کدام داروها باعث چاقی می شوند؟

برخی از داروها می توانند باعث اضافه وزن و یا چاقی در افراد خاص شوند. اگر هنگام شروع این داروها دچار کمبود وزن باشید، این افزایش می تواند امتیاز مثبتی برای شما باشد. اگر وزن شما نرمال است، افزایش ۱ الی ۲ کیلو ممکن است مسئله بزرگی نباشد. اما، اگر در حال حاضر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، افزایش وزن ممکن است برایتان مشکل ساز شود. افزایش وزن به عوامل مختلفی بستگی دارد که شامل مصرف داروی خاص، سن، الگوی خواب و سایر شرایط پزشکی افراد می باشد. یک انسان ممکن است در طول یک سال فقط چند کیلو وزن اضافه کند، اما برخی از افراد وزن بیشتری می گیرند، مثلا ۸ الی ۱۵ کیلو در چند ماه. به هر حال اگر افراد نیاز به مصرف داروی خاصی برای ماه ها یا سال ها داشته باشند، ممکن است دچار اضافه وزن زیادی شوند. افزایش وزن مربوط به مصرف دارو غیر معمول نیست، به ویژه در مورد انواع خاصی از داروها. به عنوان مثال، بسیاری از استروئیدها می توانند باعث افزایش وزن شوند، یا داروهایی که می توانند مشکلات بهداشت روانی مانند افسردگی و اسکیزوفرنی را درمان کنند نیز می توانند موجب افزایش وزن فرد مصرف کننده شوند. در حالت کلی خانم ها و آقایان در هر سنی می توانند افزایش وزن را در اثر مصرف یک یا چند داروی خاص تجربه کنند.

چه عواملی باعث افزایش وزن در اثر مصرف دارو می شوند؟

افزایش وزن ناشی از دارو دلایل زیادی دارد، به عنوان مثال:

• برخی از داروها ممکن است اشتهای فرد را تحریک کنند که باعث می شود بیمار بیشتر غذا بخورد و اضافه وزن پیدا کند.
• برخی از داروها ممکن است بر متابولیسم بدن تأثیر بگذارند که باعث می شود که بدن فرد با سرعت کمتری کالری بسوزاند.
• برخی از داروها ممکن است باعث احتباس آب در بدن شوند که این حالت باعث می شود که فرد وزن بیشتری داشته باشد حتی اگر بدنش چربی جمع نکند.
• سایر داروها نیز ممکن است بر نحوه ذخیره و جذب قندها و سایر مواد مغذی در بدن تأثیر بگذارند.
• گروهی از داروها باعث خستگی یا تنگی نفس در افرادی می شوند که ورزش نمی کنند. این اتفاق می تواند باعث افزایش وزن شود.
• در نهایت برخی از داروها هستند که محققان درک نکرده اند که چه چیزی در آن ها باعث افزایش وزن می شود.

علائم چاقی در اثر مصرف دارو چیست؟

افراد ممکن است متوجه شوند که از زمان شروع داروهای خود تاکنون چند کیلو وزن اضافه کرده اند. در بعضی موارد، این افزایش وزن به سرعت اتفاق می افتد، اما در موارد دیگر، این اتفاق آهسته تر رخ می دهد. در این صورت فرد ممکن است متوجه نشود که چاق شده است تا زمانی که دیگران یا پزشک به او گوشزد کنند. بسته به علت افزایش وزن، ممکن است علائم دیگری نیز مشاهده شود. به عنوان مثال، ممکن است اشتهای فرد افزایش یابد، یا ممکن است ورزش کردن برای او دشوارتر شود، گرچه ممکن است همیشه این علائم بروز نکنند.

چگونه افزایش وزن مرتبط با دارو تشخیص داده می شود؟

البته افزایش وزن همیشه به دلیل مصرف دارو نیست. پزشک به لیست داروهای مصرفی فرد نگاه می کند تا ببینید آیا دارویی مصرف می کند که باعث افزایش وزن شود او شود یا نه. اگر بیمار، با شروع یکی از داروهای خاص شروع به چاق شدن کرده باشد، این احتمال وجود دارد که تا حدی دارو مقصر اصلی باشد.

کدام داروها باعث افزایش وزن می شوند؟

داروهایی که ممکن است باعث افزایش وزن شوند عبارت اند از:

۱. پاکسیل (پاروکستین)

مهارکننده های انتخابی جذب مجدد سروتونین (SSRI) به طور کلی باعث افزایش وزن نمی شوند زیرا داروهای ضد افسردگی باعث تقویت سروتونین می شوند که به فرد کمک می کنند احساس سیری کند. با این حال داروی پاروکستین یک استثنا است. پاکسیل، یکی از بهترین درمان های اضطراب (پانیک) است، اما اگر وزن فرد با مصرف آن افزایش یابد، می توان با پزشک در مورد تغییر آن با  عاضه ی افزایش وزن کمتر مشورت کرد.

۲. دپاکوت (اسید والپروئیک)

از دپاکین برای درمان اختلال دو قطبی و تشنج و جلوگیری از میگرن استفاده می شود. یک مطالعه در سال ۲۰۰۷ بر روی بیماران صرع نشان داد که ۴۴٪ از زنان و ۲۴٪ از مردانی که حدود یک سال از این دارو استفاده می کردند، ۵ کیلوگرم یا بیشتر، وزن اضافه کردند. این دارو پروتئین های درگیر در اشتها و متابولیسم را تحت تأثیر قرار می دهد، اگرچه مشخص نیست که چرا بر زنان، بیشتر از مردان تأثیر می گذارد.

۳. پروزاک (فلوکستین)

اگرچه پروزاک SSRI، به طور کلی باعث کاهش وزن در افراد می شود، اما می تواند در طولانی مدت نتیجه معکوس نیز داشته باشد. یک مطالعه ۶۰ هفته ای نشان داد که، اگرچه بیماران مبتلا افسردگی و پانیک در ابتدا با مصرف Prozac شروع به کاهش وزن می کنند (تا ۵ کیلو)، اما با گذشتن ۶ ماه، آن ها شروع به بازگردانی وزن خود خواهند کرد که دلیل این امر می تواند تغییر تحمل بیماران نسبت به اثر سیری باشد.

۴. میرتازاپین

رمرون یک داروی ضد افسردگی است که باعث افزایش سروتونین و نوراپی نفرین در بدن می شود که با کاهش وزن همراه است. با این حال فعالیت آنتی هیستامینی این دارو ممکن است درجاتی از افزایش وزن را به دنبال دارد. این عارضه جانبی رمرون گاهی اوقات در افراد مسنی که دارای وزن کم هستند می تواند موثر واقع شود و برای افزایش اشتهای آن ها تجویز شود.

۵. الانزاپین و کلوزاپین

داروهای ضد روان پریشی غیرمعمول کلوزاپین می توانند باعث افزایش زیاد وزن بدن شوند. مطالعه ای در سال ۲۰۰۵ نشان داد که ۳۰٪ از افراد مصرف کننده الانزاپین در طی ۱۸ ماه، به میزان ۷٪ یا بیشتر افزایش وزن خواهند داشت. این داروها برای کنترل اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی استفاده می شوند و دارای فعالیت آنتی هیستامین قوی و مهار سروتونین هستند که می تواند باعث افزایش وزن شود.

۶. پردنیزون

کورتیکواستروئیدهای خوراکی، مانند پردنیزون، قوی تر از اشکال استنشاقی هستند و خطر افزایش وزن، به ویژه با استفاده طولانی مدت را دارند. یک پژوهش در سال ۲۰۰۶ در مورد مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدهای خوراکی انجام شد که نشان داد، افراد مصرف کننده حدود ۶۰٪ تا ۸۰٪ اضافه وزن داشته اند. دوزهای بالاتر این دارو، مانند آن هایی که برای آسم و بیماری التهابی روده مصرف می شوند، اثر چاق کنندگی بیشتری نسبت به دوزهای پایین (مورد استفاده برای آرتریت روماتوئید) دارند. خنثی کردن عوارض جانبی استروئیدها بسیار دشوار است، اما ورزش، رژیم غذایی و در بعضی موارد، مصرف متفورمین می تواند کمک کننده باشد. 

۷.کلرپرومازین

هنگامی که نسل اول کلرپرومازین ضد روان پریشی در سال ۱۹۵۴ وارد بازار شد، کاملاً واضح بود که می تواند باعث افزایش وزن شود. کلروزاپین دارای فعالیت آنتی هیستامین است که اشتهای افراد را افزایش می دهد و آرامش بخش است. این داروها ممکن است باعث افزایش وزن کمتری نسب به داروی الانزاپین و کلوزاپین شود. هنوز هم، آنها در درمان اسکیزوفرنی موثر نیستند، و ممکن است عوارض جانبی دیگری مانند مشکلات حرکتی نیز ایجاد کنند.

۸. آمی تریپتیلین

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (آمی تریپتیلین) بیشتر از سایر داروهای ضد افسردگی یا میگرن با افزایش وزن ارتباط دارند. TCA بر انتقال دهنده های عصبی درگیر در انرژی و اشتها مانند سروتونین، دوپامین و استیل کولین تأثیر می گذارد، اما فعالیت آنتی هیستامینی آنها احتمالاً دلیل چاق کنندگی است. این داروها کمتر برای افسردگی تجویز می شوند زیرا مصرف بیش از حد آن می تواند به قلب آسیب برساند، همچنین دوزهای کم آن می تواند از میگرن جلوگیری کند.

۹. کلرپروپامید

برخی از داروهای دیابت نوع ۲ باعث کاهش وزن می شوند اما برخی دیگر اثر معکوس دارند. داروهای سولفونیل اوره مانند کلروپروپامید - و سایر داروها مانند رپاگلیناید و پیوگلیتازون تولید یا فعالیت انسولین را تحریک می کنند که باعث کاهش قند خون و افزایش اشتها می شود. اما متفورمین، اگزناتید و سیتاگلیپتین باعث کاهش وزن می شوند. در حالت کلی انسولین منجر به افزایش وزن می شود؛ اما برخی از انواع خاص دارو، مانند انسولین طولانی مدت Levemir، اثرات افراطی کمتری خواهند داشت.

۱۰. آتنولول

بتابلاکرها از داروهای فشار خون بالا هستند، اما داروهای قدیمی تر، مانند تنورمین، متوپرولول و پروپرانولول می توانند اندازه دور کمر را گسترش دهند. یک مطالعه نشان داد افرادی که تنورمین مصرف می کنند حدود ۲.۵ کیلوگرم بیشتر وزن اضافه می کنند. این داروها می توانند سوزاندن کالری را کاهش داده و باعث خستگی شوند. مسدود کننده های جدید بتا، مسدود کننده های کانال کلسیم و مهار کننده های ACE احتمالاً باعث افزایش وزن می شوند.

۱۱. داروهای ضد بارداری

قرص های جلوگیری از بارداری اغلب مقصر افزایش وزن هستند، اما تا حد زیادی این افزایش ها بی دلیل است. در واقع، تزریق طولانی مدت و مصرف مداوم داروی پروژسترونی به نام دپوت مدروکسی پروژسترون استات (DMPA) با افزایش وزن ارتباط دارد. تحقیقات نشان می دهند زنان جوانی که از ابتدا چاق بودند بیشتر مستعد افزایش وزن با مصرف DMPA هستند.

افزایش وزن مربوط به دارو چگونه درمان می شود؟

درمان های افزایش وزن به شرایط کلی بیمار بستگی خواهد داشت. در برخی موارد، پزشک توصیه می کند که فرد داروی دیگری را مصرف کند که باعث افزایش وزن نمی شود. این امر به ویژه در زمانی که وزن فرد خیلی زیاد شده باشد و سلامتی‌اش را تحت تأثیر قرار داده باشد، بسیار محتمل است. در موارد دیگر، ممکن است قطع دارویی که باعث افزایش وزن می شود، ممکن نباشد و یا ممکن است داروی دیگری موجود نباشد که بتواند به طور موثر علائم را درمان کند. به عنوان مثال، افرادی که دارای برخی مشکلات روانی هستند ممکن است فقط به ۱ یا ۲ دارو واکنش مثبت نشان دهند. در این صورت، ممکن است پزشک تنها به کاهش دوز دارو اکتفا کند.

عوارض احتمالی چاقی در اثر مصرف داروها چیست؟

اضافه وزن عامل خطری برای بسیاری از مشکلات سلامتی است یا ممکن است باعث شود که آن ها بدتر شوند، برخی از عوارض احتمالی عبارت اند از:

• دیابت یا اختلال در تحمل گلوکز
• آرتروز
• فشار خون بالا
• بیماری قلبی
• سکته
• آپنه خواب
• بیماری کبد
• بیماری های خاص ریوی
• ناباروری
• برخی سرطان ها
• مشکلات روانی