کدام داروها باعث لاغری میشوند؟
از عوارض جانبی برخی داروها کاهش وزن و لاغری آرام آرام و طی مدت چند ماه است. بسیار مهم است که بیماران پس از شروع درمان، با برخی داروهایی که آن ها را در معرض خطر لاغری ناخواسته قرار می دهند، به طور مداوم تحت نظر پزشکی که دارو را تجویز کرده است قرار بگیرند. زیرا تشخیص به موقع این عارضه، بسیار مهم است. غالباً با تعدیل دوز، تغییر داروها یا انجام مشاوره تغذیه، می توان عوارض ناشی از مصرف این داروها کاهش و برطرف کرد.
لاغری به دلیل مصرف برخی داروها
کاهش غیر ارادی وزن بدن در اثر مصرف یک داروی خاص، به عنوان یک عارضه جانبی قابل انتظار است. میزان کاهش وزن بسته به نوع و مدت مصرف دارو متفاوت است. در حالت کلی، داروها به صورت زیر می توانند موجب کاهش وزن شوند:
- برخی از داروها میزان متابولیسم (سوخت و ساز) اصلی بدن را افزایش می دهند (مستقیماً یا از طریق اثرات هورمونی) و در نتیجه باعث کاهش وزن می شوند.
- برخی دیگر از داروها باعث بی اشتهایی، حالت تهوع و سوهاضمه می شوند که همگی این عوارض، در مجموع می توانند منجر به کاهش وزن در اثر کاهش کالری دریافتی شوند.
- افرادی که از داروهای محرک، حاوی کوکائین یا آمفتامین استفاده می کنند، نیز معمولاً دچار کاهش وزن می شوند. سو مصرف الکل نیز اغلب با سو تغذیه و متعاقب آن، کاهش وزن همراه است.
علائم نشان دهنده لاغری ناشی از عوارض جانبی مصرف دارو
به طور کلی تقریبا تمام داروها دارای اثرات جانبی هستند، با این حال مصرف داروهایی که منجر به کاهش وزن ناخواسته می شود، ممکن است علائم زیر را با شدت های مختلف (بسته به سن و وضعیت سلامتی افراد) بروز دهد:
- افزایش اشتها (در اثر مصرف آن دسته از داروهایی که باعث افزایش سوخت و ساز بدن می شوند)
- کاهش اشتها (در اثر مصرف داروهای کاهنده میل به مصرف غذا)
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال یا یبوست
- افت فشار خون
- افزایش ضربان قلب
- ضعف عمومی بدن
- رنگ پریدگی
- بی حالی
انواع داروهایی که باعث کاهش وزن ناخاسته می شوند؟
داروهای مهار کننده اشتها را می توان به دسته های مختلفی از جمله موارد زیر تقسیم کرد:
۱. داروهای ضد عفونت (چرک خشک کن)
داروهای چرک خشک کنی که می توانند باعث کاهش وزن شوند عبارت اند از:
- آنتی باکتری مترونیدازول: مترونیدازول در درمان و پیشگیری عفونت های متنوعی که عامل بیماری زای آنها یک باکتری بی هوازی یا پروتوزوآ باشد تجویز می شود.
- داروی ضد قارچ آمفوتریسین B: یکی از قدیمی ترین داروهای ضد قارچی است که برای درمان عفونت های قارچی سیستمیک مناسب می باشد.
- داروهای ضد مالاریا آنتی آکوئون و پریمتامین: این داروها در درمان مالاریای خوش خیم، مالاریای حاد ناشی از فالسیپاروم و پیشگیری از ابتلا به این بیماری موثر هستند.
- داروهای آنتی ویروس: مانند زالسیتابین، دیدانوزین و آنتی تی بی
۲. داروهای ضد سرطان (یا آنتی نئوپلاستیک) یا داروهای مورد استفاده برای درمان اچ آی وی و پسوریازیس:
مانند:
۱. آلدسلوکین و اینترلوکین
۲. کپسیتابین، کربوپلاتین، سیتارابین، داکاربازین، فلوروراسیل، هیدروکسی اوره، ایماتینیب، ایرینوتکان ، متوترکسات، سولفات وینبلاستین، تارترات وینورلبین
۳. داروهای گشاد کننده ریه (برونش)
گشادکننده های عروقی که برای درمان آسم، برونکو اسپاسم، برونشیت و آمفیزم استفاده می شوند عبارت اند از:
- سالبوتامول سولفات
- تئوفیلین
۴. داروهای قلبی عروقی
شامل: آمیودارون، استازولامید، هیدرالازین HCI و کلونیدین می باشند.
۵. سایر داروها
- فلوکستین: ضد افسردگی.
- گالانتامین و ریواستیگمین: برای درمان زوال عقل در شرایطی مانند بیماری آلزایمر استفاده می شود.
- سیبوترامین: در ساخت قرص های لاغری مانند سیپلاتریم استفاده می شود.
- سولفاسالازین: برای درمان کولیت اولسراتیو و بیماری کرون استفاده می شود.
- توپیرامات: داروی ضد صرع.
- متفورمین: داروی ضد دیابت
تشخیص لاغری و کاهش وزن به دلیل مصرف دارو
آزمایشات احتمالی برای تشخیص این عارضه جانبی و رد سایر مشکلات، شامل موارد زیر هستند:
- شمارش کامل خون: آزمایش خون یا شمارش سلول های خونی، آزمایشی است که برای ارزیابی تعداد، وضعیت سلول ها و فاکتورهای خونی انجام می شود و از طریق آن وضعیت سلامتی بررسی می گردد.
- درخواست پانل متابولیک پایه: به آزمایش هایی که به پزشک کمک می‌کند عملکردهای مهم بدن را مورد ارزیابی قرار دهد، پانل متابولیک پایه می‌گویند. پانل متابولیک پایه از چند آزمایش خون تشکیل شده.
- آزمایشات عملکرد کبد: تست های عملکرد کبد که به آن شیمی کبد نیز گفته می شود، با اندازه گیری سطح پروتئین ها و آنزیم های کبدی به بررسی سلامت کبد کمک می کند.
- آزمایشات عملکرد تیروئید: آزمایش عملکرد تیروئید از سری آزمایش های خون است که در آن عملکرد غده تیروئید سنجیده می شود. فاکتورهای قابل بررسی در این آزمایش شامل T۳، T۴ و TSH است.
- بررسی سطح پروتئین واکنش پذیر C: پروتئین واکنشی سی یا crp، نام پروتئینی است که در کبد و در پاسخ به فاکتورهای آزاد شده از ماکروفاژ و سلول چربی سنتزمی شود که در زمان التهاب و روماتیسم در خون افزایش می یابد.
- میزان رسوب گلبول های قرمز: یا آزمایش ESR که به اندازه گیری میزان رسوب گلبول های قرمز می پردازد.
سایر تست های تشخیصی عبارت اند از:
- اندازه گیری گلوکز (قند خون)
- اندازه گیری لاکتات دهیدروژناز
- تجزیه و تحلیل ادرار (از طریق آزمایش ادرار)
- رادیوگرافی قفسه سینه
- بررسی وجود خون مخفی در مدفوع
- سونوگرافی شکم
- هنگامی که نکته خاصی در ارزیابی های بالا قابل توجه نباشد، مصرف دارو طی یک دوره سه تا شش ماهه تحت نظر پزشک ادامه پیدا خواهد کرد.
درمان لاغری ناشی از مصرف دارو
درمان این شرایط بر روی علت اصلی متمرکز خواهد بود. به طور کلی این درمان ها می توانند شامل موارد زیر باشند:
- تجویز مکمل های غذایی و تقویت کننده های اشتها
- اصلاح رژیم غذایی، که ترجیحات بیمار و ناتوانی های جویدن یا بلعیدن او را در نظر می گیرد، ممکن است به عنوان درمان در نظر گرفته شوند.
- تجویز داروهای محرک ها اشتها. البته آن ها ممکن است وزن را افزایش دهند اما عوارض جانبی جدی دارند، بنابراین برای تجویز آن ها باید احتیاط شود.
- کاهش دوز دارو توسط پزشک
- تغییر نوع دارو و جایگزین کردن با داروی دیگر در صورت صلاحدید پزشک مربوطه
عوارض ناشی از کاهش غیر ارادی وزن در اثر مصرف دارو
کاهش ناخواسته وزن یعنی بیش از ۵ درصد وزن بدن در مدت شش تا ۱۲ ماه، کاهش یابد. این عارضه در ۱۵ تا ۲۰ درصد از افراد مسن رخ می دهد و با افزایش مرگ و میر آن ها همراه است. در حالت کلی، عوارض ناشی کاهش وزن غیر ارادی شامل موارد زیر است:
- کاهش وزن ناخواسته می تواند منجر به کاهش کیفیت و عملکرد در زندگی روزمره شود.
- افزایش ابتلا به بیماری و طولانی شدن مدت بهبودی
- افزایش خطر شکستگی مفصل ران در خانم ها
- افزایش خطر مرگ و میر
- ابتلا به کاشکسی (که باعث کاهش توده عضلانی، به دنبال از دست دادن چربی بدن می شود).
کلام آخر
از آن جا که کاهش ناخواسته وزن در اثر مصرف دارو، یک شرایط غیر اورژانسی است و هیچ دستورالعمل منتشر شده ای برای ارزیابی و مدیریت آن وجود ندارد، پزشکان می توانند تنها با کاهش دوز مصرفی دارو و یا تغییر دارو و جایگزین کردن آن، به کنترل این علامت به خصوص در افراد مسن بپردازند. به طور کلی داروهای مرتبط با کاهش وزن شامل آنتی بیوتیک ها، مهار کننده های استیل کولین استراز، آرام بخش ها، مهارکننده های جذب مجدد سروتونین، آنتی ویروس ها، داروهای ضد تشنج، ضد قارچ ها، داروی ضد دیابت، مهارکننده های تیروزین کیناز، آنتی بادی های مونوکلونال و عوامل آلکیله کننده هستند.
