بیماری پسوریازیس

پسوریازیس (Psoriasis) یکی از انواع بیماری های خود ایمنی مزمن و مادام العمر است که باعث رشد سریع سلول های پوستی(ظاهر پوسته پوسته مانند) می شود. این بیماری از خفیف تا شدید ممکن است روی دست ها، پاها، پوست سر و موها، ناخن ها، دهان و اطراف دستگاه تناسلی رخ دهد. انواع پسوریازیس شامل: پسوریازیس پلاکی یا پسوریازیس ولگاریس، متداول ترین شکل پسوریازیس است. آرتریت پسوریازیس، پسوریازیس گوتات یا خال خال هم نوع دیگری از آن است. پسوریازیس پوست سر در مبتلایان به پسوریازیس پلاک شایع است و بر روی پوست سر، پیشانی ، گوش ها و یا گردن تأثیر می گذارد. در برخی افراد ممکن است باعث ایجاد شوره سر شدید و در برخی دیگر منجر به بروز پوسته های دردناک، خارش دار و بسیار قابل توجه در خط رویش مو شود.  پسوریازیس مسری نیست و می تواند برای درمان آن از کرم ها و پمادهایی که مستقیماً روی پوست قرار می گیرند، برای کاهش پسوریازیس خفیف تا متوسط استفاده کرد. مانند آنترالین ها، هیدروکورتیزون ها و

پسوریازیس چیست؟

این بیماری خود ایمنی، به طور معمول، سلول های پوست در لایه های عمقی رشد می کنند، سپس به آرامی به سطوح بالایی می آیند و بعد از گذشت مدتی، در نهایت، می میرند و ریزش پیدا می کنند. چرخه زندگی معمول سلول های پوستی در حدود یک ماه گزارش شده است. اما در افراد مبتلا به پسوریازیس، این روند تسریع شده و ممکن است فقط در طی چند روز اتفاق بیفتد. به دلیل همین تولید بیش از حد سریع، سلول های پوستی مرده و خشن بر روی هم تجمع پیدا می کنند که این مساله می تواند منجر به ایجاد پلاک های ضخیم و پوسته پوسته ای در سطح پوست شود که ممکن است باعث خارش یا ایجاد ناراحتی شوند. این پلاک های فلس مانند اگرچه به طور معمول در مفاصل بدن، از جمله آرنج و زانوها ایجاد می شوند، اما ممکن است در هر نقطه دیگری از بدن نیز دیده شوند، از جمله:

• دست ها
• پاها
• گردن
• پوست سر
• و به میزان کمتر ناخن ها، دهان و اطراف دستگاه تناسلی (در انواع کمتر شایع پسوریازیس).

بر اساس داده های حاصل از تحقیقات، پسوریازیس در میان مردان و زنان به یک اندازه رایج است و می تواند در هر سنی شروع شود، اما بیشتر در سنین ۱۵ تا ۳۵ سال مشاهده می شود. میانگین زمان شروع این بیماری در حوالی ۲۸ سالگی است.

انواع مختلف پسوریازیس

به صورت کلی، چندین نوع مختلف پسوریازیس وجود دارد:

۱. پسوریازیس پلاکی (Plaque psoriasis)

پسوریازیس پلاکی یا پسوریازیس ولگاریس، متداول ترین شکل پسوریازیس است. آکادمی پوست آمریکا (AAD) تخمین می زند که در حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد افراد مبتلا به پسوریازیس، به پسوریازیس پلاکی مبتلا هستند. این نوع از پسوریازیس که به عنوان فرم "کلاسیک" بیماری در نظر گرفته می شود، باعث ایجاد لکه های پوستی خشک، ملتهب، برجسته و قرمز رنگی شده که پوشیده از پوسته های سفید تا نقره ای هستند. این پلاک ها ممکن است خارش دار و یا حساس و دردناک باشند و تعدادشان نیز از کم تا بسیار زیاد متغیر است. پلاک های پسوریازیس ولگاریس می توانند در هر نقطه از بدن ظاهر شوند، اما بیشتر در این نقاط به چشم می خورند:

• آرنج ها (داخل آرنج)
• زانوها (پشت زانوها)
• کمر
• صورت: به طور معمول بر روی ابروها، بالای لب و خط مو و به ندرت در لثه ها، داخل بینی، گونه ها یا لب ها
• پوست سر
• و گوش: پسوریازیس در گوش می تواند مشکل ساز باشد، زیرا پوسته پوسته ها می توانند به تدریج در داخل کانال گوش جمع شده و علائمی همچون درد، خارش، انسداد گوش و کاهش شنوایی را به دنبال داشته باشند. 

پلاک های پسوریازیس ولگاریس به طور معمول وسعتی در حدود ۱ تا ۱۰ سانتی متر دارند، اما گاهی اوقات به هم پیوسته و یکپارچه شده و قسمت های بیشتری از بدن را می پوشانند. به علاوه باید توجه داشت که اگرچه پوسته های سطحی این پلاک ها به راحتی می ریزند، اما بخش های زیرین آن مقاومت بیشتری داشته و در صورت خراشیده شدن، ممکن است به راحتی خونریزی کنند. این اتفاق می تواند منجر به یافته ای کلاسیک به نام نشانه "شبنم خونی" یا "Auspitz"  شود، که در آن نقاط ریز خونریزی دهنده در زیر پوست ظاهر می شوند.

۲. پسوریازیس گوتات (Guttate psoriasis)

پسوریازیس گوتات یا خال خال، دومین نوع شایع از پسوریازیس است که در حدود ۸ درصد از افراد مبتلا به پسوریازیس را درگیر می کند. این نوع از پسوریازیس، بیشتر در دوره کودکی و به میزان کمتر در بزرگسالی دیده شده و باعث ایجاد لکه های کوچک صورتی و قرمز رنگ بر روی پوست می شود. لکه ها کوچک (قطر ۱ تا ۱۰ میلی متر)، جداگانه و قطره ای شکل هستند و اگرچه اغلب در تنه و اندام ها ظاهر می شوند، اما ممکن است در صورت و پوست سر نیز یافت شوند. این نقاط معمولا به اندازه ضایعات پسوریازیس پلاکی ضخیم یا برجسته نیستند، اما با گذشت زمان می توانند به پسوریازیس پلاکی تبدیل شوند. طیف وسیعی از شرایط می تواند پسوریازیس گوتات را تحریک و شعله ور کند، مانند: 

• عفونت های تنفسی فوقانی
• عفونت های استرپتوکوکی
• گلودرد
• التهاب لوزه ها
• استرس ها
• آسیب دیدگی پوست
• مصرف برخی از داروهای خاص از جمله داروی ضد مالاریا، لیتیوم و بتا بلاکرها.

پسوریازیس گوتات ممکن است بدون درمان برطرف شده و هرگز مجددا بروز پیدا نکند. اما این احتمال هم وجود دارد که در آینده به عنوان پسوریازیس پلاکی دوباره ظاهر شود.

۳. پسوریازیس پوسچولار (Pustular psoriasis)

پسوریازیس پوسچولار یکی از انواع سخت و نادر بیماری پسوریازیس است که کمتر از ۵٪ موارد پسوریازیس را تشکیل داده و بیشتر در بزرگسالان دیده می شود. این نوع از بیماری، باعث ایجاد ضایعات تاول یا جوش مانند سفید و پر از چرکی می شود که با نواحی گسترده ای از پوست قرمز و ملتهب احاطه شده اند. تاول های پسوریازیس پوسچولار به سرعت و فقط در عرض چند ساعت پس از قرمز و حساس شدن پوست ظاهر شده و در نهایت پس از خشک شدن، به صورت لکه های پوسته مانند و خال خال بر روی پوست رد خود را به جای می گذارند. چندین شکل مختلف از پسوریازیس پوسچولر وجود دارد که عبارتند از:

• پسوریازیس موضعی پوسچولار (LPP): نوع کمتر رایج بیماری است که به طور عمده بر روی دست و پاها تأثیر می گذارد.
• پسوریازیس پوسچولار عمومی (GPP): به آن پسوریازیس پوزولانی (Von Zombusch) نیز گفته می شود که می تواند قسمت های زیادی از بدن را تحت تأثیر قرار داده و با  علائم دیگری همچون تب، لرز، کم آبی بدن، ضربان قلب سریع، خستگی، کاهش وزن و ضعف عضلانی همراه باشد. در صورت عدم درمان، باعث آسیب های بالقوه تهدید کننده زندگی شود. قطع ناگهانی کورتیکواستروئیدهای سیستمیک مانند پردنیزولون، یک عامل شایع برای پسوریازیس پوزولانی است. عفونت های حاد دستگاه تنفسی فوقانی و داروهایی مانند تربینافین نیز به عنوان عوامل ایجاد کننده این نوع از پسوریازیس شناخته شده اند. 
• پسوریازیس پوسچولار حلقوی (APP): در کودکان بیش از بزرگسالان و در زنان بیش از مردان رخ می دهد. ضایعات ناشی از آن به شکل پلاک های حلقوی چرکی بوده که عمدتا بر روی تنه، گردن، بازوها و پاها دیده می شوند.

۴. پسوریازیس خمشی یا معکوس (Inverse psoriasis)

پسوریازیس معکوس نوع نسبتا نادری است که بیشتر در افراد دارای اضافه وزن و کسانی که چین های پوستی عمیق دارند، ایجاد می شود. تکه های پسوریازیس معکوس اغلب در چین های پوستی مانند زیر بغل، زیر سینه ها، کشاله ران و یا اطراف چین و چروک ها در اندام تناسلی و باسن به چشم می خورند و از آنجا که این مناطق تمایل به مرطوب بودن دارند، پلاک ها پوسته پوسته نخواهند شد و در عوض به شکل مناطق روشن، مسطح، قرمز، براق و ملتهب بر روی پوست دیده می شوند.  نقاط درگیر با پسوریازیس معکوس در اثر اصطکاک، تماس پوست با پوست و تعریق بدتر شده و گاهی اوقات با عفونت قارچی یا باکتریایی اشتباه گرفته می شوند. اعتقاد بر این است که پسوریازیس معکوس ناشی از تجمع بیش از حد سلول های چربی (ذخیره کننده چربی) است که پروتئین های التهابی به نام سیتوکین ها را در بافت های اطراف آزاد می کند. هرچه تجمع سلولهای چربی بیشتر باشد، التهاب نیز بیشتر خواهد بود.

۵. پسوریازیس اریتودرمیک (Erythrodermic psoriasis)

پسوریازیس اریتودرمیک، نادرترین نوع این بیماری است. این فرم از بیماری می تواند کل بدن را با بثورات قرمزی که مشابه به سوختگی های وسیع به نظر می رسند، بپوشاند. در این بیماری، به جای پوسته های کوچکتر، پوست در ورقه های بزرگ دچار ریزش می شود و بنابراین ممکن است با خارش و درد همراه باشد. بیماران مبتلا به پسوریازیس اریتودرمیک، ممکن است در تنظیم دما و تعادل شیمیایی بدن خود با مشکل روبرو شده و حتی دچار عوازض جدی و خطرناکی همچون ذات الریه و نارسایی احتقانی قلب شوند. از آنجا که این نوع از پسوریازیس می تواند تهدیدکننده حیات باشد، بنابراین مبتلایان باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنند.

۶. آرتروز پسوریازیس (Psoriatic arthritis)

آرتریت پسوریازیس (PsA)، یک بیماری دردناک و محدودکننده از نظر جسمی است که بین ۳۰ تا ۳۳ درصد افراد مبتلا به پسوریازیس را درگیر می کند. این شکل از بیماری، بیشتر در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی اتفاق می افتد و باعث متورم شدن و دردناک شدن مفاصل به ویژه در دست ها می شود که به تدریج ممکن است باعث سفتی و آسیب تدریجی مفصل و در موارد جدی تر منجر به آسیب دائمی مفصل شود. برخلاف آرتریت روماتوئید، که در آن مفاصل دو طرف بدن به طور معمول تحت تأثیر قرار می گیرند، آرتریت پسوریازیس ممکن است به طور متقارن یا نامتقارن مفاصل را درگیر کرده و اغلب همراه با بروز بثورات بر روی پوست و ناخن باشد. البته باید توجه داشت که علائم پوستی آن معمولاً قبل از علائم مفصلی ظاهر می شوند. آرتریت پسوریازیس ارتباط نزدیکی با بیماری های قلبی عروقی دارد. در حقیقت، طبق مطالعه ای که در سال ۲۰۱۶ از ایرلند انجام شد، حملات قلبی عامل اصلی مرگ و میر در افرادی است که با آرتروز پسوریازیس زندگی می کنند.

۷. پسوریازیس ناخن (Nail psoriasis)

اگرچه نوع رسمی پسوریازیس نیست، اما پسوریازیس ناخن یکی از تظاهرات رایج پسوریازیس پلاکی است. در حقیقت، در حدود ۹۰٪ از افراد مبتلا به پسوریازیس در برخی از مراحل زندگی خود دچار تغییرات غیر طبیعی ناخن می شوند که در این میان ناخن های دست بیشتر از ناخن های پا تحت تأثیر قرار می گیرند. پسوریازیس ناخن می تواند باعث موارد زیر شود:

• ایجاد حفره و شیار بر روی ناخن
• تغییر رنگ
• شل شدن و جدا شدن ناخن ها از بستر و یا خرد شدن آن ها در موارد شدید
• ضخیم شدن و پوسته ریزی ناخن
• ظهور لکه های رنگی سفید یا صورتی مایل به زرد بر روی ناخن موسوم به "لکه های ماهی قزل آلا" یا "لکه های روغن"
• پیدایش خطوط سیاه افقی زیر ناخن (ناشی از خونریزی مویرگی)

این وضعیت اغلب می تواند با عفونت های قارچی و سایر عفونت های ناخن اشتباه گرفته شود و با توجه به نفوذ سخت صفحه ناخن، درمان آن دشوار است.

۷. پسوریازیس پوست سر (Scalp psoriasis)

پسوریازیس پوست سر در مبتلایان به پسوریازیس پلاک شایع است و بر روی پوست سر، پیشانی ، گوش ها و یا گردن تأثیر می گذارد. این شکل از بیماری ممکن است در برخی افراد ممکن است باعث ایجاد شوره سر شدید و در برخی دیگر منجر به بروز پوسته های دردناک، خارش دار و بسیار قابل توجه در خط رویش مو شود.  در برخی موارد، خراش بیش از حد به دلیل درد و خارش پوسته ها، می تواند باعث ریزش مو و عفونت های پوست سر شود که می تواند بر اعتماد به نفس فرد تاثیر جدی بگذارد. 

علائم پسوریازیس

علائم پسوریازیس در افراد مختلف متفاوت بوده و به نوع پسوریازیس بستگی دارد. شایعترین علائم پسوریازیس شامل موارد زیر هستند:

• لکه های قرمز، برجسته و ملتهب بر روی پوست
• پلاک های پوسته پوسته ضخیم، به رنگ نقره ای مایل به سفید بر روی تکه های قرمز
• پوست خشک که ممکن است ترک بخورد و خونریزی کند
• خارش، سوزش و یا درد در نواحی درگیر پوست
• تورم، سفتی یا درد در مفاصل
• ناخن های ضخیم و حفره دار

پسوریازیس همچنین به دلیل مشکلات جسمی و تغییرات ظاهری می تواند علائم استرس ذهنی، افسردگی، اضطراب و اعتماد به نفس پایین را در مبتلایان ایجاد کند. لازم به ذکر است که تمامی افراد همه این علائم را تجربه نخواهند کرد. و برخی از افراد نیز ممکن است علائم کاملاً متفاوتی را نشان دهند. 

اکثر انواع پسوریازیس دوره هایی را طی می کنند، نشانه های این بیماری توسط یک "محرک" مانند استرس، داروها، آسیب پوستی و غیره تحریک و برای چند هفته یا چند ماه شعله ور می شوند، سپس برای مدتی فروکش می کنند و یا حتی بهبود می یابند. البته بهبودی، به معنای رهایی همیشگی از بیماری نیست و دوره های آن هر بار به طور متوسط تنها در حدود ۱ تا ۱۲ ماه طول می کشد.

آیا پسوریازیس مسری است؟

خیر، پسوریازیس مسری نیست، یعنی از فردی به فرد دیگر منتقل نشده و لمس ضایعه پسوریازیس باعث ایجاد این بیماری نمی شود.

علل پسوریازیس

پزشکان در مورد علت دقیق پسوریازیس به نتیجه قطعی نرسیده اند. با این حال، به لطف دهه ها تحقیق، آن ها تصوری کلی از دو عامل اساسی دارند: ژنتیک و سیستم ایمنی بدن.

۱. سیستم ایمنی:

پسوریازیس یک بیماری خود ایمنی است. شرایط خود ایمنی نتیجه حمله بدن به خود است. در مورد پسوریازیس، گلبول های سفید خون معروف به سلول های T به اشتباه سلول های پوست را مورد حمله قرار می دهند. این حمله اشتباه باعث تسریع  روند تولید سلول های پوستی و سایر مشکلات در پی آن می شود. اینکه چه عواملی باعث اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن می شوند، کاملاً مشخص نیست. اما محققان معتقدند که هم ژنتیک و هم عوامل محیطی در این امر نقش دارند.

۲. ژنتیک:

برخی از افراد ژن هایی را به ارث می برند که احتمال ابتلا به پسوریازیس را در آن ها بیشتر می کند و اگر یکی از اعضای خانواده مبتلا به این بیماری پوستی باشد، خطر ابتلا به پسوریازیس در سایر اعضا نیز بیشتر خواهد بود. به طوری که اگر یکی از والدین مبتلا به پسوریازیس باشد، ۱۰٪ احتمال دارد که کودک وی نیز به این بیماری مبتلا شود. در صورت ابتلای هر دو والد، این خطر تا ۵۰٪ افزایش می یابد. با این حال، ممکن است علائم بیماری نشان داده نشوند، مگر اینکه یک عامل محیطی آن را تحریک کند. بر اساس پژوهش ها، حداقل ۱۰٪ از جمعیت ممکن است ژن عامل پسوریازیس را داشته باشند، اما فقط ۲-۳٪ از افراد به آن مبتلا می شوند.

محرک های پسوریازیس

بسیاری از افرادی که مستعد ابتلا به پسوریازیس هستند، ممکن است تا سال ها بدون علائم به زندگی خود ادامه دهند تا زمانی که بیماری توسط برخی از عوامل محیطی تحریک شود. عوامل محرک پسوریازیس عبارتند از:

• عفونت هایی مانند استرپتوکوک گلو و یا عفونت های پوستی
• آب و هوا، به ویژه شرایط سرد و خشک
• آسیب به پوست، مانند بریدگی یا خراشیدن، گزش حشرات و یا آفتاب سوختگی شدید
• استرس و اضطراب
• تغییرات هورمونی
• سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض دود سیگار
• مصرف زیاد الکل
• مصرف برخی از داروهای خاص از جمله لیتیوم، کینیدین، ایندومتاسین و داروهای ضد مالاریا
•  قطع ناگهانی روند درمان با کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا سیستمیک.

تشخیص پسوریازیس

برای تشخیص پسوریازیس ممکن است دو آزمایش یا معاینه لازم باشد.

1. معاینه ی جسمی: اکثر پزشکان با یک معاینه بدنی ساده قادر به تشخیص هستند. علائم پسوریازیس به طور معمول مشهود است و به راحتی از سایر بیماری ها که ممکن است علائم مشابه ایجاد کند، تشخیص داده می شود.
2. نمونه برداری: در مواردی که علائم کاملا مشخص نبوده و یا پزشک دچار شک شده باشد، برای قطعیت در تشخیص، ممکن است نمونه کوچکی از پوست را بگیرد. این روش به صورت سرپایی و با بی حسی موضعی در مطب انجام شده و به پزشک در تشخیص نوع پسوریازیس نیز کمک می کند. 

روش های درمان پسوریازیس

پسوریازیس هیچ درمان قطعی و نهایی ندارد. در حقیقت هدف از درمان ها در این بیماری، تنها کاهش التهاب و مشکلات، کاهش رشد سلول های پوستی و از بین بردن پلاک ها است. درمان های پسوریازیس به سه دسته کلی تقسیم می شوند:

۱. درمان های موضعی:

کرم ها و پمادهایی که مستقیماً روی پوست قرار می گیرند می توانند برای کاهش پسوریازیس خفیف تا متوسط مفید باشند. درمان های موضعی پسوریازیس شامل این موارد هستند:

• کورتیکواستروئیدهای موضعی (بیشترین داروهای تجویز شده برای درمان پسوریازیس خفیف تا متوسط)
• رتینوئیدهای موضعی
• آنترالین
• آنالوگ های ویتامین D مانند کلسی پوترین و کلسی تریول
• اسید سالیسیلیک
• مهار کننده های کلسینورین مانند تاکرولیموس (Protopic) و پیمکرولیموس (Elidel)
• کل تار (شامپویی تهیه شده از قطران ذغال سنگ) و ....

۲. داروهای سیستمیک:

افرادی که به پسوریازیس متوسط تا شدید مبتلا هستند و کسانی که به درمان ها پاسخ خوبی نداده اند، ممکن است نیاز به استفاده از داروهای خوراکی یا تزریقی همچون  متوترکسات، سیکلوسپورین، رتینوئیدهای خوراکی و ... داشته باشند. به دلیل احتمال عوارض جانبی شدید، برخی از این داروها فقط برای دوره های کوتاه استفاده شده و ممکن است با سایر روش های درمانی جایگزین شوند.

۳. نور درمانی:

در این روش درمانی، از نور ماورا بنفش (UV) یا نور طبیعی استفاده می شود. 

بیشتر افراد مبتلا به پسوریازیس متوسط تا شدید، می بایست از ترکیبی از روش های درمانی بهره مند شوند. 

توصیه هایی برای افراد مبتلا به پسوریازیس

زندگی با پسوریازیس می تواند چالش برانگیز باشد، اما با انجام برخی اقدامات در کنار مراقبت های پزشکی، می توان دوره های شعله وری بیماری را کاهش داد و زندگی سالمی را تجربه نمود. از جمله:

• کاهش وزن
• اجتناب از مصرف مواد غذایی محرک پسوریازیس همچون: گوشت قرمز، گوجه فرنگی، بادمجان، شکر تصفیه شده، غذاهای فراوری شده و محصولات لبنی.
• اجتناب از مصرف الکل و دوری از دخانیات
• پیروی از یک رژیم غذایی سالم و غنی از اسیدهای چرب امگا ۳، غلات کامل و گیاهان
• یافتن راهکارهایی همچون مراقبه و یوگا برای کنترل استرس ها
• مرطوب نگه داشتن پوست.