علت دل درد در بارداری

دل درد یا گرفتگی شکم در دوران بارداری به خصوص در هفته های اول غیر معمول نیست، اما می تواند ترسناک باشد. این درد ممکن است تیز و برنده و اذیت کننده باشد. تشخیص اینکه درد شکم جدی است یا نه می تواند چالش برانگیز باشد، بنابراین مهم است که بدانید کدام درد طبیعی و کدامیک غیر طبیعی است و چه زمانی باید به پزشک زنان یا ماما مراجعه کرد. اگر درد خفیف باشد و در صورت تغییر موقعیت، استراحت کردن یا خروج باد معده بیشتر شود، جای نگرانی ندارد.

علائم دل درد در هفته های اول بارداری چیست؟

دل درد در هفته های اول بارداری می تواند به صورت زیر باشد:

• درد موقتی و خفیف در زیر شکم
• احساس درد و سنگینی در ناحیه کمر که، شکم نیز تیر بکشد.
• دل دردهایی که منجر به حالت تهوع و حتی استفراغ شوند.

علل ایجاد دل درد و درمان آن ها در بارداری 

موارد زیادی ممکن است باعث دل درد در بارداری شوند. برخی از این موارد طبیعی و برخی دیگر اورژانسی هستند. در زیر با تعدادی از موارد درد طبیعی آشنا می شوید:

۱. درد ناشی از احتباس گاز در شکم حین بارداری

گاز می تواند باعث درد شدید شکم شود. ممکن است این درد در یک ناحیه بماند یا در سراسر شکم، کمر و سینه نیز احساس شود. طبق گزارشات، خانم ها در دوران بارداری به دلیل افزایش پروژسترون، احتباس گاز بیشتری را تجربه می کنند. هورمون پروژسترون باعث شل شدن عضلات روده می شود و مدت زمان مورد نیاز برای عبور غذا از روده را افزایش می دهد. به همین دلیل، غذا مدت زمان بیشتری را در روده بزرگ می گذراند و این امر باعث تولید گاز بیشتری می شود. با پیشرفت سن بارداری، رحم بزرگتر می شود و فشار بیشتری به اندام های شکمی وارد می کند که می تواند زمان هضم را بیشتر کند و باعث تجمع گاز شود.

درمان تجمع گاز در بارداری

اگر درد شکم ناشی از تجمع گاز باشد، باید به تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی پاسخ دهد. برای این کار، موارد زیر را انجام دهید:

• سعی کنید چندین وعده غذایی کوچک در طول روز بخورید و مقدار زیادی آب بنوشید.
• ورزش نیز می تواند به هضم غذا کمک کند. غذاهای محرک گاز را شناسایی کرده و از مصرف آن ها خودداری کنید. غذاهای سرخ شده و چرب، و همچنین لوبیا و کلم مقصر اصلی این احتباس هستند. لازم است که از نوشیدن تمام نوشیدنی های گازدار نیز خودداری کنید.

۲. درد رباط یا لیگامان گرد

دو رباط گرد (round ligament) بزرگ وجود دارد که از رحم از طریق کشاله ران عبور می کنند. این رباط ها از رحم پشتیبانی می کنند. همانطور که رحم کشیده می شود تا جنین در حال رشد را در خود جای دهد، رباط ها نیز کار پشتیبانی را انجام می دهند. این حالت ممکن است باعث درد شدید یا کسل کننده در شکم، باسن یا کشاله ران شود و تغییر وضعیت خواب، عطسه یا سرفه کردن می تواند باعث درد یا افزایش آن شود. این اتفاق معمولاً در نیمه آخر بارداری رخ می دهد.

درمان درد لیگامان گرد

برای کاهش یا از بین بردن درد ناشی از رباط گرد، اگر نشسته یا دراز کشیده اید، به آرامی بلند شوید. اگر احساس می کنید عطسه یا سرفه دارید، باسن خود را خم کرده و دولا شوید. این کار می تواند به کاهش فشار روی رباط ها کمک کند. انجام حرکت های کششی روزانه نیز یک روش موثر برای کاهش درد رباط گرد است.

۳. یبوست

یبوست یکی از شکایات رایج در بین زنان باردار است. نوسان هورمون ها، رژیم غذایی کم مایعات یا فیبر، کمبود ورزش، فقر آهن یا اضطراب عمومی می تواند منجر به یبوست در این خانم ها شود. یبوست ممکن است درد شدیدی ایجاد کند که اغلب به صورت یک گرفتگی یا درد شدید و ضربان دار است.

درمان یبوست در بارداری

• سعی کنید مقدار فیبر موجود در رژیم غذایی خود را افزایش دهید.
• افزایش مایعات نیز ممکن است کمک کند؛ به طور کلی زنان باردار باید حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان آب در روز بنوشند.
• قبل از مصرف نرم کننده و یا ملین های مدفوع با پزشک صحبت کنید. برخی از نرم کننده های مدفوع در دوران بارداری توصیه نمی شوند.

۴. انقباضات Braxton-Hicks

این انقباضات  کاذب زمانی اتفاق می افتد که عضلات رحم تا دو دقیقه منقبض شوند. این انقباضات نامنظم و غیر قابل پیش بینی هستند. در واقع انقباضات براکستون هیکس دردهای زایمان «نابه جایی» است که ممکن است یک زن باردار قبل از زایمان «واقعی» تجربه کند. آن ها ممکن است باعث درد و فشار ناخوشایند شوند، با این حال یک بخش طبیعی از پروسه بارداری هستند. انقباضات Braxton-Hicks اغلب در سه ماهه سوم بارداری رخ می دهند و برخلاف انقباضات زایمان، این انقباضات با گذشت زمان به تدریج دردناک تر و بیشتر نمی شوند.

۵. سندرم HELLP

سندرم HELLP مخفف سه قسمت اصلی است: همولیز، افزایش آنزیم های کبدی و پلاکت پایین. این سندروم یک عارضه خطرناک در طول بارداری است. مشخص نیست که چه عواملی منجر به بروز سندروم HELLP می شوند، اما برخی از خانم ها پس از تایید ابتلا به پره اکلامپسی به این بیماری مبتلا می گردند. طبق بنیاد رسمی پره اکلامپسی، حدود ۵ تا ۸ درصد خانم های باردار که به پره اکلامپسی مبتلا می شوند، تخمین زده می شود که ۱۵ درصد به HELLP مبتلا گردند. زنان بدون پره اکلامپسی نیز ممکن است به این سندرم ابتلا پیدا کنند. HELLP بیشتر در حاملگی اول مشاهده می شود و درد شکمی در ربع فوقانی از علائم آن است. علائم دیگر عبارت اند از:

• سردرد
• خستگی و بی حالی
• تهوع و استفراغ
• تاری دید
• فشار خون بالا
• ورم 
• خون ریزی

اگر درد شکم همراه با هر یک از این علائم اضافی HELLP دارید، بلافاصله به  یک پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. در صورت عدم درمان سریع HELLP، عوارض خطرناکی همچون مرگ می تواند گریبان گیر مادر و جنین شود.

دلایل اورژانسی درد شکم در بارداری

درد شکم در دوران بارداری همچنین ممکن است نشانه سایر بیماری های جدی تر باشد. این شرایط نیاز به توجه فوری پزشکی دارند و شامل موارد زیر هستند:

۱. سقط جنین:

گرفتگی، درد و خونریزی قبل از ۲۴ هفته بارداری گاهی می تواند نشانه سقط جنین یا تهدید به سقط جنین باشد (وقتی خونریزی می کنید اما بارداری به طور عادی ادامه دارد). در این موارد باید حتما تحت نظر متخصص زنان قرار گرفت.

۲. حاملگی خارج رحمی:

این حالت زمانی اتفاق می افتد که تخمک بارور شده در خارج از رحم، به عنوان مثال در لوله رحمی، کاشته شود و به لصطلاح لانه گزینی کند. طی این اتفاق، جنین نمی تواند زنده بماند و باید با دارو یا جراحی درمان شود. علائم به طور معمول بین ۴ تا ۱۲ هفته بارداری ظاهر می شوند و می توانند شامل موارد زیر باشند:

• درد بسیار شدید شکم و خونریزی
• درد در پهلو و شانه ها
• درد هنگام دفع ادرار یا مدفوع کردن

۳. قطع جفت:

این حالت زمانی اتفاق می افتد که جفت شروع به دور شدن از دیواره رحم می کند و معمولاً باعث خونریزی و درد شدید مداوم می شود که مانند درد انقباضی، قطع و وصل نمی شود. این وضعیت گاهی اوقات اورژانسی است زیرا این بدان معناست که جفت ممکن است نتواند از جنین پشتیبانی کند؛ بنابراین مادر باید به بیمارستان برود تا سلامت مادر و جنین بررسی شود.

۴. پره اکلامپسی:

درد زیر دنده ها در اواخر بارداری به دلیل فشار آوردن جنین و رحم به زیر دنده شایع است. اما اگر این درد شدید یا مداوم باشد (به ویژه در سمت راست)، می تواند نشانه ای از پره اکلامپسی (فشار خون بالا باشد در بارداری) باشد که برخی از خانم های باردار را تحت تأثیر قرار می دهد. این .ضعیت معمولاً پس از ۲۰ هفته یا درست پس از تولد نوزاد شروع می شود. علائم دیگر پره اکلامپسی عبارت هستند از:

• سردرد شدید
• مشکلات بینایی
• متورم شدن پاها، دست ها و صورت
• در این وضعیت مادر باید در بیمارستان تحت نظر باشد.

۵. زایمان زودرس:

اگر سن بارداری کمتر از ۳۷ هفته باشد و گرفتگی عضلات شکم یا درد مرتب ایجاد شود، باید با مامای خود تماس گرفت؛ زیرا این علائم می توانند نشانه زایمان زودرس باشند و مادر باید در بیمارستان تحت نظر باشد.

دل دردهایی که ربطی به بارداری ندارند

بیماری هایی که ارتباط مستقیمی با بارداری ندارند و ممکن است باعث درد شکم شوند، عبارت هستند از:

• سنگ کلیه
• عفونت های دستگاه ادراری (UTI)
• سنگ صفرا
• پانکراتیت
• آپاندیسیت
• انسداد روده
• حساسیت های غذایی یا آلرژی های دیگر
• بیماری زخم معده
• ویروس معده
• ویروس کرونا (کووید ۱۹): اگر باردار هستید، بیمارستان ها و کلینیک ها باید علائم COVID-۱۹ را در شما مدیریت کنند، زیرا این ویروس می تواند منجر به دل درد (یک عارضه جانبی ثانویه) در بارداری شود. به همین دلیل بهتر است با پزشک یا ماما صحبت کنید تا به شما توصیه بگویند که چه کاری انجام دهید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر دل درد را همراه با موارد زیر مشاهده کردید فوراً باید به ماما یا پزشک زنان خود مراجعه کنید:

• خونریزی یا لکه بینی
• گرفتگی یا گرفتگی منظم
• ترشحات واژینال غیرمعمول 
• درد در پایین شکم و کمر
• درد شدیدی که بعد از ۳۰ تا ۶۰ دقیقه استراحت از بین نمی رود
• • تب یا لرز
• انقباضات تکراری
• حالت تهوع یا استفراغ
• سبکی سر
• درد یا سوزش هنگام ادرار یا بعد از آن