دژاوو چیست و چرا اتفاق می افتد؟

دژاوو دقیقاً چیست؟

"دژاوو" احساسی عجیب اینکه شما قبلاً این موقعیت را تجربه کرده اید یا این صحنه را دیده اید، است در حالی که میدانید آنرا ندیده اید.

اغلب دژاوو (آشناپنداری) جای نگرانی ندارد. اگرچه دژاوو می تواند تشنج را در افراد مبتلا به صرع ایجاد کند، اما در افراد بدون هیچ گونه مشکل سلامتی هم رخ می دهد.

تخمین های مختلف نشان می دهد که بین ۶۰ تا ۸۰ درصد از مردم این پدیده را حداقل یکبار تجربه می کنند.

در حالی که دژاوو خصوصاً در میان بزرگسالان و بین سنین ۱۵ تا ۲۵ سالگی کاملاً رایج است، اما متخصصان علت واحدی را شناسایی نکرده اند. با این حال، چند نظریه درباره محتمل ترین علل اصلی دارند.

علل دژاوو یا آشنا پنداری چیست؟

محققان نمی توانند به راحتی دژاوو را مطالعه کنند، به دلیل اینکه بدون علائم  است و در افراد بدون مشکل سلامتی خاص رخ می‌دهد. همچنین تجربه های دژاوو به سرعت شروع و به پایان می رسد. این احساس ممکن است به قدری زودگذر باشد که حتی متوجه نشوید که چه اتفاقی افتاده است.

محققان چندین دلیل مختلف را برای دژاوو مطرح می کنند. اما اکثر آنها موافقند که احتمالاً به نوعی به حافظه ما مربوط می شود .

۱- درک تقسیم شده (بیاد نیاوردن خاطره قبلی)

تئوری ادراک تقسیم نشان می دهد دژاوو وقتی اتفاق می افتد که دو بار متفاوت چیزی را ببینید.

اولین باری که چیزی را می بینید، ممکن است آن را نادیده بگیرید یا حواس تان پرت باشد.

مغز می تواند شروع به تشکیل حافظه ای از آنچه می بینید، کند. حتی اگر اطلاعات محدودی تنها با یک نگاه کوتاه و ناقص به دست آرود.  بنابراین، ممکن است در واقع بیشتر از آنچه چیزی که به یاد دارید در حافظه شما ثبت شده باشد.

مغز تصور قبلی را به یاد می آورد، حتی اگر آگاهی کاملی از آنچه قبلا مشاهده می کردید نداشته باشید. بنابراین، دژاوو را تجربه می کنید.

۲- مشکل در عملکرد مدارهای مغز

نظریه دیگری نشان می دهد دژاوو هنگامی اتفاق می افتد که مغز شما "دچار لغزش" شود، و به طور خلاصه مشکل در عملکرد الکتریکی مغز را تجربه کنید - شبیه آنچه در هنگام حمله صرع اتفاق می افتد.

به عبارت دیگر، زمانی رخ می دهد که بخشی از مغز شما که رویدادهای موجود را ثبت می کند همزمان با بخشی از مغز شما که خاطرات را به یاد می آورد، هر دو فعال باشند.

مغز شما آنچه را که در حال حاضر اتفاق می افتد به دروغ به عنوان یک خاطره یا اتفاقی که قبلاً افتاده درک می کند.

این نوع اختلال عملکرد مغزی به طور کلی باعث نگرانی نمی شود مگر اینکه به طور منظم اتفاق بیفتد.

برخی از متخصصان معتقدند نوع دیگری از سوعملکرد مغز ممکن است باعث دژاوو شود.

وقتی مغز شما اطلاعات را میگیرد، از یک مسیر خاص ابتدا در در حافظه کوتاه مدت و سپس به حافظه طولانی مدت می برد. این تئوری نشان می دهد که، گاهی اوقات، اطلاعات ابتدا از یک میانبر به حافظه بلند مدت رفته و مغز شما به دروغ می گوید که این اتفاق تکراری است.

۳- تاخیر در پردازش 

شما چیزی را مشاهده می کنید، اما اطلاعاتی که از طریق حواس خود می گیرید از طریق دو مسیر جداگانه به مغز شما منتقل می شود. مثلا یک چشم شما نسبت به چشم دیگرتان سریعتر ببیند و اطلاعات را انتقال دهد در نتیجه، یکی از این مسیرها کمی سریعتر اطلاهات را نسبت به مسیر دیگر به مغز شما می رساند. این تاخیر ممکن است بسیار ناچیز باشد، اما با این وجود مغز را به سمت اینکه ممکن است دو تجربه متفاوت باشد، سوق می دهد.

۴- شباهت به خاطرات گذشته

بسیاری از کارشناسان معتقدند دژاوو به روش پردازش و یادآوری خاطرات مربوط می دانند.

آن کلیاری، محقق دژاوو و استاد روانشناسی در دانشگاه ایالتی کلرادو،  شواهدی یافت که نشان می دهد دژاوو می تواند در پاسخ به رویدادی رخ دهد که شبیه آن چیزی است که شما قبلا تجربه کرده اید اما  آن را بیاد نمی آورید. برای مثال محیط از لحاظ رنگ و قرار گیری شبیه خاطره ای در گذشته شما باشد و شما تصور می کنید برایتان دژاوو رخ داده است.

این نظریه بر این ایده استوار است که افراد وقتی با صحنه ای روبرو می شوند که شباهت هایی را با آنچه قبلاً دیده اند، تجربه می کنند، احساس آشنایی می کنند.

برای مثال اولین روز کاری شماست اما. هنگامی که وارد دفتر کار خود می شوید، بلافاصله احساس عجیب اینکه قبلاً در اینجا بوده اید، پیدا میکنید.

رنگ میز، منظره تقویم روی دیوار، گیاه در گوشه اتاق، نوری که از پنجره به داخل می تابد - همه اینها برای شما فوق العاده آشنا به نظر می رسد.

Cleary و همکارانش با استفاده از یک آزمایش آنرا بررسی کردند، به این صورت که یک مجسمه و گلدان مشابه موزه را در وسط میدانی که داوطلبان در آن حضور داشتند، قرار دادند سپس داوطلبان(همان افراد)  وارد آن  موزه ای که نرفته بودند اما دارای همان مجسمه و گلدان بود شدند، بیشتر داوطلبان، دژاوو را گزارش کردند.

۵- کم خوابی و خستگی 

استرس، خستگی و مسافرت زیاد می توانند تجربه های دژاوو را بیشتر کنند. دلیل این که چرا خستگی یا استرس باعث می شود شما دژاووی بیشتر تجربه کنید مشخص نیست، اما این احتمال وجود دارد که فشار بر مغز باعث اشتباه در خاطرات می شود.

۶- مصرف برخی داروها و یا افزایش ترشح دوپامین هم می تواند منجر به دژاوو شود.

۷- دلایل ثابت نشده علمی  دژاوو

مثل :

1. جهان های موازی
2. ارتباط گرفتن با ضمیر ناخودآگاه دیگران
3. اتفاق افتادن در خواب و رویا
4. اتفاق افتادن در زندگی قبلی