علت زانو درد و مشکلات زانو

زانو درد معمولا یک مشکل شایع در میان بزرگسالان است، با این حال افراد را در هر سنی حتی جوانی می تواند درگیر کند. درد زانو ممکن است در نتیجه آسیب دیدگی مانند پارگی رباط یا پارگی غضروف، یا سایش استخوان ها در اثر فعالیت های روزمره مانند راه رفتن طولانی، خم شدن، ایستادن و بلند کردن اشیا باشد. بیماری هایی از جمله آرتروز، نقرس و عفونت نیز می تواند باعث درد زانو شود. گاهی ورزشکارانی که می دوند یا ورزش هایی را انجام می دهند که شامل پریدن یا چرخش سریع است نیز ممکن است درد و مشکلات زانو را تجربه کنند. بسیاری از دردهای خفیف و جزئی زانو به خوبی به اقدامات خود مراقبتی پاسخ می دهند. درمان زانو درد را می توان با فیزیوتراپی و استفاده از زانوبند به تسکین درد زانو کمک کرد. در برخی موارد خاص، ممکن است زانو نیاز به ترمیم با جراحی داشته باشد.

• شایعترین علت درد زانو مربوط به افزایش سن، آسیب دیدگی یا وجود فشار مکرر روی زانو است.
• مشکلات شایع زانو شامل رباط پیچ خوردگی یا کشیدگی، پارگی غضروف، التهاب مفصل و آرتروز است.
• تشخیص آسیب یا مشکل زانو شامل معاینه پزشکی و استفاده از روش های تشخیصی مانند عکسبرداری، ام آر آی، سی تی اسکن یا آرتروسکوپی است.
• بسته به نوع و شدت بیماری، دو گزینه درمانی غیر جراحی و جراحی برای درمان درد و مشکلات زانو در دسترس هستند.

آناتومی مختصر زانو

زانو مفصلی آسیب پذیر است که فشار و استرس زیادی را در اثر فعالیت های روزمره مانند بلند کردن اجسام و نشستن و فعالیت هایی مانند دویدن و هوازی تحمل می کند. زانو از قسمت های زیر تشکیل می شود:

1. تیبیا یا درشت نی (Tibia): این استخوان را درشت نی نیز می گویند که استخوان بزرگ ساق پا می باشد.
2. استخوان ران یا فمور (Femur): فمور همان استخوان ران یا قسمت فوقانی پا است.
3. کشکک (Patella): استخوانی که در جلوی زانو قرار گرفته است.

• انتهای هر استخوان با یک لایه غضروف پوشانده شده است که شوک و ضربات را جذب می کند و از زانو محافظت می کند. در واقع، زانو حاوی دو استخوان بلند پا است که توسط ماهیچه ها، رباط ها و تاندون ها به هم چسبیده اند. ۲ گروه عضله در زانو درگیر می شوند، از جمله عضلات چهار سر ران (واقع در جلوی ران ها)، که پاها را صاف می کنند و عضلات همسترینگ یا سه سر ران (واقع در پشت ران ها)، که پا را در قسمت زانو خم می کند.
• تاندون ها بندهای سخت بافتی هستند که عضلات را به استخوان متصل می کنند.
• رباط ها نوارهای الاستیک بافتی هستند که استخوان را به استخوانی دیگر متصل می کنند. برخی از رباط های زانو موجب ثبات و حافظت از مفاصل می شوند، در حالی که سایر رباط ها حرکت جلو و عقب درشت نی (استخوان شین) را محدود می کنند.

انواع مشکلات شایع زانو کدام اند؟

بسیاری از مشکلات زانو نتیجه روند پیری و ساییدگی مداوم و استرس در مفصل زانو است (مانند آرتروز) که می تواند بر روی هر یک از رباط ها، تاندون ها، استخوان ها، غضروف ها یا کیسه های پر از مایع (بورس) که مفصل زانو را احاطه کرده اند تاثیر بگذارند. سایر مشکلات زانو در نتیجه آسیب دیدگی یا حرکات ناگهانی است که زانو را تحت فشار قرار می دهند. مشکلات شایع زانو شامل موارد زیر است:

1. رگ به رگ شدن یا کشیدگی رباط ها و یا عضلات زانو: پیچ خوردگی یا کشیدگی رباط یا عضله زانو معمولاً در اثر وارد شدن ضربه به زانو یا پیچ خوردگی ناگهانی زانو ایجاد می شود. علائم این حالت اغلب شامل درد، تورم زانو و مشکل در راه رفتن است.
2. پاره شدن غضروف: ضربه به زانو می تواند منیسک (غضروفی در زانو که موجب لغزنده شدن زانو می شود) را پاره کند. پارگی این غضروف اغلب می تواند در اثر پیچ خوردگی زانو باشد. درمان آن می تواند شامل استفاده از زانوبند برای محافظت از زانو در برابر آسیب هنگام فعالیت باشد. برای ترمیم پارگی ممکن است جراحی نیز لازم باشد.
3. تاندونیت: التهاب تاندون ها ممکن است در اثر استفاده بیش از حد از تاندون در طی انجام فعالیت های خاصی مانند دویدن، پرش یا دوچرخه سواری ایجاد شود. به تاندونیت "تاندون کشکک زانوی جهنده" نیز گفته می شود. این مشکل اغلب در ورزش هایی مانند بسکتبال رخ می دهد. 
4. آرتروز: آرتروز متداول ترین مشکلی است که زانو را درگیر می کند. آرتروز یک فرایند دژنراتیو است که طی آن غضروف های مفصل به تدریج از بین می روند. این مشکل اغلب افراد میانسال و مسن را تحت تأثیر قرار می دهد. آرتروز ممکن است به دلیل اعمال فشار بیش از حد روی مفصل مانند آسیب مکرر یا اضافه وزن ایجاد شود. آرتریت روماتوئید همچنین می تواند با ایجاد التهاب در مفصل و از بین بردن غضروف ها، روی زانوها تأثیر بگذارد. آرتریت روماتوئید اغلب افرادی که در سنین پایین تر به آرتروز مبتلا شده اند را تحت تأثیر قرار می دهد.
5. شکستگی: در اثر برخورد محکم با وسیله نقلیه موتوری یا زمین خوردن، استخوان های زانو (از جمله در کشکک) شکسته می شوند. افرادی که در اثر پوکی استخوان، استخوان هایشان ضعیف شده است، گاهی اوقات ممکن است راحتی دچار شکستگی زانو شوند.
6. آسیب ACL: آسیب ACL همان پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL) است (یکی از چهار رباطی که استخوان ران را به استخوان ران متصل می کند). آسیب ACL به ویژه در افرادی که بسکتبال، فوتبال یا ورزش های دیگری بازی می کنند و نیاز به تغییر ناگهانی جهت دارند، شایع است.
7. بورسیت زانو: برخی از آسیب های زانو باعث التهاب در بورسا ها می شود. بورسا کیسه های کوچک حاوی مایعی هستند که در خارج از مفصل زانوی مانند بالشتک عمل می کنند، به طوری که تاندون ها و رباط ها به آرامی بر روی مفصل سر می خورند و مانع از اصطکاک بین استخوان و تاندون می شود.

علائم  مشکلات زانو و زانو درد

محل و شدت درد زانو بسته به علت اصلی ایجاد کننده آن ممکن است متفاوت باشد. علائم و نشانه هایی که گاهی اوقات با درد زانو همراه هستند عبارتند از:

• تورم و سفتی
• قرمزی و حس گرما هنگام لمس
• ضعف یا بی ثباتی در زانو حین راه رفتن
• صدا دادن زانو و یا شکستن رگ ها
• ناتوانی در صاف کردن کامل زانو

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم زیر مشاهده شدند، بهتر است به پزشک مراجعه کرد:

• زانویتان تحمل وزن شما را ندارد یا احساس می کنید انگار زانویتان ناپایدار است.
• تورم مشخص زانو داشته باشید.
• قادر به کشیدن یا انعطاف پذیری کامل زانوی خود نیستید.
• تغییر شکل واضحی در پا یا زانوی خود مشاهده کنید.
• علاوه بر قرمزی، درد و تورم در زانوی خود تب نیز داشته باشید.
• درد شدید در زانو داشته باشید.

چگونه مشکلات زانو تشخیص داده می شوند؟

علاوه بر معاینه کامل فیزیکی، آزمایشات لازم برای مشکلات زانو ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• عکسبرداری: در این آزمایش از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای ایجاد تصویر از بافت های داخلی، استخوان ها و اندام ها استفاده می شود.
• تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI): در این آزمایش از آهن ربا های بزرگ، فرکانس های رادیویی و رایانه جهت تهیه تصاویر دقیق از اندام ها و ساختارهای داخلی بدن استفاده می شود. MRI اغلب می تواند آسیب یا بیماری ها موجود در رباط یا عضله های اطراف زانو را مشخص کند.
• اسکن توموگرافی رایانه ای (اسکن CT یا CAT نیز نامیده می شود): در این آزمایش از اشعه ایکس و فناوری رایانه ای برای ایجاد تصاویر افقی یا محوری (که اغلب اسلایس نامیده می شوند) از بدن استفاده می شود. سی تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان ها، عضلات، چربی و اندام ها را نشان می دهد. سی تی اسکن جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس معمولی (گزینه اول) دارد.
• آرتروسکوپی: یک روش تشخیصی و درمانی با حداقل تهاجم که برای شرایط مفصل استفاده می شود. در این روش از یک لوله نوری کوچک و سبک (آرتروسکوپ) استفاده می گردد که از طریق ایجاد یک برش کوچک در مفصل به آن وارد می شود. سپس تصاویر داخل مفصل بر روی یک صفحه نمایش داده می شوند. آتروسکوپی برای ارزیابی هرگونه تغییر دژنراتیو یا آرتروز در مفصل، برای تشخیص بیماری های استخوان، تومورها و تعیین علت درد و التهاب استخوان نیز استفاده می شود.
• اسکن استخوان رادیونوکلاید: یک روش تصویربرداری هسته ای است که از مقدار بسیار کمی ماده رادیواکتیو استفاده می کند. این ماده به خون بیمار تزریق می شود تا توسط اسکنر در داخل بدن تشخیص داده شود. این آزمایش، جریان خون در استخوان و فعالیت سلول های درون استخوان را نشان می دهد.

درمان مشکلات زانو

1. جراحی تعویض زانو: اگر روش های درمانی اولیه موجب تسکین نشوند و تصویربرداری از زانو، تخریب مفصل را نشان دهد، متخصص ارتوپد ممکن است جایگزینی مفصل کامل برای زانو را که به عنوان تعویض زانو نیز نامیده می شود، توصیه کند.
2. جراحی آتروسکوپی: این جراحی آسیب مفصلی را با استفاده از یک دوربین فیبر نوری و ابزارهای باریک و بلندف از طریق ایجاد چند برش کوچک در اطراف زانو، بررسی و ترمیم می کند. از آرتروسکوپی می توان برای از بین بردن کشکک شل شده مفصل زانو، برداشتن یا ترمیم غضروف آسیب دیده (به خصوص اگر باعث قفل شدن زانو شده باشد) و بازسازی رباط های پاره شده استفاده کرد.
3. فیزیوتراپی: فیزیوتراپیست با استفاده از دستگاه های مخصوص، ورزش های خاصی را به بیمار می دهد و با گذشت جلسات متعدد به بهبودی وضعیت زانو کمک می کند.
4. استفاده از زانوبند: گاهی پزشک با تجویز یک زانوبند خاص می تواند تا حد زیادی به روان شدن حرکات زانو و کاهش درد آن کمک کند.
5. دارو درمانی: پزشک ممکن است داروهایی برای کمک به تسکین درد و درمان بیماری های اساسی مانند آرتریت روماتوئید یا نقرس تجویز کند.
6. تزریق دارو: در برخی موارد، پزشک ممکن است تزریق مستقیم دارو یا سایر مواد را به مفصل را صلاح بداند. برخی از این داروها عبارت اند از:

• کورتیکواستروئیدها: تزریق داروی کورتیکواستروئید به مفصل زانوی شما ممکن است به کاهش علائم شعله ور شدن آرتروز کمک کند و تسکین دردی را ایجاد کند که ممکن است چند ماه طول بکشد. این تزریق ها در همه موارد مثر نیستند.
• اسید هیالورونیک: مایعی غلیظ ، مشابه مایعی که به طور طبیعی مفاصل را چرب می کند ، اسید هیالورونیک می تواند به زانوی شما تزریق شود تا تحرک را بهبود بخشد و درد را تسکین دهد. اگرچه نتایج مطالعه در مورد اثر بخشی این روش درمانی متفاوت بوده است ، اما تسکین در یک یا چند عکس ممکن است تا شش ماه طول بکشد.
• پلاسمای غنی از پلاکت (PRP): این محلول که شامل غلظت بالایی از فاکتورهای مختلف رشد است، التهاب را کاهش می دهد و باعث بهبود ناراحتی زانو می شود. این نوع تزریق در افرادی که درد زانویشان ناشی از پارگی تاندون، رگ به رگ شدن یا آسیب دیدگی است، بهتر عمل می کند.

عوارض زانو درد

تمام دردهای زانو جدی نیستند. اما برخی از آسیب ها و بیماری های خاص مانند آرتروز، در صورت عدم درمان می توانند منجر به افزایش درد، آسیب مفصل و ناتوانی حرکتی شوند. آسیب دیدگی زانو (حتی جراحت جزئی) این احتمال را می دهد که فرد در آینده نیز، آسیب های مشابهی را تجربه کند.

جلوگیری از زانو درد

اگرچه جلوگیری از درد زانو همیشه امکان پذیر نیست، اما پیشنهادات زیر ممکن است به جلوگیری از آسیب و زوال مفصل کمک کند:

• کاهش وزن: وزن سالم داشته باشید. این یکی از بهترین کارهایی است که می توانید برای سلامتی زانوهایتان انجام دهید. هر یک کیلوگرم وزن اضافی، فشار بیشتری را بر روی مفاصل وارد می کند و خطر آسیب و آرتروز را افزایش می دهد.
• ورزش کنید: برای اینکه عضلات خود را سالم و قوی نگه دارید، لازم است که فعالیت ورشی داشته باشید. ورزش اصولی، همچنین به سلامت زانوها نیز کمک می کند.