تشخیص و درمان چشم آستیگماتیسم چیست؟
چشم آستیگمات یا آستیگماتیسم یک مشکل شایع بینایی است که به دلیل تغییر در شکل قرنیه ایجاد می شود. انحنای طبیعی قرنیه باعث می‌شود دسته نوری که وارد چشم می‌شود، به درستی روی شبکیه متمرکز شوند و تصویر واضحی را به ما بدهد.قرنیه این کار را با همکاری عدسی انجام میدهد. با آستیگماتیسم، عدسی چشم یا قرنیه، که سطح جلوی چشم است، دچار یک انحنا نامنظم می شود. این اتفاق می تواند نحوه عبور یا شکست نور به شبکیه چشم را تغییر دهد. این امر باعث تاری دید، ابهام یا تحریف دید می گردد. دور بینی و نزدیک بینی دو نوع دیگر از مشکلات عبور نور به شبکیه چشم هستند.
انواع آستیگماتیسم چیست؟
دو نوع اصلی آستیگماتیسم وجود دارد؛ آستیگماتیسم قرنیه و عدسی.
- آستیگماتیسم قرنیه زمانی اتفاق می افتد که قرنیه چشم حالت گردی اش را از دست داده باشد و شکلی مشابه با توپ راگبی به خود بگیرد.
- آستیگماتیسم عدسی نیزهمانند آستیگماتیسم قرنیه است با این تفاوت که عدسی (لنز چشم) دچار بدشکلی می شود.
علائم آستیگمات
علائم آستیگماتیسم ممکن است در هر فرد متفاوت باشد. برخی از افراد هیچ علائمی ندارند. در کل علائم و نشانه های عمومی آستیگماتیسم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تاری دید یا تحریف دید
- فشار بر روی چشم ها
- خستگی چشم
- سردرد
- مشکل در دید در شب
علت آستیگماتیسم چیست؟
دقیقا مشخص نیست که علت آستیگماتیسم چیست، اما ژنتیک عامل بسیار موثری در بروز این مشکل است. این حالت غالباً در بدو تولد نیز در نوزاد وجود دارد. گاهی نیز ممکن است با گذشت زمان به صورت اکتسابی ایجاد شود. همچنین ممکن است در اثر آسیب دیدن چشم یا بعد از جراحی چشم، فرد دچار آستیگماتیسم شود. نکته قابل توجه این است که آستیگماتیسم اغلب با نزدیک بینی یا دور بینی رخ می دهد.
چه کسی در معرض ابتلا به آستیگماتیسم است؟
آستیگماتیسم می تواند در کودکان و بزرگسالان رخ دهد. در صورت داشتن هر یک از موارد زیر، خطر ابتلا به آستیگماتیسم ممکن است بیشتر باشد:
- سابقه خانوادگی آستیگماتیسم یا سایر اختلالات چشم، مانند قوز قرنیه (تحلیل رفتن قرنیه)
- زخم یا نازک شدن قرنیه چشم
- نزدیک بینی بیش از حد، که باعث ایجاد تاری دید در فاصله دور می شود
- دور بینی بیش از حد، که باعث ایجاد تاری دید فواصل نزدیک می شود
- سابقه انواع خاصی از انجام جراحی چشم، مانند جراحی آب مروارید (برداشتن لنز با ابزار جراحی)
چگونه آستیگماتیسم تشخیص داده می شود؟
چشم پزشک از طریق معاینه چشم می تواند آستیگماتیسم را تشخیص دهد. اپتومتریست پزشکی است که مشکلات بینایی و بیماری های چشمی را تشخیص می دهد. اما چشم پزشک، پزشکی است که درمان ها و جراحی مشکلات بینایی و بیماری های چشم را انجام می دهد. چندین آزمایش وجود دارد که متخصصان بینایی و چشم می توانند در طول معاینه برای تشخیص آستیگماتیسم استفاده کنند.
- آزمون سنجش بینایی: در طول آزمایش سنجش بینایی، پزشک از فرد می خواهد حرف های موجود در یک نمودار مخصوص را که در یک فاصله مشخص قرار دارد، بخواند تا تعیین شود که وی چقدر حروف را می تواند ببینید.
- تست انکسار: در یک تست انکسار یا شکست، از دستگاهی به نام refractor نوری استفاده می شود. این دستگاه دارای چندین لنز شیشه ای اصلاحی با مقاومت های مختلف است. پزشک در هنگام مشاهده لنزهایی که دارای مقاومت های مختلف در برابر انکسار نوری هستند، از فرد می خواهد نمودار را بخواند. آن ها در نهایت عدسی مناسب چشم شخص را پیدا می کنند که به طور مناسب بینایی او را اصلاح می نماید.
- کراتومتری: کراتومتری نیز روشی است که پزشک می تواند انحنای قرنیه چشم را توسط آن اندازه گیری کند. آن ها این کار را با نگاه کردن به چشم افراد از طریق یک کراتومتر انجام می دهند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنید؟
اگر علائم ضعف چشمی، شما را از لذت بردن از فعالیت ها منع می کند یا توانایی انجام کارهای روزمره را مختل می نماید، به چشم پزشک مراجعه کنید. او می تواند تشخیص دهد که فرد آستیگماتیسم است یا نه و در صورت آستیگمات بودن، تا چه حدی این مشکل پیشرفت کرده است. واینگونه او گزینه های مناسبی را جهت اصلاح بینایی به فرد ارائه دهد.
آستیگماتیسم در کودکان و نوجوانان
کودکان ممکن است در مقطعی از زندگیشان متوجه شوند که بیناییشان تار است. بنابراین باید در سنین و فواصل منظم که در زیر آورده شده است، توسط پزشک متخصص اطفال، چشم پزشک، متخصص بینایی سنجی یا یک غربالگر معاینه شوند و آموزش ببینند.
- آستیگماتیسم در نوزادان: شرکت در غربالگری های روتین قبل از سن مدرسه رفتن
- آستیگماتیسم در کودکان و نوجوانان: در طول سال های تحصیلی، هر یک الی دو سال در ویزیت های چشمی کودکان، در مطب چشم پزشک یا از طریق غربالگری های مدرسه یا عمومی شرکت کنند.
آزمایشات بالینی
هنگامی که برای تشخیص انواع بیماری های چشمی اقدام شود، ممکن است ۲ نوع متخصص معرفی شوند که در ادامه به معرفی کامل آن ها پرداخته می شود:
- چشم پزشک: یک چشم پزشک متخصص چشم با درجه دکتر پزشکی (M.D) است که مراقبت کامل از چشم را دنبال می کند. این مراقبت ها شامل انجام ارزیابی کامل چشم، تجویز لنزهای اصلاحی و تماسی، تشخیص و درمان اختلالات شایع و پیچیده چشم و انجام جراحی چشم در صورت لزوم است.
- بینایی سنج (اپتومتریست): یک بینایی سنج دارای تحصیلات بینایی سنجی می باشد. متخصصان بینایی برای ارائه معاینات سلامت چشم، تعیین نمره چشم، تجویز لنزهای اصلاحی و تشخیص و درمان برخی از بیماری های چشمی آموزش دیده اند.
درمان آستیگماتیسم
موارد خفیف آستیگماتیسم ممکن است نیازی به درمان نداشته باشند. پزشک ممکن است با استفاده از یکی از روش های زیر، آستیگماتیسم را که باعث مشکلات بینایی می شود، درمان نماید.
۱. تجویز لنز های اصلاحی آستیگماتیسم
عینک های اصلاح کننده و لنزهای تماسی که توسط پزشک تجویز شده اند، متداول ترین و کم تهاجمی ترین روش های درمان آستیگماتیسم هستند.
استفاده از لنزهای اصلاحی با خنثی سازی انحناهای ناهموار قرنیه و لنز (عدسی)، آستیگماتیسم را درمان می کنند.
انواع لنزهای اصلاحی
انواع لنزهای اصلاحی عبارتند از:
- عینک طبی: عینک با لنز ساخته می شود و به فرد کمک می کند تا فرم ناهموار چشم خود را جبران کند. این لنزهای شیشه ای باعث می شوند نور به درستی در چشم فرد خم شود. عینک های طبی همچنین می توانند سایر عیوب انکساری مانند نزدیک بینی یا دور بینی را نیز اصلاح نمایند.
- لنزهای تماسی: مانند عینک، لنزهای تماسی نیز می توانند آستیگماتیسم را تا حد زیادی اصلاح کنند. آن ها در انواع و مدل های مختلف از جمله ماهیانه، فصلی، سالیانه و یکبار مصرف موجود هستند.
- ارتوکراتولوژی: از لنزهای تماسی در روشی به نام ارتوکراتولوژی نیز استفاده می شود. در ارتوکراتولوژی، شخص در طول شب هنگام خواب از لنزهای تماسی سفت و سخت استفاده می کند تا زمانی که انحنای چشم او یکنواخت شود. سپس برای حفظ شکل جدید باید از لنزها استفاده کرد. اگر این روش درمانی را قطع شود، چشمان فرد مبتلا، به شکل قبلی باز می گردند.
عوارض استفاده از لنزهای تماسی
استفاده از لنز برای مدت زمان طولانی خطر عفونت در چشم را افزایش می دهد.
۲. ارتوکراتولوژی (ارتو- K)
ارتوکراتولوژی (Ortho-K) درمانی است که طی آن از لنزهای تمیز سفت و سخت برای اصلاح موقت انحنای نامنظم قرنیه استفاده می شود. بنابراین فرد مبتلا به آستیگماتیسم برای مدت زمان محدودی از لنزهای تمیز سفت و سخت استفاده خواهد کرد. معمولا توصیه می شود که آن ها را در هنگام خواب استفاده کنند و سپس در طول روز آن ها را از چشم بیرون بیاورند. بعضی از افراد هنگام انجام Ortho-K در طول روز بدون لنزهای اصلاحی، دید واضحی خواهند داشت. فواید Ortho-K فقط هنگام استفاده از آن قابل لمس است. بعد از توقف روش Ortho-K ، بینایی فرد به حالت قبلی خود برمی گردد.
۳. عمل جراحی
اگر فرد دچار حالت شدیدی از آستیگماتیسم شده باشد، پزشک ممکن است جراحی انکساری را توصیه کند. این نوع جراحی شامل استفاده از لیزر یا پنس های کوچک برای تغییر شکل قرنیه فرد است. این روش آستیگماتیسم را برای همیشه اصلاح می کند.
لازم به ذکر است که جراحی ها خطراتی را می توانند به همراه داشته باشند. قبل از جراحی آستیگماتیسم در مورد خطرات و مزایای آن با پزشک باید صحبت شود. جراحی های انکساری بینایی را بهبود می بخشند و نیاز به عینک یا لنزهای تماسی را کاهش می دهند. جراح چشم از یک پرتو لیزر برای تغییر شکل منحنی های قرنیه استفاده می کند، که عیب انکساری را اصلاح می کند. قبل از جراحی، پزشکان وضعیت فرد را ارزیابی می کنند و تعیین می کنند که آیا کاندید جراحی انکساری هست یا خیر.
جراحی چشم آستیگماتیسم
انواع جراحی انکساری برای آستیگماتیسم عبارتند از:
- کراتومیلئوز با کمک لیزر (لیزیک): با این روش، جراح چشم یک فلپ نازک و لولایی در قرنیه ایجاد می کند. وی با استفاده از لیزر اکسایمر شکل قرنیه را تصحیح می کند و سپس فلپ را مجدداً جابه جا می نماید.
- کراتکتومی ساب اپیتلیال با لیزر (LASEK): جراح به جای ایجاد فلپ در قرنیه، پوشش محافظ نازک قرنیه (اپیتلیوم) را با الکل مخصوص شل می کند. وی با استفاده از لیزر اکسایمر انحنای قرنیه را تغییر می دهد و سپس اپیتلیوم شل شده را دوباره جابجا می کند.
- کراتکتومی فوتورفراکتیو (PRK): این روش مشابه LASEK است، با این تفاوت که جراح اپیتلیوم را از بین می برد. سپس بافت به طور طبیعی و مطابق با شکل جدید قرنیه رشد خواهد کرد. ممکن است شخص لازم باشد چند روز پس از جراحی از لنز تماسی باند استفاده کند.
- اپی لیزیک: پزشک برای جدا کردن یک ورقه بسیار نازک از اپیتلیوم چشم، از یک تیغه غیر فعال مکانیزه (به جای الکل) استفاده می کند. سپس وی از لیزر اگزایمر برای تغییر شکل قرنیه استفاده می کند و اپیتلیوم را دوباره سرجایش مستقر می نماید.
- استخراج لنتیکول با برش کوچک: این نوع روش جدیدتر از عمل جراحی انکساری با استفاده از لیزهست. کخه قرنیه را تغییر شکل می دهد و کمی بافت لنز (لنتیکول) در زیر سطح قرنیه ایجاد می کند. سپس لنتیکول از طریق یک برش بسیار کوچک برداشته می شود. در حال حاضر، این روش فقط برای درمان نزدیک بینی خفیف تأیید شده است.
عوارض آستیگماتیسم چیست؟
اگر آستیگماتیسم در چشم اصلاح نشود، ممکن است تنبلی چشم به دنبال آن رخ دهد. به تنبلی چشم آمبلیوپی نیز گفته می شود.
پیشگیری و مراقبت های خانگی چشم آستیگماتیسم
حفظ یک رژیم غذایی متعادل و سالم نکته کلیدی در سلامت چشم شماست و ممکن است به شما در کاهش خطر ابتلا به بیماری های چشمی مخصوصا آستیگماتیسم کمک کند. در صورت میل کردن غذاهایی که حاوی طیف وسیعی از ویتامین ها، مواد مغذی و مواد معدنی، معروف به آنتی اکسیدان هستند، ممکن است از ابتلا به شرایط جدی چشم جلوگیری شود. چشم های شما برای سالم ماندن به انواع مختلف آنتی اکسیدان نیاز دارند که شامل موارد زیر می شوند:
- ماهی
- تخم مرغ
- بادام ها (بادام هندی، درختی، زمینی و...)
- لبنیات
- هویج
- کلم پیچ
- پرتقال
نتیجه گیری
لنزهای اصلاحی یا جراحی معمولاً می توانند بینایی افراد را به حالت طبیعی برسانند. هیچ راه شناخته شده و قطعی برای جلوگیری از ایجاد آستیگماتیسم وجود ندارد.