هماتوسل چیست؟
اسکروتوم (Scrotum) یا همان کیسه بیضه (و نه خود بیضه)، در سیستم تولید مثلی مردان قرار دارد و در واقع، کیسه ای نازک از جنس پوست است که در خارج از بدن آن ها به دو بخش تقسیم می شود و اسپرم و هورمون های جنسی مردانه را تولید، ذخیره و حمل می نماید. هر کیسه حاوی یک عدد از دو بیضه آقایان می باشد؛ بیضه ها غدد تولید کننده اسپرم و یکی از اپیدیدیمیدها هستند که اسپرم در آن ها ذخیره می شود. در حالت کلی، بیضه ها بسیار حساس اند و وارد شدن کوچکترین ضربه به آن ها، با درد شدید همراه خواهد بود. گاهی در اثر ضربه و یا برخی بیماری ها، ممکن است خون در ناحیه کیسه بیضه تجمع پیدا کند و تبدیل به یک توده شود که به این توده اصطلاحا هماتوسل (Hematocele) گفته می شود. آسیب های مختلفی همچون وارد شدن ضربه مستقیم به بیضه ها، محتمل ترین علت به وجود آمدن این توده می باشد.
علائم هماتوسل چیست؟
علائم و نشانه های هماتوسل بیضه بسته به شدت آن متفاوت خواهند بود. در حالت کلی علائم و نشانه های ناشی از این شرایط ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس وجود یک توده غیرمعمول در یک یا هردو بیضه
- احساس درد ناگهانی در ناحیه بیضه
- وجود یک درد آزار دهنده یا احساس سنگینی در کیسه بیضه
- تجربه کردن دردی که در سراسر کشاله ران، شکم یا کمر منتشر می شود
- نرم، متورم یا سفت شدن بیضه ها
- نرم، متورم یا سخت شدن اپیدیدیم (اپیدیدیم لوله ای باریک درون بیضه ها است که محل بلوغ و ذخیره اسپرم می باشد)
- تورم در کیسه بیضه
- قرمزی پوست کیسه بیضه
- حالت تهوع یا استفراغ
- تب
- تکرر ادرار
- چرک یا خون در ادرار
چه موقع به پزشک مراجعه کنید؟
- در صورت بروز درد ناگهانی در کیسه بیضه، توصیه می شود که فورا به یک مرکز درمانی (ترجیحا بیمارستان) مراجعه کنید زیرا برای جلوگیری از آسیب دائمی به بیضه به درمان فوری نیاز است.
- همچنین اگر وجود یک توده را در کیسه بیضه خود تشخیص دادید، حتی اگر دردناک یا حساس نباشد، به پزشک مراجعه نمایید.
- گاهی هماتوسل بیضه در کودکان نیز دیده می شود؛ بنابراین اگر کودک شما علائم توده بیضه را بروز می دهد، بهتر است برای پیشگیری از درد و آسیب جدی به قدرت باروری او، سریع تر به یک متخصص اورولوژی و یا غدد مراجعه نمایید.
علل ایجاد هماتوسل چیست؟
در مورد علل ایجاد این توده، نظرات مختلفی وجود دارد. برخی از پزشکان معتقدند که هماتوسل به دلایل ناشناخته می توانند بیضه ها را درگیر کنند و برخی دیگر، موارد زیر را جزء علل ایجاد این توده می دانند:
- وارد شدن ضربه: هماتوسل به طور معمول ناشی از ضربه به کیسه بیضه به وجود می آید.
- عمل جراحی: در بعضی موارد پس از جراحی هایی در نواحی بیضه، دیده شده است که هماتوسل به وجود آمده است.
- حین بیوپسی: در مواردی، بیوپسی (نمونه برداری) بیضه می تواند باعث هماتوسل شود.
- واریکوسل: برخی متخصصین تصور می کنند که واریکوسل یک عامل خطر برای ایجاد هماتوسل است.
- فتق اینگوینال: نوعی از فتق های شکمی است که در ناحیه کشاله ران (محل تلاقی زیر شکم با ران) رخ می دهد و باعث برجسته شدن ناحیه زیر شکم می شود و در مردان بیش از زنان شایع است.
- پیچش بیضه: یا تورشن بیضه که اغلب به دنبال چرخش بیضه حول محور خود روی می دهد و فرد درد شدیدی را در ناحیه اسکروتال خود تجربه می کند.
- سرطان بیضه: سرطان بیضه سرطانی است که علائم آن ممکن است یک توده در بیضه یا تورم یا درد در بیضه باشد و درمان ممکن است منجر به ناباروری شود.
- ناهنجاری های موجود در هنگام تولد: ناهنجاری بیضه ها، آلت تناسلی یا کلیه ها در بدو تولد (مادرزادی) ممکن است خطر ایجاد هماتوسل بیضه و سرطان بیضه را در سنین بالا افزایش دهد.
عوارض هماتوسل چیست؟
معمولا همیه هماتوسل ها منجر به ایجاد عوارضی طولانی مدت نمی شوند. با این حال، این توده ها می توانند بر سلامت یا عملکرد بیضه تأثیر بگذارد و ممکن است منجر به موارد زیر شوند:
- تأخیر یا رشد ضعیف در دوران بلوغ
- ناباروری مردان
- مشغولیت های ذهنی و استرس برای آینده
هماتوسل چگونه تشخیص داده می شود؟
هماتوسل مزمن بیضه که به صورت جرم اسکروتوم در حال پیشرفت آهسته است، را به سختی می توان از نئوپلاسم بیضه (سرطان بیضه) افتراق داد. بنابراین لازم است که پزشک، با بررسی دقیق، احتمال سرطان را رد نماید. روش های زیر معمولا برای تشخیص هماتوسل به کار گرفته می شوند:
۱. سونوگرافی بیضه
سونوگرافی بیضه معمولاً تنها روش تصویربرداری است که به طور معمول به عنوان اولین راه تشخیصی برای کسانی که تورم کیسه بیضه یا درد به دنبال ضربه به کیسه را بیضه دارند، مورد استفاده قرار می گیرد. برخلاف هیدروسل، که توده ای بدون اکو است، هماتوسل دارای افزایش اکوژنیک می باشد و اغلب دارای سپتا داخلی است. وجود سپتا نیز باید تحت نظر قرار گرفته شود و در صورت پایدار ماندن توده باید، بررسی جدی تری به عمل آید. البته وجود سپتا همیشه به معنای وجود بدخیمی و مشکلات پیشرفته نیست و نیازمند نظارت دقیق تر می باشد. به طور معمول، هیچ آماده سازی خاصی برای سونوگرافی بیضه لازم نیست و همچنین قبل از معاینه نیازی به محدودیت در رژیم غذایی، ناشتایی یا پر بودن مثانه نیست.
۲. MRI بیضه
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یک روش تصویربرداری مهم در ارزیابی توده های بیضه به خصوص هماتوسل است که به علت داشتن حساسیت بالا در تشخیص فرآیندهای توده و بیماری های بیضه، روش مناسبی برای بررسی اولیه شرایط پاتولوژیک بیضه به حساب می آید.
۳. CT scan (سی تی اسکن)
با سی تی اسکن می توان بررسی کرد که آیا مشکل موجود فقط ناشی از هماتوسل است یا اینکه سرطان بیضه نیز مطرح است و به گره های لنفاوی شکم گسترش یافته یا خیر. سی تی اسکن آزمایشی است که طی آن از اشعه ایکس و کامپیوتر برای ایجاد تصاویر دقیق از قسمت داخلی بدن بهره می گیرند.
۴. بیوپسی
با توجه به اینکه معمولا نور و تابش های مغناطیسی از هماتوسل (برخلاف هیدروسل که تابش ها از توده عبور می نمایند) عبور نمی کنند، پزشک ممکن است احتمال این را بدهد که این توده سرطانی باشد. بنابراین به منظور جلوگیری از پیشرفت توده و تشخیص سریع، ممکن است بیوپسی یا همان نمونه برداری را درخواست دهد. طی این آزمایش، پزشک با ابزار مخصوص طی یک عمل سرپایی، نمونه ای از توده موجود در بیضه را جدا کرده و برای بررسی فاکتورهای سرطانی، به آزمایشگاه می فرستد.
درمان هماتوسل امکان پذیر است؟
در غالب موارد، هماتوسل ها بدون نیاز به هیچ مداخله پزشکی، خود به خود از بین می روند. تشخیص و درمان سریع هماتوسل بسیار حائز اهمیت است زیرا در صورت نادیده گرفتن ان، می تواند به طور دائمی منجر به ناباروری مردان شود. در حالت کلی، بسته به این که چه عاملی باعث ایجاد هماتوسل شده است، درمان می تواند یک یا چند مورد از موارد زیر باشد:
- دارو درمانی: اگر هماتوسل منجر به عفونت در بیضه شده باشد، علائم ناشی از آن معمولاً با داروهای مسکن و آنتی بیوتیک های مخصوص درمان خواهد شد.
- عمل جراحی: اگر توده هماتوسل بیضه غیر سرطانی (خوش خیم) باشد، جراحی انجام می گیرد. معمولا طی این عمل، خون تجمیع شده در اسکروتوم را تخیله کرده و در صورت باقی ماندن ضایعات، آن ها را نیز خارج می کنند.
- درمان خانگی: حمام یا دوش آب گرم انجام دهید تا گرمای حاصل از آب، کیسه بیضه را تسکین دهد.
