چه نوع کیستی باعث ناباروری میشود؟

آیا کیست ها بر باروری و باردار شدن تاثیر می گذارند؟  چه نوع کیستی باعث ناباروری میشود؟ باید بگوییم که برخی از کیست های تخمدان می توانند با کاهش قدرت باروری و نازایی همراه باشند. با این حال، این تاثیر به نوع کیست تخمدان بستگی دارد. بسیاری از کیست ها کاملا بی خطر هستند و تاثیری بر نازایی ندارند؛ بنابراین اگر کیست تخمدان دارید وحشت نکنید! ایجاد این توده ها در تخمدان بسیار شایع است. رابطه بین کیست تخمدان و ناباروری موضوعی است که بسیار مورد بحث قرار می گیرد و دلیل اصلی آن این است که تعیین تأثیر واقعی کیست ها و درمان آن ها بر باروری دشوار است. 

کیست چیست؟

کیست تخمدان یک کیسه یا ضایعه پر از مایع است که معمولاً طی دوران تخمک گذاری در چرخه بارداری ایجاد می شود. بیشتر کیست ها با ترکیدن یا جذب مجدد توسط بدن خود به خود برطرف می شوند. در حالت کلی گاهی اوقات کیست ها می توانند باعث نفخ، ناراحتی و درد شوند و این امکان نیز وجود دارد که آن ها از نظر اندازه بزرگ شوند.

کدام کیست ها می توانند باعث نازایی شوند؟

کیست های تخمدانی که می توانند بر قدرت باروری خانم ها تأثیر بگذارند شامل موارد زیر هستند:

۱. کیست آندومتریوم (کیست شکلاتی)

آندومتریوم کیستی است که در اثر آندومتریوز ایجاد می شود؛ آندومتریوم یک بیماری دردناک است که طی آن بافت طبیعی رحم (آندومتر) در خارج از رحم رشد می کند. آندومتریوز معمولاً تخمدان ها، لوله های رحمی (فالوپ) و بافت پوشاننده لگن را درگیر می کند. کیست های آندومتریوم ممکن است مشکلاتی را در پروسه آغاز باروری ایجاد کند. طی آندومتریوز، بافت آندومتر که طی چرخه قاعدگی ضخیم شده، تجزیه می شود، اما از آنجا که این بافت راهی برای خروج از بدن ندارد، به دام می افتد. هنگامی که آندومتریوز تخمدان ها را درگیر کند، ممکن است کیست هایی به نام آندومتریوم را تشکیل دهد. بافت اطراف آن می تواند تحریک شود و در نهایت بافت اسکار و چسبندگی ایجاد کند.

علت ایجاد این کیست ها عبارت است از:

• عقب افتادن زمان قاعدگی: طی عقب افتادن قاعدگی، خون قاعدگی که حاوی سلول های آندومتر است به جای خروج از بدن، از طریق لوله های رحمی برگشت می شوند و به داخل حفره لگن می روند. سلول های آندومتر به دیواره های لگن و سطوح اندام های لگنی می چسبند، در آنجا رشد می کنند و در طول هر چرخه قاعدگی ضخیم می شوند و خونریزی می کنند.
• تغییر شکل سلول های جنینی: هورمون هایی مانند استروژن ممکن است سلول های جنینی (سلول ها در اولین مراحل رشد) را به سلول هایی مانند آندومتر در دوران بلوغ تبدیل کنند.
• چسبندگی به اسکار جراحی: بعد از انجام یک عمل جراحی مانند برداشتن رحم یا زایمان سزارین، سلول های آندومتر رحم ممکن است به برش ناشی از جراحی متصل شوند.
• اختلال سیستم ایمنی: ایجاد مشکل در سیستم ایمنی بدن ممکن است بدن را قادر به شناسایی و از بین بردن بافت شبه آندومتر که در خارج از رحم رشد می نماید، نکند.
• کیست آندومتریوم خصوصاً در دوره های قاعدگی می تواند باعث درد شود (گاهی اوقات شدید). مشکلات باروری نیز ممکن است ایجاد کند که خوشبختانه، درمان های موثری برای آن در دسترس است.

تشخیص کیست آندومتریوم به صورت زیر انجام می شود:

• معاینه فیزیکی: در طی معاینه ، پزشک به صورت دستی نقاطی را در لگن که محل بروز ناهنجاری هایی مانند کیست در اندام های تولید مثل یا زخم های پشت رحم اس، لمس می کند.
• سونوگرافی: طی این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا (اولتراسونیک) برای ایجاد تصاویری از داخل بدن استفاده می شود. برای ثبت تصاویر، وسیله ای به نام مبدل بر روی شکم فشار داده می شود یا به واژن شما وارد می گردد (سونوگرافی ترانس واژینال).
• تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI): MRI نوعی آزمایش است که از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی جهت ایجاد تصاویر دقیق از اندام ها و بافت های درون بدن استفاده می کند.

درمان کیست آندومتریوم:

• انتظار: پزشک ممکن است به فرد پیشنهاد کند که ۶ یا ۸ هفته صبر کند تا ببیند این کیست به خودی خود برطرف می شود یا خیر. آن ها برای اطمینان از این اتفاق به طور دائمی از سونوگرافی جهت بررسی وضعیت کیست آندومتریوم کمک می گیرد.
• دارو درمانی: تجویز داروهایی مانند داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAID) ایبوپروفن (Advil ، Motrin IB) یا ناپروکسن سدیم (Aleve) جهت تسکین درد
• هورمون درمانی: هورمون های مکمل گاهی اوقات در کاهش یا از بین بردن این کیست ها موثرند. دارویی مانند آگونیست GnRH معمولا مورد استفاده قرار می گیرد.
• جراحی: اگر درد شدیدی احساس شود و دارو درمانی کمک نمی کند یا کیست بزرگتر از ۶ سانتی متر باشد، پزشک ممکن است اقدام به جراحی کیست کند. این جراحی می تواند باز یا از طریق لاپاراسکوپی باشد.

۲. کیست تخمدان ناشی از سندرم تخمدان پلی کیستیک:

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) بیماری است که باعث ایجاد کیست های کوچک زیادی در تخمدان ها می شود و منجر به نامنظم شدن قاعدگی و افزایش سطح برخی هورمون ها می گردد. PCOS موجب نامنظم شدن تخمک گذاری می شود که ممکن است در برخی از زنان باعث ایجاد مشکلات ناباروری شود. این نوع کیست تخمدان به تنهایی بر قدرت باروری تأثیر نمی گذارد.

علائم آن عبارت است از: پریودهای نامنظم، مشاهده نمای فولیکولی و پر از کیست تخمدان ها و افزایش موی زائد بدن.

علت ایجاد کیست PCOS:

علت ایجاد آن می تواند موارد زیر باشد:

• افزایش انسولین: انسولین زیاد ممکن است تولید آندروژن را افزایش دهد و باعث مشکل در تخمک گذاری شود.
• وراثت: تحقیقات نشان می دهند که برخی از ژن ها با بروز کیست های PCOS مرتبط هستند.

درمان کیست پلی کیستیک:

• تغییر سبک زندگی: مانند کاهش وزن، محدود کردن مصرف شیرینی و شکلات، کاهش مصرف لبنیات
• دارو درمانی: شامل مصرف داروهای کنترل بارداری مانند ال دی، سیپروترون کامپاند، یاز و ...، مصرف داروهای کنترل کننده قند مانند متفورمین
• هورمون درمانی: مصرف داروهای حاوی پروژسترون مانند دوفاستون

۳. کیست های فانکشنال یا عملکردی

کیست های فانکشنال (مانند کیست های فولیکولی یا کیست جسم زرد) رایج ترین نوع کیست تخمدان هستند. این کیست ها در سطح تخمدان زنان در زمان تخمک گذاری و یا بعد از آن تشکیل می شود.  کیست های عملکردی، تخمک بالغ را نگه می دارند و اغلب بعد از آزاد شدن تخمک از بین می روند اما در صورتی که تخمک آزاد نشود یا کیست پس از آزاد کردن تخمک بسته شود، در اثر تجمع مایع، متورم می شود. کیست های فانکشنال به طور مستقیم باعث ناباروری نمی شوند. در واقع، ایجاد کیست های عملکردی نشان می دهد که عملکردهای لازم که منجر به باروری می شوند دچار اختلال شده اند.

علائم این کیست شامل: تاخیر در قاعدگی، درد ناحیه تحتانی شکم، خونریزی در زمانی که خانم پریود نیست و درد بعد از رابطه جنسی

علت ایجاد کیست عملکردی

کیست تخمدان عملکردی به دلیل تغییرات جزئی در نحوه ایجاد یا آزاد سازی تخمک، ایجاد می شود. این کیست ها دو نوع اند:

• کیست فولیکولی: وقتی اتفاق می افتد که فولیکول موجود روی تخمدان، تخمکی آزاد نکند و با مایع متورم شود.
• کیست لوتئال: هنگامی اتفاق می افتد که فولیکول تخمک را آزاد می کند و سپس از مایعات پر می شود.

درمان کیست های فانکشنال چیست؟

بیشتر کیست های عملکردی تخمدان بدون درمان از بین می روند. با این حال اگر کیست بزرگ شود و خونریزی کند یا درد شدیدی ایجاد نماید، می توان آن را جراحی کرد و یا مدتی از داروهای جلوگیری از بارداری (تحت نظر پزشک) استفاده کرد.

۴. کیست آدنوم

کیست آدنوم نوعی تومور خوش خیم است که از بافت تخمدان ایجاد می شود. این کیست ممکن است با یک مایع از نوع مخاط پر شود. کیست های آدنوم می توانند بسیار بزرگ شوند و ممکن است قطر آن ها ۷ سانتی متر یا بیشتر شود. این کیست ها گاهی ممکن است به درمان نیاز داشته باشند، و زمانی که باعث تداخل در فعالیت تخمک گذاری شوند، یا باعث پیچ خوردگی تخمدان شوند بر باروری تأثیری می گذارند.

علت ایجاد این کیست ها غالبا مشکلات هورمونی است. به این ترتیب با مصرف داروهای تنظیم کننده هورمون و داروهای کنترل بارداری درمان می شوند. اما در صورتی که این کیست ها بسیار برزگ شوند و یا موجب چرخیدن تخمدان شوند، باید با انجام جراحی از ایجاد عوارض بعدی جلوگیری کرد. 

۵. کیست های درموئید

این کیست های جامد به جای مایع حاوی بافت هستند (بافت هایی مانند پوست، مو و یا حتی دندان) کیست های درموئید تاثیر مستقیم بر ناباروری نمی گذارند.

علائم آن شامل: درد شکمی، خونریزی غیر طبیعی واژینال و درد در کمر و ران می باشد.

علت ایجاد کیست درموئید چیست؟

این کیست ها منشا جنینی دارد؛ اما به طور کلی مشخص نیست که چه عواملی باعث می شوند که این کیست ها در دوران جنینی از بین نروند و در بدن خانم باقی بمانند.

درمان کیست درموئید

• عمل جراحی باز
• لاپاراسکوپی
• دارو درمانی
• تغییر سبک زندگی