تزریق هپارین در بارداری
تزریق هپارین در بارداری برخلاف وارفارین، بی خطر و ایمن تلقی می شود و از جفت عبور نمی کند. هپارین یک داروی ضد انعقاد خون است، با این حال هشدارها و توصیه هایی وجود دارد. این دارو لخته شدن خون را کند می کند یا به عبارت دیگر خون را رقیق می نماید. هپارین به دو شکل وجود دارد، درون رگی و زیر جلدی. نوع زیر جلدی آن، که برخی آن را به صورت تزریقی در بارداری به زیر پوست خود (معمولا دور ناف) تزریق می کنند. شکل دوم آن به صورت وریدی (به یکی از رگ های مادر) تزریق می شود. این نوع را حتما باید در مرکز درمانی تزریق کرد. نوع رایج هپارین که معمولاً مادران از آن استفاده می کنند هپارین با وزن مولکولی پایین (LMWH) مانند انوکساپارین (معروف به کلکسان یا آنوکسان) یا دالتپارین است. این دارو به صورت زیر جلدی مصرف می شود.
ترومبوز وریدی چیست؟
ترومبوز وریدی وضعیتی است که در آن لخته خون (ترومبوز) در ورید ایجاد می شود (ترومبوز وریدی). معمولاً، ترومبوز وریدی در رگ های عمیق موجود در پاها، ران ها یا لگن ایجاد می شود و به آن ترومبوز ورید عمقی یا DVT می گویند. DVT می تواند جریان خون را از طریق ورید محدود کرده و باعث تورم و درد شود، همچنین خطر قطع شدن جریان خون وجود دارد. این وضعیت را آمبولی می نامند.
اگر آمبولی در ریه انجام گیرد، با عنوان آمبولی ریوی یا PE شناخته می شود. PE ممکن است باعث مشکلات تنفسی، درد قفسه سینه و سرفه خون آلود شود. یک PE بزرگ می تواند باعث مرگ فرد شود. با این حال، خطر ابتلا به آمبولی ریوی، پس از تشخیص و درمان DVT، بسیار ناچیز خواهد بود. در دوران بارداری و دوره پس از تولد، خطر ترومبوز وریدی افزایش می یابد. میزان احتمال خطر ابتلا به ترومبوز در بارداری و پس از تولد نوزاد در مادر ارزیابی می شود.
چرا برخی مادران در بارداری باید هپارین مصرف کنند؟
سه دلیل شایع در زنان برای شروع به مصرف هپارین در دوران بارداری یا بعد از زایمان به قرار زیر است:
- لخته ای که در طی بارداری حاضر یا بارداری قبلی در بدن مادر ایجاد شده باشد.
- افزایش خطر تشکیل لخته در دوران بارداری یا بعد از زایمان. به عنوان مثال بعد از زایمان های سزارین، یا اگر مادر باید استراحت مطلق داشته باشد.
- مادر سابقه ترومبوز عود کننده داشته باشد
هشدارهای مهم در مورد مصرف هپارین در دوران بارداری
کاهش سطح پلاکت های خون: این دارو می تواند سطح پلاکت خون را کاهش دهد. این کاهش با عنوان ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین (HIT) شناخته می شود، که در نهایت می تواند منجر به تشکیل لخته های خون در وریدهای مادر شود. این لخته ها می توانند حتی چند هفته پس از قطع مصرف هپارین ایجاد گردند. بنابراین پزشک آزمایش خون را از نظر تعیین سطح پلاکت درخواست می کند.
⚠️هشدار خطر خونریزی: این دارو ممکن است باعث خونریزی جدی شود. این اتفاق می افتد زیرا این دارو توانایی بدن را در ایجاد لخته خون کاهش می دهد. هپارین ممکن است به راحتی باعث کبودی بدن شود. همچنین ممکن است خونریزی بدن (حتی در اثر بریدگی جزیئی با چاقو) بیشتر طول بکشد. این حالت می تواند در موارد نادر باعث مرگ شود. اگر مادر خونریزی مکرر از بینی، خونریزی غیرمعمول از لثه، ادرار قرمز یا قهوه ای یا مدفوع تیره یا قیر مانند، استفراغ خونی یا قهوه ای، سردرد، سرگیجه یا ضعف دارد، باید زودتر به پزشک خود اطلاع دهد.
آیا هپارین با وزن مولکولی پایین برای جنین داخل شکم من بی خطر است؟
برای زنان باردار و زنانی که زایمان کرده اند، هپارین ضد انعقاد خوبی است و توسط کالج سلطنتی زنان و زایمان نیز توصیه می شود. این دارو از جفت عبور نمی کند و بنابراین بی خطر محسوب می شود. اما در مواردی عوارضی برای مادر به همراه خواهد داشت.
عوارض جانبی هپارین چیست؟
طبق گزارشات منابع معتبر، تزریق هپارین برای جلوگیری از لخته شدن خون، برخلاف وارفارین، امن و بی خطر است. پزشکان معتقدند که این دارو از جفت عبور نمی کند و به جنین آسیبی نمی رساند. اما ممکن است عوارض خاصی در مادر بروز کند که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم:
- خونریزی طولانی و کبودی آسان پوست بدن
- درد، قرمزی، گرما، تحریک یا تغییرات پوستی در محل تزریق دارو
- خارش پا
- مایل شدن پوست به رنگ آبی
- بروز واکنش های آلرژیک، مانند کهیر زدن و تب و لرز
- افزایش آنزیم های کبدی در نتیجه آزمایش آنزیم های کبدی
اگر این عوارض خفیف باشند، ممکن است طی چند روز یا چند هفته از بین بروند. اگر شدت آن ها بیشتر است یا اصلا از بین نمی روند، باید با پزشک مجددا مشورت کرد.
عوارض جدی مصرف هپارین چیست؟
- خونریزی شدید: که علائم می تواند شامل مواردی مانند: کبودی راحت بدن شود.
- خونریزی غیر منتظره یا خونریزی طولانی مدت: مانند: خونریزی غیرمعمول از لثه ها، خونریزی مکرر از بینی، بروز خونریزی شدید یا خونریزی که نمی توان آن را متوقف کرد، ادرار صورتی یا قهوه ای، مدفوع تیره و قیر مانند (ممکن است نشانه خونریزی در معده مادر باشد)، سرفه کردن همراه با خون یا لخته های خون، استفراغ حاوی خون یا استفراغ قهوه ای.، سردرد، ضعف و سرگیجه باشد.
- واکنش های آلرژیک جدی: که علائم آن می تواند شامل مواردی مانند: مرگ بافت پوست در محل تزریق، لرز، تب، بثورات و کهیر، خارش، سوزش، تنگی نفس، تورم صورت، لب ها، گلو و یا زبان باشد.
- ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین: این عبارت به معنی سطح پایین پلاکت است که در اثر استفاده از هپارین ایجاد می شود. این اتفاق می تواند باعث ایجاد لخته های جدید یا بدتر در رگ های خونی مادر شود. این موارد ممکن است منجر به سکته یا حمله قلبی شوند. علائم لخته شدن خون جدید یا بدتر شدن می تواند شامل: قرمز شدن و تورم یک پا یا بازو و سرفه خون آلود باشد.
چه داروها، مواد یا مکمل هایی با هپارین تداخل دارند؟
محلول تزریقی هپارین می تواند با برخی از داروها، ویتامین ها یا گیاهانی که مصرف می شوند، تداخل ایجاد کند. تداخل دارویی زمانی است که ماده ای نحوه کار دارو را تغییر می دهد. این تغییر می تواند مضر باشد و یا از عملکرد خوب و اصلی دارو جلوگیری نماید. برای جلوگیری از تداخلات دارویی، پزشک باید تمام داروهای مادر را با دقت بررسی کند. همچنین مادر به هیچ وجه نباید دارویی را خودسرانه مصرف کند. نمونه هایی از داروهایی که با هپارین تداخل دارند عبارت اند از:
- آسپرین
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند سلکوکسیب، ایبوپروفن و ناپروکسن
- داروهای ضد پلاکت مانند کلوپیدوگرل و دی پیریدامول
- هیدروکسی کلروکین
- مکمل های گیاهی مانند جینکو بیلوبا، روغن ماهی و سیر
- نیکوتین (سیگار، قرص های روان گردان یا پچ های پوستی)
- نیتروگلیسیرین
- آنتی بیوتیک ها
- قرص سرماخوردگی
- داروهای ضد آلرژی
- داروهای خواب آور
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟
- در صورت مشاهده علائم واکنش آلرژیک مانند: حالت تهوع، استفراغ، تعریق زیاد، کهیر زدن، خارش، مشکل در تنفس، تورم صورت و لب ها و زبان یا گلو.
- گرما یا تغییر رنگ پوست
- درد قفسه سینه، ضربان قلب نامنظم
- درد یا تورم شدید در معده، کمر یا کشاله ران
- خستگی غیرمعمول
داروهایی که می توانند اثر هپارین را کم کنند؟
گروهی از داروها وجود دارند که هنگامی که با هپارین استفاده می شوند باعث کاهش تاثیر هپارین می شوند. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- دیگوکسین
- آنتی بیوتیک های تتراسایکلین مانند داکسی سایکلین و ماینوسایکلین
- نیکوتین
- نیترات ها، مانند ایزوسورباید، مونونیترات و نیتروگلیسیرین
- آنتی هیستامین ها مانند دیفن هیدرامین
آیا مصرف هپارین در شیر مادر تاثیر می گذارد؟
هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد هپارین، از جمله انوکساپارین، به دلیل ماهیت دارویی که دارد به شیر مادر منتقل شود. اگر مقدار بسیار کمی از آن به شیر مادر منتقل شود، توسط اسیدهای معده تجزیه می شود. بنابراین هرگونه جذب هپارین توسط نوزاد شیرخوار بسیار ناچیز است. به این ترتیب هیچ عارضه جانبی بر روی نوزاد به وجود مخواهد آمد. بنابراین گفته می شود که هپارین هنگام شیردهی نیز برای مادر و نوزاد بی خطر است.
کلام آخر
اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید با پزشک در مورد مصرف هپارین صحبت کنید. این دارو فقط در صورتی باید مورد استفاده قرار گیرد که سود آن برای رفع خطرات احتمالی زیاد و موثر باشد. برخی از اشکال هپارین حاوی ماده نگهدارنده ای به نام الکل بنزیل است. این ماده می تواند باعث کاهش سرعت سیستم عصبی مرکزی در برخی از نوزادان شود. همچنین باعث ایجاد مشکل در تنفس و تغییر در شیمی خون در برخی از نوزادان شده است. این تأثیرات می توانند کشنده باشند. بنابراین با پزشک در مورد هپارین بدون مواد نگهدارنده صحبت کنید.
سلب مسئولیت هلیکس: هدف ما ارائه مناسب ترین و جدیدترین اطلاعات علمی به شما عزیزان است. با این حال، از آنجا که داروها به طور متفاوتی روی هر فرد تأثیر می گذارند، نمی توانیم تضمین کنیم که این اطلاعات شامل همه عوارض جانبی احتمالی است. این اطلاعات جایگزین توصیه های پزشک نیست. همیشه عوارض جانبی احتمالی خود را از پزشکی که سابقه پزشکی شما را می داند بخواهید.
