انجام برخی روش های درمانی) طی عمل جراحی، سزارین یا آندوسکوپی به وجود بیاید. درد لگن و هماچوری ناخالص در بیشتر افرادی که دچار سوراخ شدن مثانه شده اند، به وجود می آید. در بزرگسالان، مثانه در ناحیه لگن که استخوان های لگنی وجود دارند، به خوبی محافظت می شود. به همین ترتیب، اکثریت قریب به اتفاق آسیب های مثانه از جمله پارگی یا سوراخ شدن مثانه در اثر شکستگی های استخوان لگن، به ویژه زمانی که استخوان شرمگاهی نیز درگیر شود، رخ می دهد.
در بزرگسالان، مثانه خالی در استخوان لگن به خوبی محافظت می شود. اما در صورت پر بودن مثانه، ممکن است مثانه گسترده شود تا به سطح ناف برسد. اگر در این صورت به مثانه آسیب وارد شود، عوارض آن بیشتر خواهد بود.
در نوزادان، مثانه عضوی داخل شکمی است و در اثر ضربه، در معرض آسیب قرار می گیرد. ضعیف ترین قسمت مثانه، گنبد صفاقی آن است. صفاق یک غشاء خونابی است که حفره لگنی و شکمی را می پوشاند. پارگی های خود به خودی مثانه و یاتروژنیک معمولاً در داخل این صفاق رخ میدهد. در حالی که پارگی های آسیب زا، به ویژه آنهایی که با شکستگی لگن همراه هستند، در خارج از صفاق ایجاد می شوند.
انواع پارگی و یا سوراخ شدن مثانه
پارگی مثانه ممکن است در فضای صفاقی رخ دهد اما بیشتر آن ها در خارج از پرده صفاقی ایجاد می شود.
- پارگی خارج صفاق مثانه: پارگی های خارج صفاقی بدون ایجاد عارضه خیلی جدی، غالباً بدون عمل جراحی و با کاتتر فولی کنترل و بهبود داده می شوند. پارگی های خارج صفاقی معمولاً با شکستگی های لگن همراه است یا به دلیل نیروهای فشاری روی لگن که باعث پارگی دیواره مثانه قدامی یا جانبی می شود یا از طریق نفوذ مستقیم مثانه توسط قطعات شکستگی استخوانی.
- پارگی داخل صفاق مثانه: در حالی که پارگی های داخل صفاقی نیاز به ترمیم توسط عمل جراحی دارند. پارگی های داخل صفاقی معمولاً هنگامی اتفاق می افتد که مثانه به طور کامل تحت فشارهای تحتانی شکم قرار گیرد.
- پارگی خود به خودی: پارگی خود به خودی مثانه کاملاً نادر است و با مرگ و میر بالا همراه است. این حالت معمولا در اثر زایمان واژینال (طبیعی)، هموفیلی، بدخیمی و آنومالی های استخوانی، پرتودرمانی، عفونت و احتباس ادراری به وجود می آید.
علت پارگی مثانه چیست؟
- بیشترین موارد پارگی مثانه، در اثر آسیب های ناشی از تصادفات (تروما) با وسایل نقلیه موتوری است. تصادف با موتور سیکلت معمولاً با وارد شدن ضربه به لگن همراه است که می تواند با پارگی مثانه نیز همراه باشد.
- زمین خوردن معمولی (ناشی از سرگیجه و یا سکندری خوردن) و ضربه های معمولی به شکم از علل ناشایع پارگی مثانه می باشند.
- کودک آزاری
- وارد شدن ضربه به آلت تناسلی آقایان
- حمله و تجاوزات جنسی
- وارد شدن ضربه به مجرای ادراری
- ترومای واژن
- هیسترکتومی شکمی
- سزارین
- حین برداشتن توده و تومورهای موجود در لگن
علائم ناشی از پارگی مثانه چیست؟
برخی از علائم رایجی که در اثر پارگی مثانه می توانند به وجود بیایند عبارت اند از:
- درد زیر شکم
- حساسیت در لمس ناحیه شکمی
- کبودی در محل آسیب دیدگی
- وجود خون در ادرار (هماچوری)
- ترشحات خونی در مجرای ادرار
- مشکل شروع ادرار یا عدم توانایی تخلیه مثانه
- نشت ادرار
- ادرار دردناک
- درد لگن
- جریان ادرار کم و ضعیف
- اتساع شکم یا نفخ شکمی
در موارد شدیدتر آسیب مثانه که شوک یا خونریزی داخلی نیز رخ می دهد، ممکن است علائم زیر در فرد دیده شود:
- کاهش هوشیاری، خواب آلودگی، کما
- افزایش ضربان قلب
- کاهش فشار خون
- پوست رنگ پریده
- تعریق
- پوستی که لمس آن خنک باشد.
تشخیص سوراخ یا پاره شدن مثانه
تشخیص دقیق این حالت بر عهده پزشک است. متخصصین اورولوژی در این حیطه کاملا حرفه ای هستند. اگر متخصص اورولوژی در دسترس نبود، می توان به متخصصین داخلی، نفرولوژی و یا حداقل به پزشک عمومی مراجعه کرد. آن ها ممکن است از موارد زیر برای تشخیص کامل تر و دقیق کمک بگیرند:
- معاینه فیزیکی ناحیه شکمی و زیر شکم: معاینه دستگاه تناسلی گاها می تواند آسیب به مجرای ادرار را نشان دهد.
- بررسی وجود رتروگراد مجرای ادرار: در این روش از اشعه ایکس با استفاده از رنگ مخصوص برای بررسی آسیب به مجرای ادراری کمک گرفته می شود.
- سیستوگرام رتروگراد: این روش نیز یک نوع تصویربرداری از مثانه برای تایید یا رد آسیب به مثانه است. طی آن آسیب به مثانه یا تورم و متسع شدن آن مشخص می شود. همچنین سایر علائم آسیب های لگنی مانند کبودی بر روی آلت تناسلی، کبودی بیضه و پرینه، علائم خونریزی یا شوک (از جمله کاهش فشار خون به ویژه در موارد شکستگی لگن)، حساسیت و پر بودن مثانه هنگام لمس (ناشی از احتباس ادرار)، وجود استخوان های لگن حساس و ناپایدار و تجمع ادرار در حفره شکمی طی این روش مشخص خواهد شد.
عوارض ناشی از پارگی و سوراخ شدن مثانه
عوارض ناشی از ورود صدمه های جدی به مثانه می تواند شامل موارد زیر باشد:
- آسیت ادرار (آزاد شدن ادرار در حفره صفاقی به علت پارگی داخل صفاقی). آسیت به معنای تجمع مایعات در حفره شکمی می باشد.
- هماچوری مداوم (دیدن خون در ادرار)
- ابتلا به عفونت (از جمله سپسیس)
- نیاز به جراحی فوری باز
- بی اختیاری ادراری
- بی ثباتی مثانه
- فیستول مثانه
- ایجاد تومور
- پریتونیت
- مرگ
درمان پارگی و سوراخ شدن مثانه
اهداف درمان عبارت اند از:
- کنترل علائم
- تخلیه کامل ادرار
- ترمیم آسیب دیدگی
- جلوگیری از عوارض بعدی
درمان اورژانسی پارگی مثانه در صورت خونریزی یا ایجاد شوک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- انتقال خون
- تزریق داروهای داخل وریدی (IV)
- بستری شدن در بیمارستان
- در صورت وجود جراحت گسترده یا پریتونیت (التهاب حفره شکم) ممکن است جراحی فوری برای ترمیم پارگی و تخلیه ادرار از حفره شکم انجام شود.
- جراحی: در بیشتر موارد با جراحی می توان پارگی را برطرف کرد. مثانه ممکن است توسط یک کاتتر از طریق مجرای ادرار یا دیواره شکم تخلیه شود. این لوله در طی چند روز تا چند هفته در بدن باقی می ماند تا از جمع شدن ادرار در مثانه جلوگیری کند. همچنین این امکان را می دهد که مثانه یا مجرای ادرار آسیب دیده بهبود یابد و از تورم مجرای ادرار و انسداد جریان ادرار جلوگیری کند.
کلام آخر
پارگی مثانه یک آسیب شایع نیست. همچنین این عارضه دیگر مانند گذشته کشنده نمی باشد. با آگاهی بیشتر و انجام آزمایشات تصویربرداری، بیشتر موارد پارگی یا سوراخ شدن مثانه به سرعت تشخیص داده می شوند. در برخی موارد، جراحی ممکن است به بهبودی زود هنگام کمک کرده و مدت زمان بستری شدن در بیمارستان را کاهش دهد. داشتن پیش آگهی کلی به آسیب های ناشی از این عارضه بستگی دارد. هنگامی که استخئوان ها و عضلات کف لگن آسیب دیده باشند، برخی از بیماران ممکن است دچار بی اختیاری ادرار شوند.
