انواع کیست های تخمدان
بسیاری از خانم ها در طول زندگی خود حداقل یک مرتبه دچار کیست های تخمدان می شوند. در بیشتر موارد، کیست های تخمدان بدون درد هستند و هیچ علائم خاصی ایجاد نمی کنند. اما کیست تخمدان چیست؟ و انواع آن چیست؟ همانگونه که می دانیم خانم ها دارای دو تخمدان هستند که تخمک و همچنین هورمون های استروژن و پروژسترون را تولید می کند. تخمدان تخمک های تولید شده را ماهیانه از طریق لوله های رحمی (فالوپ) عبور می کند تا به رحم برسند و در صورت بروز باروری، این تخمک دردیواره رحم لانه گزینی می کند. اما گاهی اوقات، کیست های مختلفی در تخمدان ها و یا توده های غیر طبیعی در رحم ایجاد می شود که باعث عوارض و علائمی همچون درد در لگن می شود.
انواع ضایعات رحمی و تخمدان
به طور کلی بیماری به نام "کیست رحم" وجود ندارد و این اندام تنها می تواند به ناهنجاری های ساختاری رحمی مانند پولیپ و فیبروم (فیبروئید) و... مبتلا گردد که می توانند به درد لگن، خونریزی غیرطبیعی رحم و سایر عوارض از جمله ناباروری ختم شوند. درمان فیبروم، پولیپ و کیست به علائم بیمار بستگی دارد و شامل روش های مراقبتی غیر جراحی و همچنین در صورت لزوم مداخله جراحی می باشد. در ادامه به ویژگی های این عوارض اشاره می کنیم:
۱. فیبروم رحم
فیبروئیدهای رحمی که به آنها لیومیوم یا میوم نیز گفته می شود، رشد خوش خیم (غیرسرطانی) عضلانی در دیواره های رحم است. احتمال این که این فیبروم ها، توده های سرطانی باشند کمتر از ۱ مورد از ۱۰۰۰ مورد می باشد. اندازه فیبروم ها چیزی حدود ۱۹ میلی متر تا چند سانتی متر متغیر است. آن ها اغلب علامت خاصی ایجاد نمی كنند و به طور اتفاقی در طی یك سونوگرافی معمولی تشخیص داده می شوند.
علائم فیبروم رحم چیست؟
فیبروم ها معمولاً باعث تجربه پریودهای سنگین و دردناک، خونریزی غیرطبیعی رحم و درد و فشار لگن در بیماران مبتلا می شوند. علاوه بر ناراحتی و درد، فیبروم ممکن است باعث عوارض بارداری یا ناباروری شود. علائم فیبروم رحم شامل موارد زیر است:
- تغییراتی در چرخه قاعدگی، از جمله خونریزی شدید یا طولانی مدت
- گرفتگی شکم و لگن
- درد در پایین کمر
- احساس درد یا فشار در هنگام مقاربت
- تکرر ادرار یا دشواری در ادرار کردن
- سقط های مکرر
- ناباروری
از کجا بفهمیم که فیبروم رحم داریم یا نه؟
- سونوگرافی: یک سونولوژیست برای ارزیابی کامل فیبروم، اندازه، موقعیت و ویژگی های آن را بررسی می کند.
- هیستروسکوپی: یک لوله نازک که در جلوی آن دوربین قرار داده شده است را از طریق واژن برای بررسی رحم به داخل بدن می فرستند.
- اسکن با تشدید مغناطیسی (MRI): در موارد پیچیده برای تشخیص دقیق مورد استفاده قرار می گیرد.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT): سی تی اسکن نیز یکی از راه های تشخیصی دقیق برای فیبروم رحم است.
درمان فیبروم رحم
تعیین روش درمانی مناسب برای فیبروم به متغیرهای مختلفی از جمله شدت و نوع علائم بستگی دارد، همچنین اینکه تا چه اندازه فیبروم ها بر توانایی عملکرد طبیعی بدن تأثیر می گذارند و اینکه آیا خانم می خواهد در آینده باردار شود یا خیر. برخی از موثرترین روش های درمانی شامل موارد زیر هستند:
- داروهای مسکن بدون نسخه: گاهی اوقات می توانند علائم فیبروئید رحمی را تسکین دهند.
- داروهای هورمونی: از جمله داروهای خاص پیشگیری از بارداری، به شرطی که زن تمایل به بارداری نداشته باشد، می توانند در کاهش درد و خونریزی شدید ناشی از فیبروم بسیار موثر باشند.
- جراحی میومکتومی: طی این جراحی، در حالی که رحم دست نخورده باقی می ماند، فیبروم ها را برمی دارند. برداشتن فیبروئیدها توسط جراحی میومکتومی نامیده می شود.
- آمبولیزاسیون: یکی دیگر از گزینه ها برای برداشتن فیبروم، آمبولیزاسیون شریان رحم (UAE) می باشد که روشی است که رگ های خونی تأمین کننده فیبروم را از بین می برد.
۲. پولیپ های آندومتر رحم
پولیپ های آندومتر، که به آن ها پولیپ رحم نیز گفته می شود، رشد غیر طبیعی بافت در پوشش داخلی رحم هستند. بیشتر اوقات این پولیپ ها سرطانی (خوش خیم) نیستند اما در صورت عدم درمان ممکن است گاهی اوقات به سرطان تبدیل شوند. از آنجا که خانم ها در سن باروری در حین قاعدگی، دچار از بین رفتن لایه داخلی رحم می شوند، پولیپ های آندومتر در زنانی که یائسه شده اند بیشتر دیده می شود. با این حال، این ضایعات می توانند خانم ها در هر سنی را تحت تأثیر قرار دهند.
علائم پولیپ آندومتر
مانند فیبروئیدها، پولیپ های آندومتر بسته به اندازه، تعداد و موقعیتشان ممکن است علائمی ایجاد کنند یا کلا بدون علامت باشند. علائم پولیپ آندومتر شامل موارد زیر است:
- خونریزی واژینال پس از یائسگی
- خونریزی و لکه بینی بین دوره های قاعدگی
- خونریزی بسیار شدید در دوره های قاعدگی
- خونریزی بعد از مقاربت جنسی یا انجام ورزش
در صورت مشکوک بودن پزشک به پولیپ آندومتر، معمولاً از روش هایی مانند سونوگرافی و هیستروسکوپی برای تأیید وجودشان استفاده می کند. اگر پولیپ تایید شود، متخصص زنان یک نمونه بافت کوچک از پولیپ را به عنوان نمونه برمی دارد و برای بررسی سرطان یا سلول های پیش سرطانی به آزمایشگاه می فرستد.
درمان پولیپ آندومتر
گاهی اوقات پولیپ ها به مرور زمان و بدون درمان از بین می روند. اگر پولیپ های آندومتر در یک معاینه تشخیص داده شوند و خانم علائم شدیدی را تجربه نکند و در معرض خطر سرطان نباشد، ممکن است به او توصیه شود صبر کند و ببیند که پولیپ ها به خودی خود برطرف می شوند یا خیر. معمولاً یک اگر پولیپ های آندومتر علامت دار باشند، در صورت وجود نگرانی در مورد سلول های سرطانی یا پیش سرطانی، روش هیستروسکوپی برای از بین بردن آن ها انجام می شود. داروهای هورمونی نیز ممکن است برای تسکین کوتاه مدت علائم ناشی از پولیپ تجویز شوند، اما خود پولیپ ها را از بین نمی برند.
۳. کیست های تخمدان
انواع مختلفی از کیست های تخمدان وجود دارند که عبارت هستند از:
- کیست های درموئید
- کیست های آندومتریوما
- کیست های عملکردی که شایع ترین نوع هستند و خودشان به دو نوع کیست فولیکولی و جسم زرد (لوتئال) تقسیم می شوند
- سیست آدنوما
کیست فولیکولی تخمدان
در طی چرخه قاعدگی زنان، تخمک در کیسه ای به نام فولیکول رشد می کند. این کیسه در داخل تخمدان قرار دارد و در بیشتر موارد، این فولیکول پاره می شود و تخمک داخل خود را آزاد می کند. اما اگر فولیکول باز نشود، مایع داخل فولیکول می تواند در تخمدان کیست ایجاد کند.
کیست های لوتئال یا جسم زرد
کیسه های فولیکول معمولاً پس از آزاد شدن تخمک، در بدن حل و جذب می شوند. اما اگر کیسه حل نشود، مایعات می توانند فضای داخل کیسه را پر کنند و این تجمع مایعات باعث ایجاد کیست جسم زرد یا لوتئال هموراژیک می شود.
کیست های درموئید
رشد کیسه مانند در تخمدان ها که می تواند حاوی مو، چربی و سایر بافت ها باشد.
کیست های سیست آدنوم یا کیست آدنوما
رشد غیر سرطانی است که می تواند در سطح خارجی تخمدان ایجاد شود.
کیست آندومتریوم تخمدان
رشد بافت های غیر رحمی در خارج از رحم (آندومتریوم) که می تواند به تخمدان ها متصل شوند و در نتیجه کیست ایجاد کنند.
علائم کیست تخمدان
اغلب اوقات، کیست های تخمدان علائمی ایجاد نمی کنند. با این حال، علائم مختلفی می توانند در اثر رشد کیست بروز کنند که این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- نفخ یا تورم شکم
- ادرار یا مدفوع کردن دردناک
- درد لگن قبل یا در طول چرخه قاعدگی
- مقاربت دردناک
- درد در کمر یا ران
- حساسیت در پستان ها
- تهوع و استفراغ
علائم شدید کیست تخمدان که نیاز به مداخله پزشک دارند عبارت هستند از:
- درد شدید لگن
- تب
- ضعف یا سرگیجه
- تنفس سریع و پشت سر هم
این علائم می توانند نشانه ای از پارگی کیست یا پیچ خوردگی تخمدان ها باشند و اگر به موقع درمان نشوند، هر دو عارضه می توانند عواقب جدی داشته باشند.
عوارض کیست تخمدان
- بیشتر کیست های تخمدان خوش خیم هستند و به طور طبیعی و بدون درمان خود به خود از بین می روند. این کیست ها، به طور طبیعی علائم کمی ایجاد می کنند. اما در موارد نادر، پزشک ممکن است در طی یک معاینه معمول، توده تخمدانی سرطانی را تشخیص دهد.
- پیچ خوردگی تخمدان یکی دیگر از عوارض نادر کیست های تخمدانی است و باعث می شود که کیست بزرگ، باعث پیچ خوردن تخمدان یا حرکت آن از موقعیت اصلی خود شود. در این مواقع خونرسانی به تخمدان قطع شده و در صورت عدم درمان می تواند باعث آسیب یا مرگ بافت تخمدان گردد. پیچ خوردگی تخمدان اگرچه خیلی شایع نیست، اما تقریباً ۳ درصد از جراحی های اورژانس زنان را تشکیل می دهد.
- پاره شدن کیست که آن ها نیز نادر هستند، می توانند باعث درد شدید و خونریزی داخلی شوند. این عارضه خطر ابتلا به عفونت را افزایش می دهد و در صورت عدم درمان می تواند زندگی فرد را تهدید کند.
بیشتر بدانیم...کدام کیست ها باعث ناباروری و نازایی می شوند؟تفاوت کیست های خوش و بدخیم تخمدان چیست؟
تشخیص کیست تخمدان
- معاینه فیزیکی: پزشک می تواند کیست تخمدان را طی معاینه معمول فیزیکی تشخیص دهد. آن ها ممکن است متوجه تورم یکی از تخمدان ها شوند و برای تایید وجود کیست، آزمایش سونوگرافی را درخواست دهند.
- آزمایش سونوگرافی (اولتراسوند): نوعی آزمایش تصویربرداری است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصویری از اندام های داخلی استفاده می کند. سونوگرافی به تعیین اندازه، محل، شکل و ترکیب کیست (جامد یا با مایع پر شده) کمک می کند.
- سی تی اسکن: دستگاه تصویربرداری از بدن است که برای ایجاد تصاویر مقطعی از اندام های داخلی مورد استفاده قرار می گیرد.
- MRI: آزمایشی است که از میدان های مغناطیسی برای تولید تصاویر از اندام های عمقی و داخلی بدن استفاده می کند.
از آنجا که اکثر کیست های تخمدان پس از چند هفته یا چند ماه از بین می روند، ممکن است پزشک توصیه کند که فرد هر چند ماه یک بار آزمایش سونوگرافی را برای بررسی وضعیت کیست هایش تکرار کنند. اگر تغییری در کلیت کیست ایجاد نشود یا اگر اندازه آن افزایش یابد، پزشک آزمایشات اضافی را برای تعیین سایر علل علائم درخواست می کند. این موارد عبارت هستند از:
- تست بارداری: تا مطمئن شود که خانم باردار نیست
- تست سطح هورمون: برای بررسی اختلالات مرتبط با هورمون، مانند استروژن زیاد یا پروژسترون
- آزمایش خون CA-۱۲۵ برای غربالگری سرطان تخمدان
درمان کیست تخمدان
اگر این مشکل به خودی خود برطرف نشود یا بزرگتر شود، ممکن است پزشک درمان های زیر را توصیه کند:
- مصرف قرص های جلوگیری از بارداری: اگر کیست تخمدان دارید، پزشک می تواند داروهای کنترل بارداری خوراکی را برای جلوگیری از تخمک گذاری و ایجاد کیست های جدید تجویز کند. داروهای پیشگیری از بارداری خوراکی همچنین می توانند خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهند. این خطر در خانم های یائسه بیشتر است.
- لاپاراسکوپی: اگر کیست تخمدان کوچک باشد و نتیجه آزمایش تصویربرداری، مبتنی بر نبود سرطان باشد، پزشک می تواند با انجام لاپاراسکوپی، کیست را از بدن خارج کند. این روش شامل ایجاد یک برش کوچک در نزدیکی ناف است و سپس یک وسیله کوچک برای برداشتن کیست به شکم وارد می شود.
- لاپاراتومی: اگر کیست بزرگ باشد، پزشک با جراحی می تواند آن را از طریق ایجاد یک برش بزرگ در شکم، خارج کند. آن ها بیوپسی فوری از کیست را انجام می دهند و اگر تشخیص دهند که کیست سرطانی است، ممکن است برای برداشتن تخمدان و رحم اقدام کند که به آن هیسترکتومی گفته می شود.
پیشگیری از ابتلا به کیست تخمدان
به طور کلی نمی توان از کیست تخمدان جلوگیری کرد. با این حال انجام معاینات منظم تحت نظر متخصص زنان و زایمان می تواند کیست تخمدان را زود تشخیص دهد. کیست های خوش خیم تخمدان سرطانی نمی شوند؛ با این حال، سرطان تخمدان می تواند علائمی شبیه به کیست تخمدان را ایجاد کند. بنابراین، توجه به علائم زیر و پیگیری آن ها می تواند بسیار مهم باشد:
- تغییراتی در چرخه قاعدگی
- درد مداوم لگن
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن بدون دلیل
- تورم دائمی ناحیه زیر شکم
