لیکن پلان تناسلی
لیکن پلان تناسلی (GLP) نوعی بیماری خود ایمنی التهابی است که هم پوست و هم مخاط دستگاه تناسلی زنان و مردان را درگیر می کند. این بیماری معمولا با ایجاد برجستگی هایی ناهموار، قرمز یا بنفش مانند و خارش دار باعث تورم و تحریک پوست یا مخاط و یا هردو در دستگاه تناسلی می‌شود. گزارشات حاکی از آنند که لیکن پلان تناسلی در خانم ها آزار دهنده تر از آقایان ظاهر می شود. همچنین طبق بررسی ها مشخص شده است که این بیماری بیشتر در سنین ۳۰ سال به بالا دیده می شود. دلیل اصلی ایجاد لیکن پلان تناسلی مشخص نیست اما تحقیقات نشان داده اند که در اکثر بیماران مبتلا، میزان لنفوسیت های T به طور چشمگیری افزایش می یابد. روش تشخیص لیکن پلاس تناسلی مردان از زگیل تناسلی رنگ دانه ها و لکه های روی کلاهک آلت تناسلی به رنگ صورتی به جای قهوه ای است. درمان لیکن پلان تناسلی شامل پمادهای کورتیکواستروئیدی و داروهای کورتون و حتی جراحی است.
علائم لیکن پلان تناسلی زنان:
علائم و نشانه های لیکن پلان تناسلی در زنان به طور معمول عبارت است از:
- ایجاد برجستگی های سفید و یا ارغوانی در اندام تناسلی
- خارش و سوزش
- ایجاد مکرر تاول هایی که می ترکند و پوسته تشکیل می دهند
- ظاهر شدن لکه های سفید توری در ناحیه داخلی لابیای بزرگ خانم ها
- ایجاد زخم های دردناک در دهانه واژن یا اطراف آن
- خونریزی تماسی به خصوص پس از رفتن به دستشویی
- دیسپارونیا (احساس درد حین رابطه جنسی در خانم مبتلا)
- خروج ترشح
- ضایعات لیکن پلان در مناطق مودار ناحیه تناسلی خانم ها معمولا بروز نمی کند
- ضایعات ممکن است به جای رنگ ارغوانی، قرمز تیره یا قهوه ای مایل به قرمز به نظر برسند
علائم لیکن پلان تناسلی مردان:
در مردان، LP دستگاه تناسلی غالباً شکل کلاسیک تری دارد:
- ظاهر شدن پاپول های (برآمدگی توپر سفت و کوچک) صورتی، براق و با ظاهری صاف بر روی کلاهک آلت تناسلی و یا ناحیه زیر کلاهک آلت تناسلی آقایان
- ضایعات لیکن پلان در مناطق مودار ناحیه تناسلی آقایان معمولا بروز نمی کند
- دیسپارونیا (احساس درد حین رابطه جنسی در مرد مبتلا) و اختلال در عملکرد جنسی
- بروز برجستگی های سفید و یا قرمز رنگ بر روی اندام تناسلی منتهی به کلاهک
- احساس درد، سوزش و خارش در ناحیه ملتهب
- بروز ضایعات حلقوی که بیشتر در جسم آلت تناسلی و بیضه ها دیده می شوند.
علت ایجاد لیکن پلان تناسلی چیست؟
لیکن پلان تناسلی هنگامی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه، به سلول های پوست یا غشاهای مخاطی ناحیه تناسلی حمله کند. دقیقا مشخص نیست که چرا این واکنش ایمنی غیر طبیعی اتفاق می افتد، با این حال مهم است بدانید که این بیماری مسری نیست. لیکن پلان ممکن است توسط موارد زیر تحریک و ایجاد شود:
- عفونت با هپاتیت C
- تزریق واکسن آنفولانزا
- قرار گرفتن در معرض برخی از رنگدانه ها، مواد شیمیایی و فلزات
- مصرف برخی از داروهای تسکین دهنده درد، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
- مصرف برخی داروهای خاص برای بیماری های قلبی، فشار خون بالا یا آرتروز
عوامل خطر
هر خانم یا آقایی ممکن است به لیکن پلان تناسلی مبتلا شود؛ با این حال این بیماری اغلب بزرگسالان میانسال (به ویژه اغلب خانم های میانسال) را تحت تأثیر قرار می دهد.
عوارض لیکن پلان تناسلی
- کنترل علائم و عوارض ناشی از لیکن پلان تناسلی، مخصوصا در خانم ها که داخل واژن و روی ناحیه تناسلیشان را درگیر کرده، دشوار است و باعث ایجاد درد شدید و گاهی ایجاد زخم شود.
- اختلال عملکرد جنسی در زنان و مردان مبتلا می تواند به یک عارضه طولانی مدت تبدیل شود. به طوری که کیفیت رابطه جنسیشان را به طرز چشمگیری کاهش دهد و حتی موجب سردی شریکشان شود.
- زخم های موجود در ناحیه تناسلی زنان و مردان ممکن است بر توانایی آن ها در ادرار و یا مدفوع کردنشان تأثیر بگذارد.
- پوستی که در اثر این بیماری آسیب ببیند، حتی پس از درمان شدن بثورات، ممکن است کمی تیره بماند، به خصوص در افرادی که پوست تیره دارند.
لیکن پلان تناسلی چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک با توجه به علائم، سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و در صورت لزوم، آزمایشات مخصوص، لیکن پلان تناسلی را تشخیص می دهد. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بیوپسی (نمونه برداری): پزشک با ابزار مخصوص یک قطعه کوچک از بافت آسیب دیده ناحیه تناسلی را با انجام بی حسی موضعی یا بیهوشی کامل، برای بررسی بیشتر بافت، برمی دارد و به آزمایشگاه می فرستد. این بافت برای تعیین اینکه آیا لیکن پلان دارای الگوهای سلولی مشخصی است یا نه، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.
- آزمایش هپاتیت C: ممکن است لازم باشد که با یک آزمایش خون، وجود هپاتیت C در بدن مورد بررسی قرار بگیرد، زیرا هپاتیت C یکی از محرک های احتمالی لیکن پلان است.
- تست حساسیت: گاهی پزشک ممکن است فرد مبتلا را به یک متخصص آلرژی یا متخصص پوست ارجاع دهد تا بفهمد آیا فرد به چیز خاصی حساسیت دارد که باعث تحریک لیکن پلان شده است یا خیر.
در صورت مشکوک بودن پزشک به وجود هر یک از محرک های ایجاد کننده لیکن پلان تناسلی، ممکن است آزمایشات تکمیلی دیگری را نیز درخواست دهد.
تفاوت لیکن پلان تناسلی با زگیل تناسلی در مردان
زگیل های تناسلی گاهی اوقات ممکن است با پاپول های لیکن پلان در مردان اشتباه گرفته شوند. اما زگیل تناسلی معمولا به رنگ صورتی تا قهوه ای دیده می شود، بدون گردن یا پایه است. اما لیکن پلان ها التهابی هستند و رنگی ارغوانی یا قرمز دارند و بیشتر اوقات موجب درد می شوند. برای تشخیص بیشتر، می توان از آزمایش های مخصوص نیز استفاده کرد.
درمان لیکن پلان تناسلی مردان و زنان
- کورتیکو استروئیدها: اولین انتخاب برای درمان لیکن پلان تناسلی، معمولاً تجویز یک کرم یا پماد کورتیکو استروئیدی است. اگر این دارو کمکی نکرد و شرایط بیمار شدید یا گسترده تر بود، پزشک ممکن است یک قرص کورتونی یا تزریق داروهای کورتون را پیشنهاد کند عوارض جانبی رایج کورتیکو استروئیدهای موضعی شامل تحریک پوست یا نازک شدن محل تحت درمان است. کورتیکو استروئیدها در صورت مصرف طبق دستورالعمل و برای استفاده کوتاه مدت، بی خطر محسوب می شوند.
- داروهای خوراکی ضد عفونت: برخی داروهای خوراکی که در شرایط خاص، برای درمان یا کنترل این بیماری استفاده می شوند عبارت هستند از: هیدروکسی کلروکین ضد مالاریا و آنتی بیوتیک مترونیدازول.
- داروهای سرکوب کننده واکنش های سیستم ایمنی: علائم و نشانه های شدید لیکن پلان تناسلی، ممکن است به داروهایی نیاز داشته باشند که پاسخ ایمنی بدن را سرکوب یا اصلاح می کنند. از جمله این داروها می توان به مواردی مانند آزاتیوپرین (آزارام، ایموران)، مایکوفنولات، سیکلوسپورینو متوترکسات شاره نمود.
- جراحی: بیمارانی که زخم هایشان همراه با تنگ شدن مجرای داخل رحمی، یا از بین رفتن مجاری ادراری بروز می کنند، جراحی لازم دارند. جراحی در این شرایط، یک روش پیچیده محسوب می شود و پس از درمان سیستمیک، باید تدابیر لازم جهت جلوگیری از عود مجدد اتخاذ شوند.
نکات مهم در مورد درمان لیکن پلان تناسلی
- لیکن پلانی که روی پوست بروز کند، اغلب طی چند ماه تا چند سال به خودی خود از بین می رود. اما اگر این بیماری غشای مخاطی دستگاه تناسلی را تحت تأثیر قرار دهد، مقاومت بیشتری در برابر درمان از خود نشان می دهد و همچنین بیشتر مستعد عود است.
- فارغ از نوع درمانی که در پیش گرفته می شود، فرد باید سالانه حداقل یکبار به پزشک معالج خود مراجعه کند.
- داروها و سایر روش های درمانی می توانند به تسکین خارش، تسکین درد و بهبودی کلی کمک کنند اما واقعیت این است که درمان GLP با توجه به عوارضش، می تواند چالش برانگیز باشد.
- میزان موفقیت در درمان GLP بسته به علائم و شدت آن ها در هر بیمار متفاوت است. درمان GLP مانند درمان LP (لیکن پلان در مناطقی به غیر از منطقه تناسلی) در سایر سطوح پوستی است، اما این فرم درمان، تهاجمی است و از همان ابتدا به مدیریت تهاجم در راستای بهبود کیفیت زندگی بیمار و جلوگیری از عوارض جانبی نیاز دارد.
- به بیماران مبتلا به لیکن پلان تناسلی (GLP) باید گوشزد شود که هدف از درمان آن ها، کنترل علائم است نه درمان کامل. زیرا این بیماری مانع از انجام فعالیت های جنسی بیمار می شود؛ از این رو مشاوره جنسی نیز نقش مهمی در مدیریت عوارض ناشی از لیکن پلان تناسلی دارد.
