غلظت اسپرم و مایع منی
تعداد و غلظت اسپرم ( منی) در قدرت باروری مردان بسیار مهم است. غلظت غیرطبیعی اسپرم می تواند نشان دهنده یک بیماری زمینه ای باشد. غلظت اسپرم یا تراکم آن یعنی تعداد اسپرماتوزوئیدها (سلول های اسپرم) در واحد حجم. اندازه گیری دقیق غلظت اسپرم بسیار حیاتی است زیرا تعداد کل اسپرم در یک انزال با ضرب غلظت اسپرم در حجم منی بدست می آید. نتیجه آن معمولاً به میلیون در میلی متر مکعب یا میلی لیتر گزارش می شود. برآورد نادرست غلظت اسپرم می تواند قضاوت های گمراه کننده ای ایجاد کند که باید از آن ها اجتناب شود. برای اندازه گیری غلظت و رقت اسپرم (غلیظ یا آبکی بون منی) لازم است که از کیت و مواد مخصوص استفاده شود. بنابراین با چشم و بدون تجهیزات نمی توان به نتیجه درست از میزان غلظت رسید.
روش اندازه گیری غلظت اسپرم
۱. غلظت اسپرم را می توان با استفاده از هماسیتومتر (Hemacytometer) به صورت دستی ارزیابی کرد.
از مزایای شمارش هماسیتومتر برای تعیین غلظت اسپرم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- این متد یک روش مستقیم برای شمارش اسپرم است که بصورت بصری زیر میکروسکوپ انجام می شود.
- تغییر رنگ نمونه اسپرم بر دقت تعیین غلظت تأثیر نمی گذارد.
- هزینه تجهیزات جزئی است.
از معایب شمارش هماسیتومتر این است که شمارش مدت زمان زیادی طول می کشد.
۲. همچنین غلظت اسپرم را می توان با دستگاه اسپکتروفتومتر یا سیستم های نورسنجی مانند دانسیتر اندازه گیری کرد.
چه نوع آزمایشی غلظت اسپرم را نشان می دهد؟
برای تعیین غلظت اسپرم، باید آزمایشی تحت عنوان "اسپرموگرام" یا "سیمن" انجام شود. تجزیه و تحلیل مایع منی، که با نام آزمایش اسپرم نیز شناخته می شود، سلامت، تعداد، حجم، غلظت و رقت، شکل، سرعت و میزان زنده ماندن اسپرم مرد را تجزیه و تحلیل می کند. منی همان مایع حاوی اسپرم (به علاوه سایر مواد قندی و پروتئینی) است که در هنگام انزال آقایان آزاد می شود. برای انجام این آزمایش پزشک توضیح می دهد که آماده سازی مایع منی باید چه کاری انجام داد. برای دستیابی به نتایج دقیق، بسیار مهم است که دستورالعمل های خاص دنبال شوند. برای به دست آوردن بهترین نمونه بهتر است مراحل زیر انجام گیرد:
- از ۲۴ تا ۷۲ ساعت قبل از آزمایش، از انزال خودداری شود.
- ۲ الی ۵ روز قبل از آزمایش از مصرف الکل، کافئین و داروهایی مانند کوکائین و ماری جوانا خودداری شود.
- مصرف هر داروی گیاهی مانند خار مریم و اکیناسه باید متوقف گردد.
- از هرگونه داروی هورمونی خودداری شود.
برای جمع نمودن مایع منی می توان از روش های زیر استفاده کرد:
- خودارضایی (استمنا به عنوان روش ارجح برای بدست آوردن یک نمونه تمیز در نظر گرفته می شود)
- رابطه جنسی با کاندوم
دو عامل اصلی برای داشتن یک نمونه آزمایش خوب بسیار مهم است. ابتدا منی باید در دمای بدن نگهداری شود. اگر خیلی گرم یا خیلی سرد شود، نتایج نادرست خواهد بود. دوم، منی باید ظرف ۳۰ دقیقه پس از خروج از بدن به آزمایشگاه تحویل داده شود.
غلظت اسپرم طبیعی چقدر است؟
نتیجه آزمایش اسپرم غالبا به زبان انگلیسی گزارش می شود و همین می تواند افراد را تا حد زیادی گمراه و گیج کند. به هر حال این فاکتور را با نام Sperm Concentration در برگه آزمایش نشان می دهند. غلظت اسپرم طبق استانداردهای سازمان بهداشت جهانی (WHO) تعیین می شود که عبارت است از:
۱۵-۲۵۹ میلیون در میلی لیتر
از آنجا که نتایج ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد، اعداد به صورت محدوده ای ارائه می شوند. با این حال توجه به رفرنس گایدلاین آزمایشگاه مورد نظر بسیار مهم است.
آیا غلظت اسپرم بر باروری آقایان تأثیر می گذارد؟
همان طور که گفته شد، غلظت اسپرم برابر است با تعداد اسپرم موجود در یک میلی لیتر منی. بنابراین تعداد اسپرم بسیار مهم است. تعداد اسپرم می تواند روی باروری تأثیر بگذارد زیرا احتمال باردار شدن شریک زندگی با کاهش تعداد اسپرم کاهش می یابد. مشکلات موجود در کیفیت اسپرم نیز می تواند بر احتمال باروری یک زن تأثیر منفی بگذارد. رایج ترین فاکتور ناباروری مردان، کم بودن تعداد اسپرم و درنتیجه کم بودن غلظت است. باید توجه داشت که حین بررسی نتیجه آزمایش اسپرم، حجم اسپرم را با غلظت آن اشتباه نگرفت.
عوامل موثر بر کاهش غلظت اسپرم کدامند؟
- ژنتیک
- تعداد کم اسپرم به دلیل موارد مختلف
- انجام عمل جراحی در گذشته
- وضعیت سلامت عمومی بدن
- ابتلا به بیماری های مقاربتی
- سن
- اندازه بیضه ها
- بازده اسپرماتوژنیک
روش های افزایش غلظت اسپرم چیست؟
بسیاری از علل کم شدن تعداد اسپرم نیاز به مداخله پزشکی دارد. با این حال انتخاب سبک زندگی نیز می تواند یک تغییر مثبت را در غلظت و تعداد اسپرم ایجاد کند. موارد زیر می توانند تعداد اسپرم را بهبود بخشند:
- لاغر شدن: چاقی یا داشتن اضافه وزن می تواند باعث کاهش تعداد اسپرم شود. سعی کنید از طریق رژیم غذایی و انجام فعالیت های ورزشی، سبک زندگی سالم را حفظ کنید.
- از مکمل های ویتامینی استفاده کنید: در ابتدا برای بررسی کمبود ویتامین لازم است که آزمایش خون انجام شود. پزشکان ممکن است توصیه کنند غذاهای جدید به رژیم غذایی اضافه شود یا فرد مکمل هایی برای کمک به بازیابی سطح ویتامین و مواد معدنی بدن خود استفاده کند.
- ترک سو مصرف مواد: باید از نوشیدن الکل، مصرف مواد مخدر یا استعمال دخانیات (سیگار، قلیان و ...) خودداری کرد.
- استفاده از لباس های نخی و گشاد: پوشیدن شلوار و لباس زیر تنگ باعث به هم ریختگی دمای بیضه ها و همچنین فشرده شدن آن ها می شود. برای درمان تعداد پایین اسپرم بهتر است از لباس های نخی و گشاد استفاده کرد.
راه های افزایش غلظت اسپرم در مردان
گزینه های احتمالی درمان غلظت پایین اسپرم به عامل ایجاد کننده آن بستگی دارد. با درمان عواملی که منجر به کاهش "تعداد اسپرم" می شوند، می توان کاهش غلظت را نیز جبران کرد. راه های تایید شده جهت افزایش غلظت اسپرم عبارت هستند از:
- عمل جراحی: در صورت ابتلا به واریکوسل یا انسداد عروق، اصلاح یا ترمیم توسط جراحی ممکن است توصیه شود.
- مصرف آنتی بیوتیک ها: اگر عفونت باکتریایی روی تعداد اسپرم یا باروری آقایان تأثیر بگذارد، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند.
- دارو درمانی یا مشاوره: این موارد می توانند برای درمان مشکلات مقاربت جنسی مانند انزال زودرس یا اختلال نعوظ استفاده شوند.
- درمان های هورمونی و داروها: برای مواردی که سطح بالا یا پایین هورمون بر غلظت اسپرم تأثیر می گذارد، درمان های هورمونی ممکن است کمک کننده باشند.
- مصرف ویتامین: مصرف ویتامین E، زینک (روی)، امگا۳ و مکمل Q۱۰ می تواند بر تعداد و متعاقبا غلظت اسپرم تاثیر بسزایی بگذارد.
باید توجه داشت هیچ یک از درمان ها بدون ارزیابی دقیق و انجام آزمایش اسپرم نباید انجام شود. بنابراین لازم است قبل از هرگونه قدام خاص، به یک متخصص اورولوژی مراجعه نمود تا بهترین تصمیمات را بنابر شرایط هر شخص اتخاذ کند.
